“We hebben het afgelopen jaar heel vaak gezien dat communicatie de achilleshiel is van leidinggevenden.”

De essentie van succesvol besturen en leidinggeven? Geloofwaardig en overtuigend communiceren! Bestuursadviseur Rob Huisman walked the walk en is al ruim 35 jaar kind aan huis in de boardrooms van grote corporates. Zijn recent gepubliceerde boek Communicator wordt door CEO’s aangeprezen als een absolute must read om effectief leiderschap te verkrijgen én te behouden.

Hij werkte als journalist voor De Financiële Telegraaf en voor het FD. Om vervolgens voor het bedrijfsleven te kiezen. Rob Huisman (59) is als bestuursadviseur nu alweer twintig jaar kind aan huis in de boardrooms van veel Nederlandse corporates. Om die kennis en ervaring te delen, schreef hij het 572 pagina’s tellende Communicator. Over de bedrieglijke eenvoud van succesvol leidinggeven op het allerhoogste niveau, over kansen en valkuilen in de boardroom.

“We hebben het afgelopen jaar heel vaak gezien dat communicatie de achilleshiel is van leidinggevenden”, aldus de auteur. “Van Dick Benschop (Schiphol) tot Frits van Eerd (Jumbo), en van Marc Overmars (Ajax) tot Frans Klein (NPO). Het onderwerp lijkt wel actueler dan ooit. Leidinggeven is een vak en professioneel communiceren is een kunst. En we hebben allemaal een snelle mening op het moment dat er ergens iets uit de rails loopt.”      

Managementboeken zijn er in vele vormen. Communicator van Rob Huisman is anders. Niet alleen vanwege de omvang, we noemden al die 572 pagina’s, maar vanwege de wijze van… communiceren. Want de auteur komt met tal van sprekende anekdotes en praktijkvoorbeelden. Hoe gaat een Communicator te werk? Hoe worden reputatie en imago beïnvloed? Welke karaktereigenschappen maken hét verschil? Wat zijn nou toch de redenen dat die ene CEO slaagt en wordt gelauwerd, daar waar die ander jammerlijk faalt en door de zijdeur het pand verlaat? Hoe relevant is transparantie nou eigenlijk écht en wat kun je met emoties?

De kern van het boek draait om 72 inzichten, waarvan je als Communicator plezier zult hebben. Korte verhalen waarin aan de orde komt hoe je het als leidinggevende goed kan doen en wat je beter achterwege kunt laten.

Rob Huisman: “Leiders kunnen bijvoorbeeld beter niet praten over hun eigen inkomen, over seks, religie en politieke voorkeuren. Ik noem dat ook wel de ‘no-fly zone van de zakelijke conversatie.’ Met mijn boek geef ik bovenal een inkijk in de boardroom, in wat er allemaal achter gesloten deuren gebeurt. Ik hoop daarmee communicatie op een ander, een hoger, al klinkt dat wellicht wat hautain, niveau te brengen. Communicator is bedoeld voor al die Nederlandse vrouwen en mannen in de bestuurskamers of in het voorportaal daarvan.”

‘Wachten tot pensioen? Nee dus!’
Huisman schreef in zijn lange loopbaan die op de landelijke financiële journalistiek volgde veel, zo niet alles, op. Blaadjes vol, als hij weer eens een adviesklus had geklaard. Om, 20 jaar later, al die aantekeningen als grondstof te gebruiken voor het uitgebreide naslagwerk Communicator. “Alles wat je meemaakt, moet je verwerken”, zegt de auteur. “Gekke, vreemde zaken blijken zich te herhalen. Iedere keer net even anders, maar de grondpatronen zijn vaak hetzelfde, zo heb ik ervaren. Van dat alles leer je. Ik schreef al die patronen die ik zag op. Dat kan ik trouwens iedereen aanbevelen. En ik dacht, op een gegeven moment, ‘Wacht ik met het publiceren hiervan tot mijn pensioen?’ Nou, nee dus!”

Eén van die patronen, aldus Rob Huisman, draait om het in toom houden van ijdelheid en zelfgenoegzaamheid: "Als een bestuurder vaker dan twee keer per jaar in de rubriek Stan Huygens Journaal van dagblad De Telegraaf opdoemt, is dat foute boel…"

“De meeste bestuurders zijn hardwerkend, verstandig, goed opgevoed”, legt Huisman uit. “Economen, technici, DGA’s. En dan zijn er natuurlijk nog de self made men of women. Wat ze verkeerd doen? Dat kan van alles zijn. Zo laten ze zich soms door anderen naar de mond praten. De goede bestuurder, de échte topper, showt zijn kennis en welstand niet met dure auto’s of met opzichtige horloges. De Communicator is de man of vrouw die de hele dag communiceert. Met andere leden van de Raad van Bestuur, met mensen binnen de Raad van Commissarissen. Met medewerkers, klanten, aandeelhouders, collega’s. De goede bestuurder luistert, denkt na en neemt daarna afstand van die hectiek van alle dag.”

