Dirk Jan Sloots (CFRO Coöperatie Menzis): “We kunnen niet blijven interen op onze reserves”

De afgelopen twee jaar stonden voor zorgverzekeraar Menzis grotendeels in het teken van de coronacrisis. Nu richt CFRO Dirk Jan Sloots zijn ogen vooral op de toekomst. De komende jaren gaat het er om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden. "We kunnen niet voorkomen dat de premies stijgen, maar wel dat de stijging beperkt blijft."

In de zorg was het tijdens de coronacrisis 'never a dull moment', en bij verzekeraars zoals Menzis evenmin. Dirk Jan Sloots was koud een paar maanden in dienst als Chief Financial & Risk Officer (CFRO) toen de eerste lockdown werd afgekondigd.

Sloots was hiervoor enkele jaren directeur Finance & Control bij pensioenuitvoeringsorganisatie PGGM, een organisatie die enigszins met Menzis vergelijkbaar is. "Het pensioenstelsel en het zorgverzekeringsstelsel zijn allebei collectieve stelsels, dat is een overeenkomst. Ik heb bij PGGM geleerd dat het niet gaat om winstmaximalisatie, maar dat je wel moet uitkomen met je geld – en die zienswijze is een coöperatieve verzekeraar als Menzis ook eigen. De besturing van een pensioenuitvoeringsorganisatie en die van een zorgverzekeraar lijken ook erg op elkaar, en je komt dezelfde toezichthouders, commissies en andere partijen tegen waar alle financiële instellingen mee te maken hebben. Wel is het aantal stakeholders in de zorg nog groter. Ik dacht dat ik heel wat gewend was, maar wij hebben te maken met de overheid, de zorginstellingen en de vele brancheorganisaties – veel meer partijen dan bij een pensioenuitvoeringsorganisatie."

Coronacrisis
De afgelopen twee jaar stonden voor Menzis grotendeels in het teken van de coronacrisis. "De hele branche, inclusief de zorgverzekeraars, heeft zich tijdens de pandemie enorm ingespannen om de zorgsector overeind te houden. Niet alleen om te garanderen dat mensen de zorg konden krijgen die ze nodig hadden tijdens de crisis, maar ook om te voorkomen dat zorgaanbieders die tijdelijk moesten sluiten – denk aan tandartsen en fysiotherapeuten – failliet gingen. Maar de komende jaren ligt de focus weer op de zorg toegankelijk en betaalbaar houden. Daar houd ik me als CFRO nu intensief mee bezig", zegt Sloots.

De kosten in de zorg stijgen jaar in, jaar uit. "We worden ouder, er komen steeds mooiere behandelingen", zoals Sloots het uitdrukt. Andere problemen zijn er ook. Sloots noemt er drie. In de eerste plaats het tekort aan personeel. "Bedden en beademingsapparaten hebben we genoeg, maar er zijn te weinig mensen om de zorg te leveren."

Ook de steeds verdergaande specialisatie en de voortschrijdende technologische ontwikkelingen hebben zijn aandacht. "Vroeger kon je in vrijwel elk ziekenhuis terecht voor vrijwel elke behandeling. Nu rijst steeds vaker de vraag: welke behandeling moet waar worden uitgevoerd? En: hoe kan worden voorkomen dat bepaalde behandelingen niet meer in elke regio kunnen worden geleverd, zodat mensen niet te ver hoeven te reizen om behandeld te worden?" In de derde plaats heeft de zorg te maken met een 'doorstroomproblematiek'. Dat wil zeggen: mensen die ziek zijn, kunnen niet altijd op de juiste plek terecht voor nazorg. Bijvoorbeeld omdat er geen plek is een verpleeghuis na een ingreep in het ziekenhuis. Of mensen kunnen niet naar huis omdat er geen thuiszorg beschikbaar is, of omdat men geen familieleden heeft die in huis kunnen helpen."

Stijgende kosten
Wat de stijgende kosten van de gezondheidszorg betreft: die slaan grotendeels neer bij zorgverzekeraars zoals Menzis. "Geen enkele, of vrijwel geen enkele zorgverzekeringspolis is op dit moment winstgevend. Wij moeten onze reserves inzetten om te voorkomen dat de ziektekostenpremies te veel stijgen. Als we dat niet deden, zouden de premies met gemiddeld tussen de vijf en tien euro per maand stijgen. Aanzienlijk dus."

