“Minder disputen en openstaande betalingen door blockchain”

Zeg je blockchain, dan gaat het al snel over cryptovaluta. Nieuwe digitale munten springen als paddenstoelen uit de grond, terwijl de enorme koersschommelingen van vooral de bitcoin nieuwssites domineren. Maar cryptovaluta zijn slechts één toepassing van de onderliggende blockchaintechnologie. Er zijn zoveel meer mogelijkheden. Zaken die voor de CFO veel interessanter zijn, zeggen blockchain-expert Jacob Boersma van Deloitte en collega Robin van Cleef van CFO Services: “Verkijk je niet op cryptocurrencies.”

"Scheef beeld digitale munten"

En daarnaast maakt die extreme volatiliteit dat er een scheef beeld ontstaat van de digitale munten. Van Cleef: “De laatste tijd zijn er extreme koersschommelingen. Maar dat is niet zozeer een eigenschap van de werking van cryptovaluta of blockchain, eerder van de hype eromheen. De aandacht is bovenmatig ten opzichte van de markt. Iedereen springt er bovenop of verkoopt alles weer. Op lange termijn gezien wordt de waarde van de bitcoin wel langzaam steeds stabieler.” 

Deels hebben de schommelingen te maken met overheden die regels aankondigden voor handel in de digitale munt. Bijvoorbeeld Zuid-Korea kwam met maatregelen om te voorkomen dat criminelen geld wit kunnen wassen via digitale valuta. Dat heeft natuurlijk invloed, zegt Van Cleef: “Als Zuid-Korea meldt dat het niet meer met de euro gaat werken, is dat ook een schok. De cryptomunt blijkt hier nog gevoelig voor te zijn. Stabiliteit is een issue. Al groeit die historisch gezien, naarmate de markt groter wordt.”

De enorme waarde van sommige munten maakt dat cryptovaluta eerder een belegginsvehikel dan een betaalmiddel lijken. Maar Boersma en Van Cleef benadrukken dat er voldoende voorbeelden zijn van online diensten en grote bedrijven die bitcoin als betaalmiddel accepteren. “Zo is er een Japans bedrijf dat medewerkers de mogelijkheid geeft betaald te worden in bitcoin. En op de campus van de TU Eindhoven staat zelfs een Bitcoin PIN-autormaat.” 

Microbetalingen door blockchain

Boersma zegt dat cryptovaluta als betaalmiddel een veel grotere belofte zijn, dan ze op dit moment lijken. Door de technologische ontwikkelingen en de schaalbaarheid van de technologie ontstaan enorme mogelijkheden. Boersma: “Kleine bitcoinbetalingen met transactiekosten van minder dan een cent worden mogelijk dankzij het zogenaamde Lightning Network.” 

Dit soort betalingen kunnen efficiënter gebeuren dan via de traditionele banksystemen. Ook zijn ze makkelijk te automatiseren, zegt Boersma: “Dat maakt het mogelijk interessant om toonbankbetalingen of betalingen online op deze manier te gaan doen. Dat is een veel interessantere ontwikkeling dan de zoveelste Initial Coin Offering.”

Het betekent voor bedrijven dat ze nieuwe producten of diensten kunnen aanbieden. Van Cleef noemt een voorbeeld; een uitgever die omvangrijke publicaties verkoopt. Die worden normaliter in één geheel verkocht aan de klant. De uitgever kan nu in plaats van de gehele publicatie, een hoofdstuk of zelfs een afbeelding uit het werk verkopen en daarvoor een klein bedrag vragen. Voorheen was dit niet rendabel geweest vanwege de hoge transactiekosten. Van Cleef: “Dit kan een transformatie betekenen van het order-to-cash-proces. De vraag is wat een bedrijf zijn klanten gaat aanbieden.”

Impact

Voor de CFO zullen blockchainbetalingen vooral interessant zijn wanneer er veel handel met het buitenland is, denken beiden. “Met name voor bedrijven die grensoverschrijdend zaken doen in gebieden waar het bancaire systeem nog niet goed ontwikkeld is zie ik voordelen.” Maar hiernaast zijn er zoveel meer toepassingen van de blockchaintechnologie. Zaken die voor de CFO vele malen relevanter zijn, zegt Robin van Cleef.  “De blockchain en alles wat er omheen gebouwd kan worden, gaat over transacties. En dat is waar de finance-functie om draait. Ook op kleinere schaal zie ik een impact.”

Vertrouwen verleggen

Dan gaat het eigenlijk altijd om vertrouwen. Dat is het terrein waarop finance een belangrijke rol speelt, zegt Van Cleef. In tegenstelling tot een gecentraliseerd systeem, is de blockchain gedistribueerd over heel veel verschillende partijen, wat tot meer vertrouwen leidt: “Men is niet meer afhankelijk van één partij. Controle gebeurt altijd door meerdere partijen.”

