Herman Molenaar: De verlammende regeldruk

Het is een onhebbelijk menselijk trekje: worden we geconfronteerd met risico’s of calamiteiten, dan bedenken we extra regels en procedures. Zo proberen we de controle te behouden. Maar de groeiende regelberg ontneemt ons het zicht op het grotere geheel. Bij het bedenken van regels wordt te weinig de vraag gesteld waar het eigenlijk om gaat.

De gevolgen zijn groot. Inmiddels is er geen besluitvormingsproces meer te bedenken dat niet wordt gehinderd door regel- en compliancedruk. Ondernemen en groeien wordt vrijwel onmogelijk gemaakt door allerlei ‘overheden’, die steeds meer praktisch onuitvoerbare en waarde vernietigende regels bedenken. Er zijn straks wellicht meer mensen bezig met regels bedenken en handhaven dan met het uitvoeren van de activiteiten waar ze op toezien.

Ego en hebzucht

En extra regelgeving is niet eens een oplossing voor het probleem. Neem het Enron-schandaal uit de jaren ’80, een van de aanleidingen tot wereldwijd verhoogde aandacht voor corporate governance. Het zorgde indirect voor verscherpte wetgeving op dit vlak. Maar deze enorme toename in regeldruk heeft de hoofdoorzaak niet geëlimineerd. In het boek Controle is goed, vertrouwen nog beter, toont Kees Cools aan dat het niet slechte corporate governance, maar ego en hebzucht zijn die ondernemingen vernietigen. Eigenschappen die je niet bestrijdt met extra regelgeving. Meer en in toenemende mate onbegrijpelijke en complexe regels vergroten de risico’s alleen maar.

Onuitvoerbare regels

Zo worden alle bedrijven die internationaal actief zijn tegenwoordig opgezadeld met veelal onuitvoerbare regels. Bijvoorbeeld omdat men vindt dat Apple en Google de belasting ontwijken of ontduiken. Dit beeld is de laatste jaren succesvol geframed, maar klopt dit ook? Het gevolg is het instellen Country-by-Country Reporting, mijns inziens een gedrocht. Elke multinational moet per land aantonen dat een fair share van de totale winst voor belasting is aangegeven. Bij tegengestelde belangen word je speelbal van de verschillende belastingdiensten. Totaal onduidelijk is welke garanties de multinational heeft om dubbele belasting te voorkomen zodra landen onderling van mening verschillen. En een eenduidig wereldwijd criterium op basis waarvan belastbaar inkomen moet worden verdeeld is er niet.
Waarom praat men niet eerst met Google en Apple in plaats van nieuwe regels op te stellen? Geef ze een bekeuring als ze al regels hebben overtreden of versimpel de regelgeving. De reglementen zijn zo complex dat het vrijwel onmogelijk is om ze niet te overtreden.

Gezond verstand

De complexiteit van de regelgeving zorgt er bovendien voor dat bijdragen aan de samenleving sterk wordt gejuridificeerd, waardoor nut en noodzaak uit beeld raken. Wat niet expliciet is verboden, is toegestaan. De extra regelgeving naar aanleiding van Google en Apple is hét voorbeeld van te verre verwijdering van doel en bedoeling van regelgeving door complexiteit in diezelfde regels.

Ik beweer niet dat we geen regels nodig hebben, zonder zou het een chaos worden. Maar het belangrijkste is dat we begrijpen waarom ze nodig zijn. Te vaak wordt regelgeving een doel op zich. De meerderheid van de mensen voelt heel goed aan wat juist is. Laten we daarom meer vertrouwen op ons gezonde verstand.

Herman Molenaar is CFO van Vanderlande

Bekijk ook de TEDTalk van Herman Molenaar over regelgeving