CFO, welkom in de nieuwe wereld

Begin 2016 lanceerde Eneco de campagne: welkom in de nieuwe wereld. Het ging over meer duurzame energie en slim omgaan met energie. Inmiddels zijn we ruim zeven jaar verder en zitten we midden in de nieuwe wereld. Wat is er nu echt veranderd? En hoe laveer je als CFO in deze nieuwe wereld?

De Russische inval in Oekraïne heeft de gaslevering aan de EU behoorlijk op zijn kop gezet. Gazprom stopte ruim voor de oorlog (april 2021) al met het leveren van extra gas. Ze kwamen hun langlopende contracten in eerste instantie nog wel na, maar sloten geen kortetermijncontracten meer af waardoor de EU-landen hun gasvoorraden niet meer konden aanvullen.

Hoewel ongecoördineerd en volledig gericht op eigen leveringszekerheid, zijn de EU-landen erin geslaagd binnen een jaar de Russische leveringen van pijpleidinggas nagenoeg volledig te vervangen met leveringen van vloeibaar gas (LNG). Begin 2016 was het aandeel LNG in onze import nipt 5%, begin 2023 is het aandeel LNG in onze gasimport gegroeid naar 34%. Voor de marktmanipulatie door Gazprom begin 2021 was het aandeel LNG nog maar 10%. De groei is dus vooral ontstaan in de afgelopen twee jaren. Inmiddels zijn de gasprijzen gestabiliseerd en is een nieuw evenwicht ontstaan tussen de 40 en 50 euro per MWh. Als dit het nieuwe normaal blijkt te zijn, is de prijs gas voortaan 2 tot 2,5 keer hoger dan we gewend waren in de eerste twintig jaar van deze eeuw. Het is daarom belangrijk hier rekening mee te houden bij het vaststellen van je kostprijs product, maar ook bij budgetteren en opstellen van jaarprognoses.

Hernieuwbare opwek

Het opgesteld vermogen aan elektriciteitsproductie is nagenoeg verdubbeld van 32 GW, begin 2016, naar 56 GW begin 2023. Deze groei is volledig toe te schrijven aan nieuwe wind- en zonne-energie-installaties. Die zijn in productie namelijk met 27 GW toegenomen terwijl de productie door gas- en kolencentrales met 3 GW is afgenomen. Dankzij deze ‘energietransitie’ is het aandeel groene energie fors gegroeid. Op nationaal niveau zien we de nieuwe wereld ook terug in onze import en export. In 2016 was Nederland netto-importeur van elektriciteit. Inmiddels zijn we netto-exporteur van elektriciteit. We zijn dus minder afhankelijk geworden van andere landen.

De vergroening is ook terug te zien in de spotprijzen van elektriciteit. Wanneer het stevig waait of de zon goed schijnt, zien we steeds vaker hele lage en zelfs negatieve uurprijzen. Als CFO van een energie-grootverbruiker kun je hier flink van profiteren. Je hebt hier echter wel de juiste contractvorm voor nodig. Er zijn veel verschillende contractvormen en energie inkoopadviseurs kunnen je helpen het juiste contract te kiezen. Een goede combinatie van looptijd en prijsformule kan zomaar 20 tot 30 procent aan energiekosten schelen.

Congestie

Een gevolg van alle investeringen in hernieuwbare elektriciteitsproductie én elektrificatie van de warmtevraag (warmtepompen, e-boilers) en ons vervoer (elektrische voertuigen, laadpalen) is wel dat het elektriciteitsnet uit zijn voegen barst. Menig organisatie krijgt tegenwoordig nul op rekest wanneer de netbeheerder wordt gevraagd extra vermogen te leveren of af te nemen.

Dat is vervelend voor een CFO. Ellenlange wachtlijsten voor nieuwe aansluiting kunnen de groei en ontwikkeling van het bedrijf ernstig schaden. Tip voor de boardroom: laat het zoeken naar locaties voor bedrijfsuitbreiding plaatsvinden in gebieden waar nog geen congestie is. Helaas worden die gebieden steeds schaarser. Gelukkig kan eigen congestie doorgaans makkelijk worden verholpen met het plaatsen van een batterij, een aggregaat of een gasgestookte WKK. Die laatste twee zijn helaas minder duurzaam, maar een CFO weet, nood breekt soms wet.

Leveringszekerheid, het nieuwe goud

De nieuwe wereld ziet er anders uit dan Eneco in 2016 had voorspeld. De overheid heeft zonne- en windenergie met tientallen miljarden euro’s gesubsidieerd met als gevolg dat de investeringen hierin veel hoger waren en sneller kwamen dan dan de benodigde upgrade van onze elektriciteitsnetten is geïnvesteerd. Maar goed, niemand zag in 2016 een gascrisis aankomen.

Hoe dan ook, het gevolg is dat leveringszekerheid belangrijker is dan ooit. Het hebben van een elektriciteitsaansluiting mét de zekerheid dat deze ook het vermogen kan leveren, is inmiddels goud waard.

Dit laatste blijkt ook wel uit het nieuws dat GIGA Storage het Aldel-terrein heeft gekocht voor 12 miljoen euro. Dit is enkel betaald vanwege de forse elektriciteitsaansluiting die er zit.

Jan Willem Zwang is meer dan twintig jaar actief in de energiemarkt. Hij heeft als interimmer en consultant voor diverse energie- en afvalbedrijven gewerkt. Met Stratergy geeft hij zowel gevraagd als ongevraagd advies over het ontwikkelen, financieren en exploiteren van duurzame energie projecten.