Fiscale transformatie anno 2017: meer nadruk op risicobeheersing en transparantie

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) maakt zich sterk om het wegsluizen van winsten via belastingparadijzen tegen te gaan, getuige het plan tegen Belastingbasis Erosie en Winst Verplaatsing (Base Erosion and Profit Shifting, BEPS) dat sinds 2013 boven de markt hangt. Het BEPS-plan heeft drie doelstellingen: verzekeren dat belastingen worden betaald daar waar meerwaarde wordt gecreëerd, de financiële transparantie van multinationals verhogen en zorgen dat ook ontwikkelingslanden de vruchten kunnen plukken van deze hervormingen. BEPS leeft: uit een enquête van de Global Transfer Pricing Forum blijkt dat 66 procent van de multinationals momenteel actie onderneemt om de BEPS-aanbevelingen op te volgen, terwijl dit percentage een jaar geleden nog maar 54 procent was.

"Wel kan de OESO slechts 'soft law' uitvaardigen", zoals Jacob Mook en Cor Overduin zeggen. "De decreten van de Europese Unie zijn daarentegen bindend." En er gaat geen maand voorbij of de Europese Commissie roept op tot een eerlijker Europees belastingklimaat, meer economische coördinatie binnen de EU, mogelijk zelfs één Europese fiscale unie.

Nieuwe en bindende wet- en regelgeving
Per 1 januari 2016 zijn al aanvullende transfer pricing documentatievereisten ingevoerd, welke in lijn zijn met de ‘three-tier’ benadering van het BEPS-project van de OESO; bestaande uit het landenrapport, groepsdossier en lokaal dossier. Daarnaast is binnen een aantal landen in de EU al verplicht om te rapporteren in een SAF-T (Standard Audit File for tax)-formaat, en de verwachting is dat Nederland volgt.

Nieuwe voorstellen voor wetswijzigingen die boven de markt hangen, zijn bijvoorbeeld het invoeren van een pan-Europese winstbelasting, de CCCTB. Ook wordt er gezinspeeld op één Europees tarief van 10 procent belastingheffing op rente en inkomsten uit royalty’s.

In juni jl. is bovendien de Anti-Tax Avoidance Directive (ATAD) aangenomen door de Europese raad van ministers van financiën, dat grotendeels in het verlengde ligt van BEPS. "Veel sneller dan iedereen had verwacht", aldus Mook, al zullen de plannen pas in 2019 ingaan. In het pakket maatregelen wordt onder meer de renteaftrek beperkt. Ook wordt een algemene antimisbruikbepaling tegen kunstmatige constructies ingesteld.

Strenge handhaving dwingt tot compliance
De Europese lidstaten lijken steeds ijveriger om deze stringente richtlijnen van de Europese Commissie naar nationale wetgeving om te zetten. Zeker in een land als Nederland, een van de voorstanders van de ATAD. In Nederland bestaat over het hele politieke spectrum draagvlak om belastingontwijking aan te pakken en bedrijven te dwingen compliant te zijn. Dit blijkt ook uit de zware sancties die zijn gekoppeld aan de nieuw ingevoerde wetgeving. Niet nakoming kan in Nederland bijvoorbeeld leiden tot strafrechtelijke vervolging, waarbij men zelfs een gevangenisstraf riskeert.

Mook en Overduin verwachten in de nabije toekomst een strengere aanpak van belastingontwijking. Met een harmonisatie in de belastinggrondslagen – wat is winst bijvoorbeeld, en wáár wordt belasting over geheven? Maar zonder dat dit het einde van belastingconcurrentie tussen landen betekent. “De concurrentie spitst zich dan meer toe op de kwaliteit van belastingsystemen – denk aan de belastingverdragen die het land heeft afgesloten – en de hoogte van belastingtarieven."

Het volgende kabinet moet uiteindelijk beslissen, maar een verdere verlaging van de tarieven in de vennootschapsbelasting zit er dik in. In het belastingplan 2017 is al voorzien in een verhoging van de 20 procent schijf, waardoor meer bedrijven profiteren van dit lage winstbelastingtarief.