‘Niet te veel praten, niet te vaak vergaderen’
Huisman adviseerde honderden bestuurders, en concludeert: “Ervaring is niets waard als je er niets van leert. Om te leren, moet je nadenken. Alles op een rijtje zetten en het overzicht bewaren, dat is de taak van een goede Communicator. En bovenal niet te veel praten, niet te vaak vergaderen. Bedrijven worden anno nu niet beter bestuurd dan – pakweg – twintig jaar geleden. Toen er niet zoveel werd gesproken en vergaderd. Ik ben ervan overtuigd dat mensen niet worden geboren als leidinggevenden. Waar het om gaat, is dat je het hele tableau leert zien, overzicht krijgt, om tot betere besluitvorming te komen. Slaag je daar niet in, krijg je belangrijke signalen niet op je radar? Dan mis je de boot.”

Over boten gesproken; in Inzicht 7 van Communicator beschrijft de auteur hoe je ‘anders leert kijken’. “Thuis en op je werk zit je in je eigen onderzeeboot; je bent druk bezig en bekijkt de wereld door een periscoop. De Communicator is in staat om een perspectiefwisseling te creëren door mensen middels zijn of haar verhaal anders naar hun omgeving te leren kijken.’

Verwijzend naar de afzonderlijke klokken van de Westminster Abbey en de Big Ben in Londen, licht de auteur nog eens toe: “De sleutel om anders te leren kijken, is empathie. Als je onze moderne obsessie met punctuele tijdmeting loslaat en je inleeft in onze voorouders in de 18e eeuw, dan is een klok met één wijzer niet moeilijk te ontcijferen. Integendeel, die is een stuk eenvoudiger dan een uurwerk met twee cijfers. Je inleven in een ander staat bij de meesten van ons in toenemende mate onder druk. Het kost al genoeg moeite om je in jezelf in te leven: alles te doen wat je moet doen, af en toe voor jezelf op een rijtje te zetten waar je me mee bezig bent, wat je wilt doen en bereiken… En tussendoor nog tijd vrijmaken om een beetje te sporten, te ontspannen. Om je dan ook nog eens serieus en secuur in een ander te verplaatsen? Geen sinecure!”

Slecht schrijven als kenmerk van slecht nadenken
Inzicht 36 (Noodzaak om gedachten en ideeën op te schrijven): ‘Slecht schrijven is, meer nog dan slecht spreken, een kenmerk van slecht nadenken. Door gedachten op te schrijven, wordt de Communicator gedwongen deze te ordenen, logisch te formuleren en aan te scherpen.’

“Om als Communicator duurzaam invloed uit te oefenen, is het geschreven woord onontbeerlijk”, aldus de overtuiging van de auteur. “Het bepalen van de exacte hiërarchie tussen gesproken en geschreven woord is daarom geen vraagstuk om veel tijd in te investeren. Het één kan niet zonder het ander. Inhoud gaat voor vorm, in de meest letterlijke zin. Zonder inhoud ontstaat geen duurzaam succesvolle vorm. Hoe hoger de boom, hoe belangrijker het is dat hij breed en diepgeworteld is.

Het is raadzaam dat de Communicator zijn plannen en kerngedachten zélf op papier zet. Door gedachten op te schrijven, wordt hij of zij gedwongen deze te ordenen, logisch te formuleren, aan te scherpen en van de juiste woordkeuze te voorzien. Dynamische managers schrijven tegenwoordig eerder met een blokkwast dan met een fineliner; een vorm van ongemanierdheid waarmee zij zichzelf en hun omgeving tekortdoen. De Communicator gaat niet mee in deze trend. Desnoods dwingt hij zijn omgeving om een bepaalde minimumgrens in acht te nemen.’

Inzicht 45 (De rijdende trein): ‘In de regel is er een voorgeschiedenis, die in hoge mate bepalend is voor succes of falen van de Communicator. Hij neemt de voorbereiding zo serieus, omdat hij weet dat die meer gewicht in de schaal kan leggen dan zijn eigen talent of creativiteit.’

