Een van de populairste sessies tijdens de afgelopen CFO-Day – ‘From Obstacle to Opportunity’ – was die van Derk-Jan van der Wal, Partner Finance Consulting bij accountants en adviesorganisatie EY, en zijn collega Jaap van Everdingen, Senior Manager People Consulting. Tijdens de sessie ‘New Rules, New Roles: The True Test of the Modern CFO’ gingen de aanwezigen in op de rol die de CFO kan spelen tijdens het afleggen van deze reis.
Voor degenen die niet bij de sessie aanwezig konden zijn, lopen Van der Wal en Van Everdingen de belangrijkste punten nog eens na. “CFO’s hebben een unieke kans om de transformatie van hun bedrijf te leiden. Van de ondervraagde CFO’s geeft 32 procent aan dat zij altijd hun mening geven als ze het ergens niet mee eens zijn. Maar ze hebben de potentie om veel meer invloed uit te oefenen.”

Economische onzekerheid, inflatie, recessiedreiging, geopolitieke spanningen, concurrentie, en verwachtingen van aandeelhouders en investeerders. Alle factoren waarmee organisaties doorlopend te maken hebben, maar die ook steeds meer volatiel en omvangrijk worden. Hiermee is de tijd dat de CFO zich vooral concentreerde op spreadsheets en jaarlijkse budgetcycli definitief voorbij. Maar het betekent ook dat de moderne CFO meer kansen krijgt om de strategische rol verder uit te breiden.

• De moderne CFO als strategisch leider: Ontdek hoe CFO’s succesvol transformeren van financiële bewaker naar co-CEO met invloed op bedrijfsstrategie en innovatie.
• Drie groeikansen voor CFO’s in tijden van onzekerheid: Leer hoe je als CFO effectief balanceert tussen kortetermijndoelen, langetermijninvesteringen en digitale transformatie.
• Adaptief leiderschap voor succesvolle transformaties: Versterk je leiderschapsimpact met de ‘confidence formula’ en creëer psychologische veiligheid binnen teams.
• Waarom moed de sleutel is tot transformatiesucces: Begrijp hoe CFO’s met een growth mindset sneller schakelen in crisistijd en verandering omzetten in duurzame groei.

Drie groeikansen
EY’s ‘Global DNA of the CFO Survey’ onder duizend CFO’s en senior Finance leiders, afkomstig uit 21 landen en 13 sectoren, toont drie belangrijke ontwikkelgebieden. De eerste kans ligt in het beheersen van het evenwicht tussen kortetermijnwinsten en langetermijninvesteringen. ESG-programma’s en technologische innovatie staan hoog op de agenda. Tegelijkertijd ziet driekwart van de respondenten dat marktomstandigheden de druk verhogen op kostenefficiëntie en het realiseren van kortetermijndoelen. De helft van de CFO’s geeft aan dat ze daardoor regelmatig genoodzaakt zijn om prioriteit te geven aan kortetermijnwinstdoelstellingen die ten koste gaan van investeren in langetermijndoelstellingen.  Dit kan spanningen veroorzaken binnen leidinggevende teams. Maar de CFO kan dit obstakel weghalen én omzetten in een kans, door een heldere en haalbare balans te creëren.

De tweede ontwikkelkans betreft de evolutie van ‘financial guardian’ naar strategisch leider. “De CFO is traditiegetrouw de bewaker van het risicoprofiel en de beheerder van kosten”, zegt Van der Wal. “Maar de huidige turbulente omstandigheden bieden CFO’s de kans om hun ondernemende eigenschappen verder te ontwikkelen en een soort co-CEO te worden. Deze transformatie is ook echt noodzakelijk. In de huidige realiteit staat elke organisatie vroeg of laat voor ingrijpende veranderingen.”
Sommige CFO’s benutten deze kans al optimaal. Ze leveren een belangrijke bijdrage aan bedrijfstransformaties, en groeien soms zelfs door tot CEO. “Vergelijk het met een Ferrari: zowel snelheid en innovatie als een goede rem zijn van cruciaal belang. De uitdaging is om beide rollen – financial guardian én strategisch leider – te combineren.”

