“Compleet zelfsturend worden? Waanzin”

Frederik Anseel, hoogleraar Organisatiepsychologie en vice-decaan aan King's College London neemt op Executive Day NL de huidige trends onder de loep op basis van wetenschappelijk onderzoek en plaatst ze in historisch perspectief. 

Organisaties worden zelfsturend: een goed idee?
"Compleet zelfsturend worden is waanzin. En de trend dat mensen steeds zelfstandiger gaan werken klopt niet volgens de cijfers. Het idee is dat binnen een aantal jaren hiërarchie niet langer bestaat, omdat mensen steeds zelfstandiger gaan werken. Hoewel er meer mensen zelfstandige zijn geworden, gaat het slechts om een kleine stijging. Het is niet de radicale omvorming van de arbeidsmarkt waar over gesproken wordt. 
Een klein aantal mensen roept luid en veralgemeent de eigen werksituatie. Velen luisteren naar hen en verheffen het zo tot een ideaal. Maar ze vergeten dat dit zelfstandigheidsverhaal voor een heleboel andere mensen niet geldt. Veel werknemers hebben er helemaal geen behoefte aan.”

Waar komt dit soort trends vandaan?
“Die vraag is moeilijk te beantwoorden. Net als de vraag waarom bepaalde kleding in de mode raakt. Het heeft denk ik te maken met de opkomst Silicon Valley, entrepreneurs, hippe startups en IT-bedrijven. Die hebben andere manieren van werken met weinig gebouwen, weinig mensen en weinig producten. Men gaat dit nadoen. Toen Steve Jobs veel in de aandacht was, zag ik ook ineens veel meer managers in coltrui en spijkerbroek. 
Het interessante is wel dat dit soort trends en hypes geen effect blijkt te hebben op de prestaties in bedrijven, maar wel op de salaris van de CEO. Meedoen schept de indruk van snelheid en op de hoogte zijn van de allernieuwste zaken. Als de CEO dit oppikt, stijgt diens salaris. Dus die logica zit er wel achter.”

Zien we in de geschiedenis een eerdere beweging richting meer autonomie?
“Elke generatie denkt uniek te zijn en opnieuw het wiel uit te vinden. Nu legt men de nadruk op zelfsturing en agility. Maar in feite kent met de geschiedenis niet zo goed. Vaak is er sprake van een slingerbeweging. Elke nieuwe trend is vaak de oplossing voor een vorig management probleem. 
Zo waren er een 25-tal jaar geleden de hypes rond Business Process Reengineering, gevolgd door de Core Competence. Die hebben ertoe geleid dat bedrijven heel erg slank en gefocust werden, maar dit leidde uiteindelijk tot problemen op het vlak van innovatie en motivatie. De huidige trends van empowerment, disruptie, en holacracy zijn hier een tegenbeweging van, bijvoorbeeld omdat oude systemen innovatie remmen. 
Denk ook aan het huidige gedweep met scrum en agility, maar ook de experimenten met algoritmisch managen in de gig economy. Je hoeft geen groot historicus te zijn om te zien dat de principes van het 100 jaar oude Taylorisme weer opduiken.”

Hoe moeten executives omgaan met dit soort hypes?
“Het is duidelijk dat constant dezelfde oude principes naar voren komen. Het is steeds weer loslaten of vasthouden. Omdat het om een slingerbeweging gaat, geloof ik dat je een tussenpositie moet zoeken tussen autonomie geven en toch voldoende de greep op zaken houden om te kunnen sturen. Er zijn verschillende manieren om dat te doen, maar wat betreft leiderschap denk ik dat het gaat om authentiek een connectie weten te maken met de mensen aan wie je leiding geeft, weten wie zij zijn en waar ze mee bezig zijn. Of je nu iets meer autoritair bent of juist democratisch. Vaak denken leiders dat ze trucjes moeten uitvoeren, die uit managementboeken komen. Men vergeet dat het gaat om een connectie maken van persoon tot persoon. Dat is de enige constante binnen goed leiderschap door de jaren heen. 
Als ik dan toch zelf een trend zou moeten aanmoedigen, dan zou het identiteit zijn. Mensen hangen hun identiteit niet aan de kapstok als ze op het werk aankomen. Klinkt simpel, back to basics, maar dat is het niet. Een manager merkte tijdens een lezing ooit ironisch op: ‘Het zijn net mensen’. Vond ik wel goed gevonden.”

Frederik Anseel spreekt op 10 oktober op Executive Day NL (Keep the Netherland’s Great), op The Duke te Nistelrode. Kijk hier voor meer informatie over het programma en aanmelding.