‘Elke schilderklus begint met een gedegen intake’
“Als communiceren een ambacht is – en daarvoor zijn genoeg aanwijzingen – dan zijn er meer overeenkomsten met het schilderen van een huis dan van een schilderij”, zegt Rob Huisman in zijn boek. “Zelden of nooit begint de Communicator met een wit vel papier. Als hij binnenkomt, ligt er al van alles en nog wat vast. Elke ‘schilderklus’ begint daarom met een gedegen intake. Op sommige plekken kan worden volstaan met wat licht schuurwerk of een paar druppels houtvuller. Andere kozijnen blijken verrot en moeten vervangen. Ook al zie je dat soms niet van een afstand.”

Uit de praktijk van Rob Huisman als bestuursadviseur: “Bij het voedingsmiddelenbedrijf is een nieuwe topman benoemd, de vierde in drie jaar tijd. Tijdens onze kennismaking verrast hij mij met zijn vraag hoe het kan dat er de laatste jaren zo weinig positieve communicatie is geweest. ’Waarom’, zo stelt hij met lichte irritatie in zijn stem, ‘is het sterkste merk van de groep niet beter beladen?’ Ik sta aanvankelijk op het verkeerde been en denk dat hij een grapje maakt. Als dat niet zo blijkt te zijn, kan ik niet anders dan hem voorzichtig bijspijkeren in de meest recente bedrijfsgeschiedenis.”

Na decennia RvB’s te hebben geadviseerd en 24/7 klaar te hebben gestaan voor cliënten uit de top van het bedrijfsleven, richt Rob Huisman zich recent meer op 1-on-1-coaching, op het geven van persoonlijk advies. Bijvoorbeeld over wat stress met je doet, kán doen. En over fatsoen, over ‘normaal met mensen omgaan’.

‘Fatsoen kun je niet op lijstjes afstrepen’
“Want”, zo zegt de auteur, “fatsoen moet je ín je hebben, dat kun je niet op lijstjes afstrepen. De affaire rond Matthijs van Nieuwkerk heeft dat onlangs ook weer laten zien. Tegelijkertijd zeg ik: leidinggevenden en bestuurders moeten soms, net als gewone mensen, stoom afblazen. Kijk, als je geen verantwoordelijkheid draagt, is het gemakkelijk praten en is klagen vaak erg goedkoop en gemakzuchtig. Maar leidinggevenden hebben verplichtingen, die mogen, die móeten de lat hoog leggen en mensen ook kritisch benaderen. Zonder ze daarbij, excuus voor de omschrijving, af te zeiken. Dat vraagt om een delicate balans. Bij dat alles staat fatsoen binnen leiderschap op pole position.”

Huisman hoorde het in zijn loopbaan vaak van bestuurders, als die zojuist uit een persconferentie kwamen om uitleg te geven over een crisissituatie waarin hun organisatie was beland: ‘Wat deed ik goed, wat deed ik verkeerd, dééd ik iets verkeerd?’

“Niet iedereen wil dan het echte antwoord horen”, zegt de auteur van Communicator. “Sommige bestuurders willen alleen schouderklopjes scoren. En, weet je, een crisis doet écht iets met mensen. Wat er nu bij Philips gebeurt, bij Schiphol of bij Jumbo. Ga er maar aan staan. Veel bestuurders dragen een zware last op hun schouders. Die last, die verantwoordelijkheid, geeft enorm veel stress. Dan en daar is advies nodig, noem het een mentale APK. Supermensen bestaan niet. Het enige wat je ook hen zou kunnen kwalijk nemen; als ze niet leren van ervaringen, van fouten. Wat helpt als leidinggevende, is dat je mensen om je heen verzamelt die goed zijn in dingen die jij nou nét niet kunt. Daarnaast moet je afscheid nemen van hen die niet functioneren. Je moet boven alles die Communicator zijn.”

Eén van de CEO’s over het boek van Rob Huisman, Tex Gunning van LeasePlan: “Effectief leiderschap vergt kennis, kunstzinnigheid en heel veel wijsheid. Dit boek adresseert alle drie vanuit het perspectief van de leider als Communicator. Lees het langzaam en met veel aandacht!”

En Marleen Janssen Groesbeek, Lector Sustainable Finance & Accounting Avans Hogeschool: “Als Mark Rutte en Jaap van Dissel dit boek hadden gelezen tijdens de coronacrisis, was de wekelijkse persconferentie veel effectiever geweest en was Nederland minder gepolariseerd geraakt.” 

Communicator

Uitgever: Donald Suidman, BigBusinessPublishers

ISBN: 9789493171442