Een ondenkbaar extreem

Door Jaap KoelewijnNu, een decennium later, zijn we nog steeds bezig de scherven bij elkaar te rapen. Dat geldt vooral voor Europa. In de VS lukte het veel sneller de schade van de kredietcrisis te herstellen. De overheid voerde een sterk expansief beleid, terwijl het bankwezen veel sneller dan in Europa gedwongen werd zich te herkapitaliseren. In Europa wil dat maar niet lukken. Het wantrouwen in Europa is zo groot dat we niet willen toelaten dat individuele lidstaten hun tekorten laten oplopen. Ondertussen dwingen de toezichthouders de banken en andere financiële instellingen in een steeds strakker keurslijf. Banken moeten hun balansen verkorten en voeren hun marges op om aan de kapitaalseisen te voldoen.Zowel in de opgaande fase – tussen 2003 en 2007 – als in de neergaande fase van de economie – na 2008 – maakten de beleidsmakers fouten. Waren ze aanvankelijk te soepel en accommodeerden ze een ‘race to the bottom’, nu lijkt het erop dat ze bang zijn om als te zwak en niet daadkrachtig te worden gekwalificeerd. Dat is een belangrijke reden waarom de deelnemers aan de euro zo krampachtig blijven vasthouden aan het strakke kader van het verdrag van Maastricht.Alleen in monetair opzicht slaagt Europa erin nu wel door te pakken. De ECB heeft het ultieme wapen ingezet, dat van kwantitatieve monetaire verruiming. De ECB absorbeert grootschalig schuldpapier in de hoop daarmee de economie weer aan de gang te krijgen.Gaat het helpen? De rente is extreem lag, maar de investeringen groeien maar nauwelijks. Bij grote bedrijven klotst het geld tegen de plinten. Ze investeren het niet, ze keren het op zijn best uit in de vorm van dividenden en aandeleninkoop. De ECB duwt aan een touwtje. Het effect is gering. Ondernemingen met liquiditeiten op de balans hebben een luxeprobleem. Het geld levert niets op, sterker nog: geld kost nu geld. De klassieke veilige havens zijn door de negatieve rente onaantrekkelijk geworden en er zijn er ook steeds minder. De middelen investeren is voor veel bedrijven kennelijk geen optie. Er zijn geen aantrekkelijke alternatieven in de reële sfeer.We accepteren nu een extreme en risicovolle situatie. Spaarders worden gestraft en wie ruim in de liquiditeiten zit, krijgt zonder compensatie risico’s voor zijn kiezen. Daar komt alleen maar een einde aan als de bestedingen echt aantrekken.Jaap Koelewijn is hoogleraar Corporate Finance aan Nyenrode Business Universiteit en eigenaar van Financieel Denkwerk