De derde kans betreft het optimaal benutten van de digitale revolutie. Controllers besteden momenteel 75 procent van hun tijd aan dataverzameling in Excel, versus 25 procent aan analyse. “Een percentage dat sinds 2010 nauwelijks is veranderd”, merkt Van der Wal op. Echter, AI maakt het inmiddels mogelijk administratieve routineuze taken te automatiseren. Daardoor kunnen slimme besparingen binnen financial controlling worden gerealiseerd, en kan business controlling juist verder floreren. De steeds meer geavanceerdere analyses die hierdoor gegenereerd worden, bieden de CFO en zijn medewerkers volop kansen om extra waarde toe te voegen aan de bedrijfsvoering. Wel betreft dit een omvangrijk proces, waar het doorlopen van zowel persoonlijke als functionele transformaties van onmiskenbaar belang zijn.

“Curiosity is een multiplier. Het is zelfs de voornaamste onderscheidende eigenschap voor high potentials.”

Moed als groeikracht
CFO’s hebben alle instrumenten in handen om een strategische rol te vervullen. “De belangrijkste succesfactor is moed”, zegt Van Everdingen. Hij verwijst naar onderzoek van EY, in samenwerking met Oxford Saïd Business School, naar de menselijke factoren achter het succes van bedrijfstransformaties. Moed vormt de grondslag voor ‘adaptief leiderschap’: het vermogen om te schakelen tussen verschillende leiderschapsstijlen die naadloos aansluiten bij de situatie en het zelfvertrouwen van het team, en van de bredere organisatie. “Bij een transformatie die moeizaam verloop of niet slaagt spelen menselijke factoren vaak een belangrijke rol”, zegt Van Everdingen, van huis uit organisatiepsycholoog met jarenlange ervaring bij de Speciale Eenheden van Defensie. Adaptief leiderschap kan hindernissen wegnemen, doordat het een verbindende factor én een vertrouwde en veilige haven voor medewerkers biedt.

Veel CFO’s hebben reeds een ‘growth mindset’, waarbinnen volop kansen liggen om zich steeds comfortabeler te voelen bij het nemen van beslissingen onder onzekere omstandigheden. En dat is juist nu essentieel. Een derde van de respondenten in het EY-onderzoek geeft aan dat ze ‘altijd hun mening uiten wanneer ze het ergens niet mee eens zijn’. Van Everdingen begrijpt dit wat lagere aandeel: “CFO’s zijn traditioneel gericht op het sturen op zekerheden, en aan de hand van feitelijkheden. Zij zijn eerder geneigd om eerst volledig geïnformeerd te zijn, en zullen hierdoor niet altijd meteen hun mening uiten. Toch is het eerder en duidelijk laten horen van je mening wel van groot belang binnen transformaties.”

Lees ook op CFO.nl: Vivienne de Leeuw (CFO Port of Rotterdam) en Danny Oosterhoff (CFO EY): “Alles komt samen, alles gaat sneller.”

De ‘confidence formula’
Moed bestaat uit drie ontwikkelbare componenten. Van Everdingen hanteert een ‘confidence formula’: Connection x Competence x Curiosity = Confidence. Connectie verwijst naar het creëren van psychologische geborgenheid binnen teams en de boardroom. In die omgeving durf je, zonder consequenties, te spreken, sparren en hulp te vragen. De optimale houding van de CFO hierbij: ‘Ik heb ook niet alle antwoorden, maar we komen er samen uit’.”
Competentie richt zich op de vraag ‘Beschikt iemand over de juiste vaardigheden?’ In het geval van de CFO staat daarbij, zeker in de huidige tijd, het verder ontwikkelen van ondernemende vaardigheden voorop. Wanneer deze vaardigheden nog niet voldoende vertegenwoordigd zijn, ligt er voor CFO’s nu een uitgelezen kans om dit verder te ontwikkelen. Ook het direct kunnen aanpassen van vaardigheden aan snel veranderende situaties, is een cruciale competentie die een CFO (verder) dient te ontwikkelen.
“Curiosity is een multiplier.”, benadrukt Van Everdingen. “Het is zelfs de voornaamste onderscheidende eigenschap voor high potentials. Je toont zelfvertrouwen als je op onderzoek durft uit te gaan, ook als het spannend wordt.”