Op termijn is dit natuurlijk onhoudbaar; Menzis kan niet tot in lengte blijven interen op reserves. "Zorgverzekeraars kunnen die stijgende kosten niet ombuigen in een daling, maar we kunnen de stijging wel beperken, door de zorg zo goed mogelijk te organiseren. Wij zien dat ook als onze verplichting richting onze verzekerden en de belastingbetalers, die uiteindelijk moeten opdraaien voor de zorgkosten in Nederland. Wij voelen echt verantwoordelijkheid om onze financiële huishouding goed op orde te hebben – om onze premie-inkomsten te beperken terwijl we solvabel en financieel gezond blijven. Dat maakt mijn rol extra uitdagend."

Finance en risk anders organiseren
Om de toekomstbestendigheid van Menzis te blijven garanderen, kijkt het concern kritisch naar zichzelf en neemt het waar nodig maatregelen. "We hebben bijvoorbeeld gekeken hoe we de interne organisatie konden aanpassen om de aansturing van het bedrijf verder te verbeteren. Met meer oog voor de risico's die wij lopen en welke keuzes we het beste kunnen maken – of het nu gaat om zaken die te maken hebben met wet- en regelgeving, de politieke risico's die we lopen, of om onze eigen financiële solvabiliteit." Sloots spreekt van een 'kompas' dat scherper moest worden afgesteld. Sloots is daarbij sinds zijn benoeming in 2019 nauw betrokken.

De belangrijkste verandering is dat de vier verschillende clusters binnen Menzis – grotendeels zelfstandige business units – iets van hun zelfstandigheid hebben ingeleverd op het gebied van finance en risk, en deze functies nu sterker centraal worden aangestuurd. De vijf finance afdelingen – ieder cluster had er één, plus één centrale – zijn samengevoegd, evenals de vijf risk clubs. De verschillende finance afdelingen werken nog steeds in dienst van de verschillende bedrijfsonderdelen, maar nu ook samen onder de CFRO. Deze transitie is nog in gang, maar Sloots merkt nu al dat het z'n vruchten afwerpt. "Het kompas is verbeterd. Alleen al omdat ik niet meer vanuit de vier bedrijfsonderdelen vier verschillende visies hoef te verwerken. Ik heb nu één scherp beeld. We ervaren nu ook veel sterker een gezamenlijk doel, en hoeven elkaar minder te overtuigen hoe het er met het bedrijf voor staat en waar we heen moeten. Door de finance en risk functies anders te organiseren, hebben we echt een basis voor betere samenwerking gelegd."

Datagebruik
Ook het toenemende gebruik van data moet ertoe bijdragen dat Menzis en de financiële afdeling, steeds scherper kan koersen. "Wij hebben enorm veel data in de zorg. We gebruiken die nu vooral om te bepalen hoeveel zorg we moeten inkopen en hoe hoog de premies moeten uitvallen. In theorie is er veel meer mogelijk. Op basis van iemands declaratiegedrag kun je wellicht afleiden dat iemand een bepaald gezondheidsprobleem heeft, en zo iemand zou je dus wellicht ook bepaalde behandelingen kunnen aanraden. Iemand op een wachtlijst zou je misschien sneller kunnen verwijzen naar een ziekenhuis waar plaats is als data beter gekoppeld wordt.”

“Wij ondernemen dit soort datagedreven activiteiten nu nog maar weinig. We zijn wel aan het kijken hoe we dit vaker kunnen doen. Niet om munt te slaan uit die data – dat is meer iets voor de Googles en Apples van deze wereld – maar wel om onze dienstverlening te verbeteren." Behalve naar de data uit het primaire proces (declaratiedata), kijkt de finance afdeling van Menzis in toenemende mate naar allerlei data van binnen het bedrijf, bijvoorbeeld naar vragen aan de serviceafdeling, maar ook naar data over interne beheerskosten – en maakt daar rapportages over om andere afdelingen te ondersteunen. "Het verzamelen van data wordt gaandeweg minder belangrijk. Het gaat steeds meer om het interpreteren – het 'betekenis geven aan de cijfers', zoals ik dat noem", zegt Sloots. 

