CEO Havenbedrijf Antwerpen: Focus lag vaak intern

“Heel verfrissend” noemt Jacques Vandermeiren zijn periode als ondernemer. En gaat het over zijn vertrek uit de energiesector, dan zegt de CEO dat hij “geluk heeft gehad”. Vandermeiren: “Ik kreeg ineens de gelegenheid totaal iets anders te gaan doen. Toen heb ik besloten om samen met vrienden iets te gaan opstarten. Dat heb ik altijd al willen doen.”

Lees ook: Executive Day, de klik tussen Belgen en Nederlanders

De oud-CEO van het Belgische Elia wordt onder andere actief bij koffieketen Vascobelo. Het verschil was groot, zegt hij. “De wereld van de CEO en van corporates is eigenlijk heel comfortabel. Als ondernemer sta je voor vele uitdagingen. Je moet keuzes maken en bent rechtstreeks betrokken. Dat geeft een vorm van energie die heel verfrissend was. In een corporate verlies je makkelijker de focus op waar het echt om gaat. Het is mooi om dan ineens weer met de poten in de klei te staan. 'Mijn MBA op latere leeftijd', noem ik het wel. Dit was het beste dat me is overkomen.”

“Magische functie”

Totdat hij vorig jaar de nieuwe CEO werd van de Haven van Antwerpen. "Een job die je als Antwerpenaar niet kunt weigeren. De haven is wel heel bijzonder”, zegt Vandermeiren. Hij wijst op de rijke historie. “De haven heeft zo’n 500 jaar geschiedenis. Het is magisch om zo’n functie te krijgen. Je treedt in de voetsporen van voorgangers die de haven groot hebben gemaakt. En de regio had er niet zo uitgezien als de haven er niet was geweest”, daarmee verwijzend naar de impact van het bedrijf: “Eén op de tien Vlamingen heeft iets met die haven. Het is nog steeds de grootste economische motor van het land.”

Antwerpen is achter de haven van Rotterdam de nummer twee van Europa. "Natuurlijk is er competitie, maar ook kunnen we van elkaar leren", zegt Vandermeiren. Antwerpen is het grootste geïntegreerde petrochemische cluster van Europa. Per jaar worden tien miljoen containers geladen en gelost. De haven heeft zo’n zes miljoen vierkante meter aan pakhuizen en heeft een sterke industriële periferie. Vandermeiren: “De kracht van Antwerpen is dat we gelokaliseerd zijn in het hart van Europa. Rond het havengebied zit de consumptiepower van ons continent. En daar wordt ook het gros van de producten gemaakt. Die moeten een afvoerroute hebben naar de rest van de wereld.”

Interne focus

Bij zijn komt trof Vandermeiren een bedrijf aan dat wat verstard was en in beweging moest komen: “Het was een organisatie die vooral opgedeeld was. Er waren heel wat silo’s.” Dit heeft ook te maken met de aard van het bedrijf, het gaat om totaal verschillende beroepen, zegt de CEO. De focus lag dan ook vaak intern, in plaats van op de klant. De bestuursstructuur stond ook ter discussie. Het stadsbestuur van Antwerpen besefte dat het de haven niet langer volledig kon besturen, zegt Vandermeiren. Tegenwoordig bestaat het bestuur voor de helft uit onafhankelijke leden.

Het verwachtingspatroon is nu veranderd, zegt Vandermeiren. “Men beseft zich dat we vooruit moeten met de haven. Men heeft dus ook bewust een CEO van buiten de haven aangesteld. Dat was een enorme verrassing voor velen. Het eerste wat ik te horen kreeg, was dat ik nieteens het verschil tussen bakboord en stuurboord zou weten”, zegt de CEO, die in het bezit is van een vaarbrevet.

Vandermeiren kreeg de opdracht mee om van het Havenbedrijf een modern bedrijf te maken. Hij kreeg daarbij de volledig steun: “Dan moet je voorzichtig te werk gaan, maar ook gas blijven geven.” Het eerste wat hij deed was tegenspraak organiseren, door zich te omringen met kritische mensen. Hij koos ook voor een mix van zowel mensen van buiten als mensen van binnen de haven. In de volgende fase gaat er ook in het senior management veel veranderen. Er komen minder functies, en iedereen moet opnieuw solliciteren op zijn eigen functie, zegt Vandermeiren.

Olifant wordt dolfijn

Het bedrijf wil vooral meer open naar de wereld zijn en gericht op samenwerking. Toen het Havenbedrijf samen met vijftig stakeholders door middel van een oefening met dierenkaarten probeerde uit te vinden wat voor organisatie het eigenlijk was, werd de organisatie vergeleken met een olifant, nijlpaard of bijenkorf. Vandermeiren: “Veel activiteit maar een eindpunt is niet zichtbaar en heel dominant maar in zichzelf gekeerd. Dat was het beeld.” Dat moet een paard of dolfijn worden, bleek uit het tweede gedeelte van de oefening: “Het is een ingrijpende stap die we gaan zetten. Maar de wens is om veel autonomer te kunnen presteren en minder bezig te zijn met regels en traditie.”

Het Havenbedrijf wil samen met de stakeholders – de 1.000 bedrijven die zich haven noemen – één sterk merk gaan vormen, wat allerlei voordelen moet gaan opleveren. Vandermeiren: “We hebben een sterke brand. De cijfers zijn jaar in jaar uit beter. Maar dat komt niet alleen vanwege het bedrijf, maar vanwege de gehele haven, dat zijn ook al die andere bedrijven. We moeten die brand dus verder versterken, om te gebruiken in het buitenland als we op zoek zijn naar nieuwe investeerders of klanten. We moeten de kloof met de stakeholders dichten en samen op het podium gaan staan.”

Het is een ontwikkeling die met vallen en opstaan zal gaan, denkt Vandermeiren. “De ene dag zal ik aangenaam verrast zijn en de andere dag niet. Daarom is het belangrijk om een managementteam te hebben dat voor het eerst dezelfde stijl gaat oppakken en eraan werkt om van al die silo’s één geheel te maken. En om altijd te beseffen dat we maar een stukje van de puzzel zijn. Het succes ontstaat door de samenwerking tussen al die 1.000 bedrijven.”

Respect voor de geschiedenis

Als een vraag gesteld wordt over integratie van de havens van Rotterdam en Antwerpen, komt de geschiedenis weer even om de hoek kijken. Zou volledige integratie mogelijk zijn, vraagt iemand in de zaal? “Op deze plaats moet je respect hebben voor de geschiedenis”, benadrukt Vandermeiren. “De  havens hebben heel veel betekend voor de welvaart. Aan de andere kant hebben we ook de gebeurtenissen van 1830 gehad (toen België zich afscheidde, ging Nederland tol heffen op de Westerschelde, red.). Dat speelt nog altijd. Je kunt zeggen: ‘De wereld verandert. Stop daarmee.’ Maar waarom? We zijn al de twee mainports van Europa. Ik denk dat toenadering zeker gaat gebeuren. Maar volledige integratie lijkt me een moeilijke stap.”