“De opwarming in Europa ontwikkelt zich twee keer zo snel als het wereldwijde gemiddelde. De extreme temperaturen op ons continent zelfs vier keer zo snel.”

Hoe erg is het dat de klimaatdoelen, zoals bijvoorbeeld het streefgetal van maximaal 1,5 graad opwarming van de aarde, binnen het huidige koers niet gehaald worden? "Vrij ernstig." Een interview met Ernst-Jan Kuiper klimaatwetenschapper verbonden aan Milieudefensie.

"Alle serieuze wetenschappers zijn het met elkaar eens zijn dat die 1,5 graden opwarming echt een kritieke grens is, omdat we boven die temperatuur zeer waarschijnlijk een aantal kantelpunten binnen het klimaatsysteem overschrijden. Denk daarbij aan het niet onomkeerbaar afsterven van koraal overal ter wereld, het definitief afsmelten van de Groenlandse en West-Antarctische ijskappen dat de zeespiegel zal doen zal doen stijgen, de prognoses liggen tussen een halve en twee meter aan het einde van deze eeuw – en vele meters in de eeuwen daarna. De wetenschappelijke projecties zijn dat we bij anderhalve graad opwarming 70% van het koraal kwijtraken en bij 2 graden 99%. Met de huidige uitstoot zitten we er ergens rond 2030 aan die 1,5 opwarming, dus je bent geen onrealistische doemdenker als je stelt dat al het koraal over maximaal 20 jaar verdwenen is. Omdat koraalriffen een cruciale rol spelen in het maritieme ecosysteem zal dit een ecologische disruptie teweegbrengen in de voedselvoorziening van gemeenschappen in de buurt van die koraalriffen die we lang niet hebben meegemaakt. Denk dan aan Latijns-Amerika, Afrika, Zuid-Oost Azië, India en de Pacific.”

Wat is er nodig om hierin iets te veranderen?

“Veel regeringen gaan ervan uit dat de volgende generaties op giga-schaal CO2 uit de lucht gaan filteren, maar de technologieën om dit te doen op de schaal bestaan op dit moment helemaal niet. Als we deze – onethische – aanname laten varen dan kun je makkelijk uitrekenen dat de CO2-uitstoot jaarlijks met zo’n 10% omlaag moet. Vanaf vandaag. Maar dat gaat dus niet gebeuren. Zelfs Nederland vermindert maar een procent of twee per jaar gemiddeld. We kunnen nog ongeveer 360 gigaton CO2 uitstoten voordat we het ecologische kantelpunt overgaan. Maar goed, de werkelijkheid is dat we jaarlijks meer dan 40 Gigaton CO2 per jaar de lucht in laten gaan. De cijfers laten zien dat er geen enkel land in de wereld is dat deze cijfers serieus neemt, dus een kind van tien kan uitrekenen hoe lang we nog hebben voordat we op het kantelpunt zitten.”

Hoe gevaarlijk is volgens jou het denken in groene groei?

“Alle economische uitstoot modellen, de zogenaamde integrated assessment models die de grenzen van economische groei – bijvoorbeeld ieder jaar 2,5% voor de rest van deze eeuw – proberen te vatten binnen veilige temperatuurgrenzen, zorgen voor allerlei bizarre aannames in het klimaatbeleid. Het idee waar alle landen zich aan vastklampen – ook Nederland – is de wel heel optimistische aanname dat toekomstige generaties op gigaschaal CO2 uit de lucht gaan halen. Dus er wordt extreem creatief gerekend met technieken waarvan niemand nog weet of ze er gaan komen, alleen om niet te hoeven accepteren dat de uitstoot niet ‘een beetje omlaag’ moet, maar radicaal omlaag. Je krijgt dan modellen waarin wordt gesteld dat de temperatuur ‘tijdelijk’ over de anderhalve graad stijging heen gaat – en er daarna weer onder duikt. Maar dat weten we helemaal niet. En zelfs al gaan we vanaf 2050 netto CO2 uit de lucht halen, dan nog moet de uitstoot met 6% per jaar omlaag.”

Nog even terug naar Nederland en de stijgende zeespiegel. Moeten we ons echt zorgen maken?

“Als de zeespiegel 65 centimeter stijgt, moeten we het IJsselmeer leegpompen, omdat het niveau van het IJsselmeer dan lager ligt dan het zeeniveau. Dus water dat uit Duitsland ons land binnenkomt, stroomt dan niet meer naar de zee. We moeten dan gemalen gaan neerzetten om op grote schaal zoet water over de dijk heen, de zee in te pompen. Maar boven een meter stijging wordt het echt heel lastig om Nederland droog te houden. We kunnen het waarschijnlijk wel, maar het gaat heel veel geld kosten. Boven de twee meter is het vrijwel zeker einde verhaal voor Nederland. En die twee meter gaat er komen, daar is de wetenschap heel duidelijk over. De vraag is alleen wanneer precies.”

Lees ook op CFO.nl: Denken CFO's te optimistisch over de redding die 'groene groei' moet gaan bieden?

Neemt Europa als continent met een grote ecologische voetafdruk genoeg verantwoordelijkheid?

“De waarheid is dat CO2 zich binnen no time verspreidt, over de hele wereld. Het wordt een soort van egale deken. Maar wat ook waar is: de opwarming in Europa ontwikkelt zich twee keer zo snel als het wereldwijde gemiddelde. De extreme temperaturen op ons continent zelfs vier keer zo snel. Als dat patroon zich doorzet hebben we straks een nieuw vluchtelingenprobleem. Klimaatvluchtelingen, niet vanuit Afrika, maar afkomstig van binnen de EU zelf, het is een scenario waar we serieus rekening mee moeten gaan houden. Het is nu al bijzonder onplezierig in de zomer in Zuid-Europa, maar we zullen het deze eeuw waarschijnlijk nog wel meemaken dat er in grote delen van Europa niks meer groeit en water in de zomer een schaars goed wordt, terwijl er tegelijkertijd sprake zal zijn van grote overstromingen.”

Ernst-Jan Kuiper, klimaatwetenschapper, was tot 2019 verbonden aan de Universiteit van Utrecht en werkt sindsdien bij Milieudefensie, waar hij betrokken is bij de klimaatrechtszaak tegen Shell.