Hij haalt een voorbeeld aan: het afleveren van een pakketje. “Hierbij is vertrouwen altijd een issue. Men moet er vanuit kunnen gaan dat het pakketje verzonden is, ontvangen is en dat het onbeschadigd het afleveradres bereikt heeft. Of de klant zegt dat er sprake is van beschadiging, maar is dit wel zo?” In de nieuwe situatie geeft de postbode, die zelf geregistreerd is op de blockchain, door wanneer het pakket bij de klant is bezorgd. Op dat moment wordt er automatisch geld van de rekening van de klant afgeschreven. Van Cleef: “Doordat met de postbode een partij zonder een direct belang in de transactie betrokken is, verschuift het vertrouwen van de transactie zelf naar wat er in de blockchain staat.”

Hierbij kan worden gewerkt met zogenoemde smart contracts; conditionele betaaltransacties, geregistreerd op de blockchain, die automatisch de afspraken tussen koper en verkoper verifiëren en indien nodig handelingen uitvoeren. In het bovenstaande voorbeeld gaat het om het uitvoeren van een betaling, als de postbode doorgeeft dat een pakket is bezorgd. 

Minder complexiteit

Hierdoor kunnen dit soort processen veel efficiënter gaan verlopen, zegt Van Cleef. Hij haalt een ander voorbeeld aan: “Blijkt bij het transport van goederen dat niet de beloofde tien, maar negen eenheden ontvangen zijn, dan komt er een complexe procedure op gang. Er is een factuur verstuurd voor tien eenheden. Die gaat de ontvanger natuurlijk niet betalen en die moet daarom een dispuut registreren in het systeem. Er is een nieuwe factuur nodig, maar eerst moeten de partijen samen gaan bepalen bij wie de kosten liggen.”

Wat nu als dit via de blockchain gaat? “Het grote verschil is dat partijen, die geen belang hebben bij de transactie meewerken”, zegt Van Cleef. “De douanier in Nederland zet in de blockchain dat er tien eenheden verzonden zijn. Maar de douanier in het ontvangende land stelt vast dat er negen eenheden zijn. Ook dat komt in de blockchain. Alle partijen weten op dat moment dat dit is vastgesteld.” Maken de partijen vooraf in een smart contract afspraken over dergelijke afwijkingen en bepalen ze bijvoorbeeld in welk geval de kosten bij welke partij liggen, dan kunnen automatisch de factuur en de betaling worden aangepast. Door de validatie is helder of aan alle voorwaarden is voldaan, zegt Van Cleef. “Deze werkwijze kan ertoe leiden dat het aantal disputen afneemt, evenals het aantal openstaande betalingen. Dit heeft invloed op de order-to-cash– en procure-to-payment-processen van bedrijven.”

Bovendien zorgt het voor meer transparantie: “Een bedrijf is niet langer afhankelijk van regels die achteraf toegepast worden. Door smart contracts weet iedere partij van tevoren wat er gebeurt bij een afwijking van de normale procedure”, zegt Van Cleef. “Een bedrijf weet zeker dat het betaald krijgt, als aan de afgesproken voorwaarden voldaan is.” Een ander voordeel is dat blockchain een permanente vastlegging van wat er gebeurt mogelijk maakt. “Wat in de blockchain staat is niet meer te wijzigen. Achteraf valt dus altijd te controleren wat er gebeurd is en op welk moment. Dat helpt de CFO bij auditing, het toezicht en de bewijsfunctie.”

Experimenteren in eigen huis

De technologie staat nog in de kinderschoenen. Maar op verschillende plekken experimenteren organisaties, overheden en bedrijven al met blockchaintechnologie. Boersma adviseert CFO’s om na te denken over toepassingen die binnen hun bedrijven belangrijk zijn en te beginnen met experimenteren. Pas dan wordt duidelijk tegen welke problemen bedrijven aanlopen en waar kansen liggen. “Experimenteren in eigen huis creëert een veilige omgeving om vertrouwen te krijgen in de technologie.” Ervaring is nodig, want uiteindelijk krijgt iedereen die werkt met betrouwbare informatie hiermee te maken, zegt Boersma. “De vraag is of je wacht totdat er een softwareleverancier komt met een kant-en-klaar product, of dat je zelf al aan de slag gaat om te zien op welke manier blockchain invloed heeft op je bedrijfsprocessen.”

Grote schaal

Uiteindelijk moet het doel wel zijn om de technologie in samenwerking met klanten, binnen de keten of zelfs in het gehele ecosysteem te gebruiken”, benadrukt Boersma. Het is een netwerktechnologie. In intern gebruik van blockchain ziet hij op langere termijn weinig waarde. “Think big, start small”, het is een cliché, maar op blockchain zijn deze woorden sterk van toepassing.” Veel bedrijven denken niet zo groot, maar dit is wel de schaal waar men aan moeten denken, zegt Van Cleef. “Denk aan de eerste stap, maar zeker ook om de stap erna en de stap daarna.”