“Transformaties zijn een uitdagende emotionele reis voor leiders en werknemers. Het vroegtijdig waarnemen van signalen kan vertraging en grote schade verderop in het proces voorkomen.”

Adaptief leiderschap in de praktijk
De ‘confidence formula’ draagt bij aan het inrichten van succesvol adaptief leiderschap van een CFO. Kortom: wanneer teamleden een hoog zelfvertrouwen hebben en zeer competent zijn, kan een leider faciliterend en coachend optreden, en is dat juist ook wenselijk. Maar wanneer onzekerheid heerst en het zelfvertrouwen laag is, is het belangrijk dat de CFO een meer populaire, faciliterende leiderschapsstijl loslaat. Juist dan is schakelen naar visionair en concreet sturend leiderschap cruciaal. De leider creëert hiermee niet alleen duidelijkheid, veiligheid en richting, maar geeft medewerkers ook het vertrouwen om, zelfs in een onzekere tijd, meer eigenaarschap te nemen en initiatief te tonen.

Een CFO die het zelfvertrouwen van zijn team groot kan maken, is vaak ook beter in staat om de wil, en het vermogen, bij medewerkers om veranderingen aan te gaan, en te ondergaan, te versterken. “Dit hangt vooral af van de mate van connectie”, zegt Van Everdingen. Grotere connectie leidt ertoe dat de veranderopdracht duidelijker wordt. “Organisaties die structureel tijd inbouwen voor reflectie en evaluatie, signaleren problemen vroeg. Dat heb ik geleerd in mijn tijd bij de speciale eenheden.”
De zakelijke wereld lijkt hierin nog wat minder ontwikkeld. Belangrijke interne signalen worden niet altijd opgepikt, zoals weerstand tegen bepaalde onderdelen van een transformatieplan. Soms zijn deze rationeel onderbouwd, maar meestal zijn ze emotioneel ingegeven. Van der Wal: “Transformaties zijn een uitdagende emotionele reis voor leiders en werknemers. Het vroegtijdig waarnemen van signalen kan vertraging en grote schade verderop in het proces voorkomen, en zorgt ervoor dat obstakels kunnen worden omgezet in kansen. Dit kan alleen door middel van adaptief leiderschap. Alleen dan worden in- en externe signalen opgepikt, waardoor kritieke ‘turning points’ binnen een transformatieproces op tijd, én op de juiste wijze, worden geadresseerd.”

Het is onvermijdelijk dat een transformatie nu en dan dreigt te ontsporen, besluit Van Everdingen. “No battle plan ever survives first contact with the enemy”, is een bekende militaire uitspraak. Waar het om gaat is dat een bedrijf in transformatie snel weet bij te sturen: “Het is niet alleen belangrijk om een plan te hebben, maar ook om te kunnen afwijken als een veranderde realiteit zich aandient. Dit kan alleen als de leider zijn mensen centraal zet.”

Leadership in Finance Summit | Expeditie CFO

De wereld verandert. Onvoorspelbaar. Complex. Vol risico’s én kansen. Juist nu vraagt leiderschap méér dan alleen cijfers. Het vraagt visie. Lef. Kompas. Tijdens 𝗘𝘅𝗽𝗲𝗱𝗶𝘁𝗶𝗲 𝗖𝗙𝗢 gaat een selecte groep CFO’s het avontuur aan door een landschap vol onzekerheid. Geen standaard conferentie,  een dag vol reflectie, strategische verdieping en inspiratie.

Reserveer jouw ticket