Risico op reputatieschade
Al met al wordt het voor grote bedrijven door alle maatregelen de komende jaren waarschijnlijk steeds moeilijker hun belastinggedrag zelf te bepalen. Zeker nu het grote publiek achterdochtig is geworden door alle LuxLeaks, Panama Papers en andere onthullingen. "Dat sentiment leek enkele jaren geleden misschien ingegeven te zijn door het gevoel dat 'de gewone man' moest opdraaien voor de lasten van de crisis, terwijl multinationals vrijuit gingen. Maar de proteststemming tegen (vermeende) belastingontwijking van bedrijven als Apple en Starbucks houdt aan", aldus Overduin.

"Het thema heeft in de hele maatschappij wortel geschoten. In elk geval zo zeer dat bedrijven huiverig zijn geworden om agressieve belastingstructuren op te tuigen uit angst voor reputatieschade en bezorgdheid om protesten, zoals de massabetogingen in Engeland tegen Starbucks."

Technologische ontwikkelingen
De taak van de tax director en CFO met de verantwoordelijk voor 'tax planning' is door dit alles ook veranderd. "De tax director is niet meer zozeer gericht op een lage effectieve belastingdruk" constateert Overduin. "Eerder is hij gericht op compliance, control en een goede corporate governance. Vragen als 'voldoe ik wel aan alle belastingregels in een land?' en 'waar zitten mijn fiscale risico's?' en ‘hoe beheers ik die risico’s in geval van controle door de belastingdienst?’ zijn nu veel belangrijker. Ook transparantie is een steeds belangrijker thema, zeker voor bedrijven die verplicht zijn tot 'country by country reporting'. Een en ander leidt ertoe dat veel bedrijven zoeken naar oplossingen om makkelijker inzicht te krijgen in hun fiscale positie en om daar beter over te kunnen rapporteren.

Deze hang naar ‘in control’ zijn komt ook voort uit ontwikkelingen bij de Belastingdienst. De verplichting in verschillende landen binnen de EU om te rapporteren in een Standard Audit File for Tax (SAF-T) maakt informatie-uitwisseling tussen belastingdiensten binnen Europa makkelijker. Naar verwachting stelt ook de Nederlandse belastingdienst deze file in de nabije toekomst verplicht. Naar aanleiding van deze ontwikkeling neemt de Nederlandse belastingdienst de komende jaren 1.500 data-analisten in dienst om financiële data van ondernemingen op juistheid te kunnen beoordelen.

"Fouten liggen op de loer"
Grant Thornton zelf speelt met enkele IT-gerelateerde diensten en producten in op de wens bij klanten voor meer risicobeheersing en transparantie. Bijvoorbeeld in de vorm van een Tax Control Framework en het international Tax Control Framework. Deze tool kan geïmplementeerd worden in verschillende IT-omgevingen van de klant en helpt bedrijven de fiscale processen en de beheersing hiervan in kaart te brengen. Of in de vorm van software waarmee een adviseur allerlei data met betrekking tot de btw kan doorspitten om na te gaan of er geen fouten in zitten. "Juist als het gaat om btw liggen fouten op de loer vanwege de verschillen tussen de toch al complexe regelingen van diverse landen. "Terwijl de boetes op verkeerde btw-aangiften overal gigantisch zijn", zegt Mook.

Nog een voorbeeld is een WKR-checker, die de toepassing van de WKR controleert. De uitkomst maakt duidelijk of de WKR juist is verwerkt, of bedrijven nog vrije ruimte hebben voor onbelaste vergoedingen en welke mogelijkheden er zijn om de arbeidsvoorwaarden te optimaliseren. Dit geeft voordelen voor de werkgever en de werknemer. Ook is er software voor transfer pricing in de maak, om op basis van big data te kunnen controleren of de wettelijke richtlijnen goed worden opgevolgd.

"Onze tools worden steeds geavanceerder", besluit Mook. "En ook wij maken een transformatie door: van adviseur die oplossingen zoekt voor problemen die bedrijven aandragen naar een consultant die naar processen kijkt en op basis van analyse van big data bijdraagt aan een goede bedrijfsvoering."