'Leefkracht'
Om het personeelstekort in de zorg het hoofd te bieden, is volgens Menzis meer 'zelfzorg' en 'leefkracht' nodig. "Voorkomen dat mensen zorg nodig hebben, dankzij een gezonde levensstijl." Menzis stimuleert dit bijvoorbeeld met apps zoals een 'Fysio zelfzorg-app', waarmee mensen met lichte klachten zelf aan de slag kunnen – en andere zorgverleners dus niet hoeven te belasten. Verder heeft Menzis de 'SamenGezond-app', een online gezondheidsplatform waarbij verzekerden en niet-verzekerden van Menzis die aan de slag willen met hun leefstijl, bruikbare tips en coaching krijgen. Ook kun je meedoen met weekdoelen waarmee je punten kunt sparen. Verzekerden van Menzis kunnen deze inzetten om korting te krijgen op producten die ‘leefkracht’ bevorderen.

"Financieel gezien is dat onverstandig. Het kost ons geld. Maar we vinden preventie zo belangrijk, dat we dat er voor over hebben.", aldus Sloots. Ook steunt Menzis initiatieven waarbij specialisten meelopen met huisartsen en ter plekke patiënten kunnen diagnosticeren. De huisarts leert daar enorm veel van en de patiënt hoeft in veel gevallen niet te worden doorverwezen naar een ziekenhuis.

Regiobeelden
Dan het derde punt dat Sloots aanstipt: hoe het regionale karakter van de gezondheidszorg te behouden? Menzis streeft daar zeker naar. "Wij maken samen met gemeentes en zorgaanbieders 'regiobeelden', waarmee we antwoorden geven op vragen als: Wat is de gezondheid van de mensen die er wonen? Welke trends verwachten we voor toekomst? En, gezien die ontwikkelingen – meestal gaat het om vergrijzing, om een toenemende vraag naar ouderenzorg en om afnames van het aantal mensen dat zorg kan leveren – welke zorgaanbieders hebben we straks nodig? En wat betekent dat voor de huidige zorgaanbieders: hoe kunnen die zich het beste voorbereiden op de toekomst? Zo proberen we er aan bij te dragen dat in elke regio straks het aanbod aansluit op de vraag. Voor ons betekent dit ook dat we een idee hebben van hoeveel zorg we straks in elke regio moeten inkopen."

Tot slot de 'doorstroomproblematiek': "Wij proberen lokale initiatieven te ontplooien, en als die succesvol zijn breiden we die uit. Zo hebben we in Groningen en Twente zogenoemde 'observatiebedden' in een verpleeghuis. Kwetsbare oudere in een crisissituatie worden hier tijdelijk opgevangen. Zorgpartijen werken multidisciplinair samen en observeren de ouderen gemiddeld 12 dagen. Om vervolgens met elkaar beter en sneller de juiste vervolgzorg te bepalen. Daarmee belanden minder kwetsbare ouderen op de spoedeisende hulp, zijn er minder opnames in het ziekenhuis en is er snellere door en uitstroom."

Welkom Wouter
Tot zover – in vogelvlucht – de belangrijkste ontwikkelingen in de zorg volgens Sloots en hoe zijn finance-afdeling daarmee omgaat.

De nieuwe bestuursvoorzitter van Menzis, per 1 mei Wouter Bos, staat heel wat te wachten, maar Sloots heeft er vertrouwen in: "Ik ben heel blij dat Wouter zich gemeld heeft voor deze functie en weer een bijdrage wil leveren aan de zorg. Ik denk dat het voor ons als Menzis en voor mij als collega heel goed en heel leuk wordt om hem erbij te hebben – en  verwacht dat hij vanuit zijn ervaring bij InvestNL kan bijdragen aan onze inzichten hoe je een bedrijf het beste kan besturen. Hij is goed thuis in een thema als duurzaamheid, wat voor ons ook een belangrijk thema is. Hij kent vanuit VU MC de wereld van de zorgaanbieders, en als politicus is hij vertrouwd met de politieke context waarbinnen wij opereren. Nu kan hij eens ervaren hoe het is om bij een zorgverzekeraar te werken."