De roep om staatssteun vanuit de Nederlandse basisindustrie klinkt steeds luider. Na recente sluitingen van chemische fabrieken in de Rotterdamse haven sloegen werkgeversorganisatie VNO-NCW en havenvereniging Deltalinqs alarm. Hun boodschap: de energieprijzen in Nederland liggen aanzienlijk hoger dan in omringende landen en bedreigen de concurrentiepositie van de petrochemische industrie. Zij vragen het kabinet om snel maatregelen, liefst al in de voorjaarsnota.

Maar een groep vooraanstaande economen plaatst daar stevige kanttekeningen bij. In een brief aan de Tweede Kamer – geïnitieerd door de actiegroep Advocates for the Future – roepen zij op om niet overhaast steun te verlenen. Ondertekenaars zijn onder meer Barbara Baarsma, Rens van Tilburg en Hans Stegeman. Hun centrale boodschap: kijk verder dan de korte termijn en maak fundamentele keuzes over de toekomstige structuur van de Nederlandse economie.

Lees ook op CFO.nl: Bernard van Oost (CFO van Aluchemie): “Er is een toekomst voor industrie in Europa, ook in Nederland.” 

Structurele vraagstukken

Volgens Baarsma en medeondertekenaars moet de discussie over de industrie niet geïsoleerd worden gevoerd. Nederland staat immers voor meerdere, elkaar overlappende uitdagingen: de klimaat- en milieuproblematiek, krapte op woning- en arbeidsmarkt, veranderende geopolitieke verhoudingen en de noodzaak van Europese strategische autonomie. Het gaat dus om meer dan alleen de zorgen van één sector.

Daarnaast wijzen de economen op de historische context. De basisindustrie vestigde zich destijds in Nederland vanwege de beschikbaarheid van goedkoop Gronings gas. Nu de gaswinning is gestopt, verandert het speelveld fundamenteel. De vraag is volgens hen dan ook: past álle bedrijvigheid nog wel bij de nieuwe economische realiteit?

Steun alleen voor vergroening

Een belangrijk onderscheid dat de economen maken, is tussen generieke steunmaatregelen en investeringen in verduurzaming. “Het zou wat anders zijn als het ging om het faciliteren van vergroening van de industrie,” stelt Baarsma. Daarmee sluit zij aan bij de oproep om middelen vooral in te zetten voor de transitie naar een duurzame economie.

Advocates for the Future wijst erop dat recente sluitingen vooral te maken hebben met mondiale overcapaciteit en concurrentie uit China. Staatssteun zou volgens hen geen structurele oplossing bieden. “Het is een economische werkelijkheid waar we niets aan veranderen met steun voor een specifieke sector,” aldus voorman Maikel van Wissen.

Politieke reacties

In de Tweede Kamer stuitte de brief op gemengde reacties. VVD-Kamerlid Silvio Erkens noemde het “een heel slechte brief” en waarschuwde tegen een planeconomie waarin de overheid bepaalt welke sectoren thuishoren. Hij benadrukte dat het huidige speelveld ongelijk is door de hogere energietarieven in Nederland.

ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis erkende dat veranderende comparatieve verhoudingen – zoals het einde van het Groningse gas – fabrieksluitingen kunnen veroorzaken. Tegelijk wees hij op de risico’s van weglek-effecten: dure stroom kan ertoe leiden dat productie naar het buitenland verhuist, zonder dat de mondiale CO₂-uitstoot afneemt.

Verduurzamen of vertrekken?

Voor CFO’s van industriële bedrijven en hun ketenpartners is deze discussie meer dan politiek debat. Het raakt direct aan investeringsbeslissingen, risicomanagement en langetermijnstrategie. De kernvraag is of Nederland inzet op behoud van energie-intensieve industrieën, of op versnelling van verduurzaming en herstructurering van de economie.

In beide scenario’s ligt de druk bij de financiële functie. CFO’s moeten anticiperen op mogelijke steunmaatregelen, hogere energiekosten en veranderende wet- en regelgeving. Maar zij staan ook voor de taak om alternatieve groeipaden te financieren – van groene waterstof tot circulaire productie.

De brief van de economen maakt duidelijk dat de toekomst van de basisindustrie niet vanzelfsprekend is. Voor de CFO betekent dit: wees voorbereid op fundamentele keuzes en scenario’s waarin de industrie ingrijpend verandert. Het draait niet alleen om kostenbeheersing, maar vooral om de strategische vraag: waar kan uw onderneming over tien tot twintig jaar nog waarde toevoegen?

Lees ook op CFO.nl: Rob Storms is de nieuwe CFO van Brightlands Chemelot Campus Sittard-Geleen

Leadership in Finance Summit | Expeditie CFO

De wereld verandert. Onvoorspelbaar. Complex. Vol risico’s én kansen. Juist nu vraagt leiderschap méér dan alleen cijfers. Het vraagt visie. Lef. Kompas. Tijdens 𝗘𝘅𝗽𝗲𝗱𝗶𝘁𝗶𝗲 𝗖𝗙𝗢 gaat een selecte groep CFO’s het avontuur aan door een landschap vol onzekerheid. Geen standaard conferentie,  een dag vol reflectie, strategische verdieping en inspiratie.

Reserveer jouw ticket