“Dienend leiderschap bestaat niet” (Executive Day)

Tijden veranderen en daarmee ook de ideeën over wat een goede leider is. Leiders moeten tegenwoordig faciliterend of dienend zijn. Maar zijn dit de vormen die organisaties echt vooruit helpen? Hoe gaat een leider om met de uitdagingen van de 21-ste eeuw? Daarover ging het tijdens de tweede editie van Executive Day België. Bijna tweehonderd executives uit België en Nederland gingen op Kasteel Brasschaat in gesprek over deze leiderschaps-issues.

>> Bekijk alle foto's van Executive Day België

“We shall fight on the beaches, we shall fight on the landing ground (…), we shall never surrender.” Bij de opening klinken de woorden van Winston Churchill, uitgesproken in 1940, waarmee hij het volk voorbereidde op de strijd die zou komen. Churchill wordt gezien als een sterke en daadkrachtige leider, die wist op te treden in moeilijke tijden. Misschien wel het tegenovergestelde van de dienende leider waar tegenwoordig over gesproken wordt. Maar betekent dit dan ook dat Churchill in deze eeuw geen goede leider meer zou zijn”, vraagt CFO community-manager Kevin Mottard? 

Executive coach Arvid Buit is duidelijk: “Dienend leiderschap bestaat niet”, zegt hij. Het grote probleem: mensen die zelf geen leider zijn domineren de discussie over leiderschap. En dat heeft consequenties voor het beeld dat er van leiders bestaat. Buit: “Mensen zeggen vaak dat leiders arrogant zijn en dat ze verbinding of connectie met hen missen. Maar is verbinden echt de kern van leider zijn?” Het antwoord is nee. “Ieder collectief heeft zowel een leider als mensen die dienen nodig.” 
Een leider wordt vaak wel gedreven door een zucht naar erkenning. En scoort volgens Buit zelfs hoog op het narcistische spectrum. “En ik denk dat u ook bovengemiddeld scoort. U bent succesvol en ik bekeek net even het wagenpark…”

Volgens Buit zijn veel leiders wat hij noemt een ‘alfawolf’. Dit is het echte authentieke leiderstype; dominant, geen moeite met knopen doorhakken en altijd waakzaam. Maar die ‘alfawolf’ staat tegenwoordig in het verdomhoekje. Onterecht volgens Buit. In tijden van crisis, groei of verandering moet je dit type leider juist hebben. En boven alles gaat het erom dat een leider zich bewust is van zijn of haar stijl. En die combineert met andere stijlen, zichzelf “polijst”.  Buit: “Ken je zwakke plekken. Als je je eigen leiderschapsstijl niet begrijpt, is het moeilijk leiding te geven. Een alfawolf moet leren meer wederkerig te zijn.” 

Maatwerkaanpak

Een grote uitdaging van een leider in de 21-ste eeuw ligt in de nieuwe generaties die de arbeidsmarkt opkomen. Met als bekend voorbeeld, de millennials. Anette Bohm, HR-directeur van KBC en Ingrid Dierckx, HR-director bij Janssen Pharmaceuticals, spreken met drie young potentials van onder andere Ahold Delhaize. De werk-privébalans, flexwerken, sabbaticals en drijfveren die niets met een dik salaris te maken hebben zijn elementen die voorbij komen. En dat botst wel eens, volgens één van de talenten: “Op managementniveau zit een andere generatie, met andere verwachtingen.”

Volgens de twee executives is het vooral zaak dat de bestuurders beter leren luisteren naar hun medewerkers. Er is een maatwerkaanpak nodig voor individuele medewerkers. Want beleid uitzetten voor een grote groep medewerkers, werkt niet meer. “De uitdaging voor HR is zorgen voor een goed samenspel tussen jong en oud. We moeten met alle groepen in gesprek. Al zie ik veel van deze behoeftes ook bij oudere medewerkers terug.”

De diversiteit van behoeftes en identiteiten maakt dat er van leiderschap een andere invulling wordt gevraagd. Net als bij merken, wordt ook voor leiders het geven van betekenis belangrijker, zegt Nicoline Spruijt van strategisch merkenbureau Brandhome. Bedrijven geven betekenis aan wat ze doen. Een staalbedrijf gaat bijvoorbeeld meer vertellen over de bruggen die gebouwd worden met hun product. De leider maakt deel uit van dit proces van betekenisgeving is de stelling van Spruijt: “Leiderschap valt onder de immateriële activa van een bedrijf.”

Een leider zendt bij alles wat hij of zij doet, legt Spruijt uit. Op de netwerkborrel, naar directe collega’s, medewerkers, officiële instanties en de overheid. De vraag is dus hoe een leider overkomt, welke cultuur die met zich meedraagt en welke ideeën er over hem of haar bestaan. Het is een proces dat 24/7 loopt, met de duivel in de details, zegt Spruijt. “Een foute foto op social media kan nadelig uitpakken.” Een groot evangelie verkondigen, wil Spruijt niet. “Wel dat leiders hierover nadenken.”

Gedeeld doel

En wat moeten leiders tegenwoordig doen om hun medewerkers en teams te laten presteren? Wat zeker helpt is het creëren van een gedeeld doel, is vaak te horen op deze Executive Day. Een recept wat zowel bij het Belgische nationale voetbal- als hockeyteam werd ingezet. Hockeycoach Shane McLeod vertelt over de legacy zie ze bij het team willen achterlaten, geïnspireerd op de All Blacks, het fameuze Nieuw-Zeelandse rugbyteam. “Laat het shirt beter achter dan toen je binnenkwam”, zegt hij.

Het Belgische hockeyteam werd in een aantal jaren tijd van een lelijk eendje tot een tegenstander van formaat. Daarbij speelde de cultuur een belangrijke rol. Geloof in eigen kunnen maakte dat die cultuur veranderde, zegt McLeod. “Maanden van voorbereiding maakten dat het geloof groeide dat we klaar waren voor een volgende stap. We bouwden onze taal op rondom succes.” In de halve finale van de Olympische Spelen in 2016 wist het team voor het eerst het hoger ingeschatte Nederland te verslaan. 

Samen verliezen

Een goede coach laat de mensen met wie hij of zij werkt boven zich uitstijgen. Dat is volgens wielercoach Paul van den Bosch de essentie van coaching. Hij werkte onder andere met atleten als Sven Nys en André Greipel. Een goede coach is zo betrokken bij de atleet, dat hij of zij meelijdt bij een verlies. Een belangrijk besef, want goede coaches worden vaak gepresenteerd als kampioenmaker, zegt Van den Bosch. Maar een groot deel van de wedstrijden wordt niet gewonnen. “Dat is vooral waar ik mee bezig ben geweest: het boosten van de moraal.” Verliezen doe je samen, is dan ook één van de basisprincipes van de wielercoach.

Het collectieve doel van het Belgische voetbalteam was dit jaar om wereldkampioen te worden. Dat vroeg dat iedereen “een topprofessional moet zijn”, zegt ondernemer en vice-voorzitter van de Belgische voetbalbond Bart Verhaeghe. “Wij hebben geen regelement voor op tijd komen, de omgang met alcohol of voeding. In een goed team reguleert dit zichzelf.” En belangrijk, het besef dat er moeilijke momenten komen. “Er zullen wedstrijden komen waarin het zwart voor je ogen gaat zien. Dan moet je de extra mile afleggen.”

En het team kwam ver op het toernooi. De Rode Duivels sneuvelden in de halve finale tegen de latere wereldkampioen Frankrijk. En dat het met de teamspirit wel goed zat, bleek juist toen: “De ploeg was ontgoocheld, had de finale willen spelen. Het mooie is dat iedereen door wil. Dit is de grote motivator op weg naar het Europees Kampioenschap.”

Pump up the company verzorgt een energieke afsluiting van de dag