Groene waterstof: het Ei van Columbus?

Bedrijven staan voor een grote uitdaging. Europese lidstaten hebben zich gecommitteerd aan 55 procent broeikasgasemissiereductie in 2030 ten opzichte van 1990, en het kabinet Rutte-IV wil zelfs 60 procent emissiereductie. Hyung-Ja de Zeeuw, senior specialist bij RaboResearch, vertelt tijdens haar CFO Day masterclass 'De energietransitie: een business essential' over de laatste ontwikkelingen en mogelijkheden rond groene waterstof.

Elektrificeren is, wat betreft kosten, efficiëntie en beschikbaarheid, vaak de beste manier om te vergroenen. Maar soms kan het niet. Als er bijvoorbeeld congestie is en het elektriciteitsnet vol is. Wanneer je als bedrijf een paar laadpalen wil om auto’s aan op te laden, moet je achteraan sluiten in de rij. Er zit een wachttijd op van enkele maanden of langer. Batterijen zijn ook niet altijd een alternatief voor gas, vanwege hun gewicht, beperkte kracht, oplaadtijd – en het feit dat ze nooit continu energie leveren. Voor personenauto's werken ze wel, maar voor heavy-duty transport niet, daarvoor is meer vermogen nodig. En dan heb je fabrieken die voor hun productie enorm hoge temperaturen nodig hebben op industriële schaal. Dat kun je niet elektrificeren. En soms is koolstof, element C, nodig als grondstof. Dat zit wel in fossiele brandstoffen maar niet in elektriciteit.

Groene waterstof, de oplossing?

Groene waterstof kan dan een oplossing zijn. Er zijn – grosso modo – drie soorten waterstof: grijze waterstof, blauwe waterstof en groene waterstof. Momenteel beschikken we alleen over grijze waterstof. Deze waterstof wordt gemaakt van methaan (CH4) en water (H2O), maar hierbij komt he broeikasgas CO2 vrij in de lucht. Blauwe waterstof is grijze waterstof waarbij de CO2 wordt opgeslagen. Het voordeel is dat de lucht niet wordt vervuild, maar er bestaat wel het gevaar van lekken. Groene waterstof ten slotte is groen en wordt gemaakt uit water via elektrolyse, met duurzame elektriciteit van zon en wind of een andere duurzame bron. Groene waterstof kan puur of bewerkt gebruikt worden als brandstof voor de luchtvaart, de scheepvaart en andere vormen van mobiliteit, maar ook om hoge temperaturen te bereiken, bijvoorbeeld in de glasindustrie.

Als grondstof kan groene waterstof gebruikt worden in industriële processen in met name de petrochemie en raffinage. Ten slotte kan groene waterstof opgeslagen worden en gebruikt worden in gasturbines om weer elektriciteit op te wekken. Toch hebben we nog niet het Ei van Columbus gevonden, waarschuwt De Zeeuw. Groene waterstof is helaas nog duur.

Transportsector gaat betalen voor uitstoot

De overheid probeert bedrijven te bewegen een groener beleid te voeren. 2030 is het jaar waarin de klimaatdoelstellingen behaald moeten worden, maar de komende jaren moeten bedrijven hard aan de bak. Zo gaan in 2024 en 2025 de luchtvaart en de maritieme sector betalen voor uitstoot via het Europees systeem voor emissiehandel EU ETS. Daarnaast krijgt dee luchtvaart in de EU de verplichting alternatieve brandstof (SAF) bij te mengen; komen er in 2025 zero-emissiezones voor bestelauto's in Nederland; en gaat vanaf 2027 het wegtransport betalen voor emissies (EU ETS II, via brandstof). Het niet voldoen aan deze verplichtingen zal financiële consequenties hebben, dus bedrijven moeten vergroenen. Maar omdat dit duurder is gaan we dit merken in onze portemonnee.

Brussel stuurt op groene waterstof

Bedrijven kunnen hierop anticiperen door te investeren in waterstof en toepassingen, als elektrificeren geen optie is. Auto's op groene waterstof bestaan al. Het nadeel is dat je bijna nergens waterstof kunt tanken. Waterstof kan ook ingezet worden in de  binnenscheepvaart. Rabobank heeft recent een binnenvaartschip gefinancierd dat vaart op waterstof. Tegelijkertijd is er langs de Rijn infrastructuur opgezet om de schepen makkelijk te voorzien van waterstof via zogenaamde ‘tanktainers’. Dit project heet Condor H2, en ook hier is Rabobank bij betrokken. “Het is wellicht niet de meest efficiënte oplossing, maar als je nu wilt vergroenen is dit een goede manier.”

‘Brussel’ wil dat in 2030 maar liefst 42 procent van de gebruikte waterstof groen is, maar er staan nog geen waterstoffabrieken in Nederland. In Duitsland staat al wel zo'n fabriek en ook in Spanje, maar die fabrieken zijn heel klein in vergelijking bij wat we nodig hebben. Nederland is de tweede grootste gebruiker van waterstof, wat komt omdat we hier een aardgasbel onder Groningen hebben en altijd veel, want goedkoop aardgas hebben verbruikt. Maar dat kan straks niet meer. We moeten iets anders hebben als grondstof of brandstof.

Europa moet importeren

De Zeeuw zegt dat Europa straks waterstof importeert, omdat we veel meer nodig hebben dan wij hier ooit kunnen produceren. Bovendien is hernieuwbare energie vaak goedkoper te produceren in landen met veel zonuren en wind. Landen als Marokko en Saoedi-Arabië, maar ook Australië en Spanje, kunnen dit wel goedkoop.

Wat betekenen als deze overheidsplannen voor je bedrijf? De Zeeuw zegt dat bedrijven serieus moeten nadenken over hoe ze hun logistieke processen inrichten. Ook zouden energie-intensieve bedrijven vanwege de lagere energiekosten, naar andere landen kunnen gaan. Ook moet je als bedrijf nadenken welke klanten je wilt blijven bedienen, en welke niet. “En denk aan de maatregelen van de overheid die binnenkort komen, en iets gaan afdwingen. Die maatregelen komen eerder dan 2030. Er komt veel op bedrijven af. Je moet innoveren.”

Een CFO vraagt waarom Marokko op de wereldkaart wel staat aangegeven als potentiële producent van groene waterstof, maar Tunesië niet. Het antwoord op deze vraag is waarschijnlijk heel simpel, vertelt De Zeeuw. “Ten tijde van het maken van dit kaartje had Marokko waarschijnlijk de intentie uitgesproken om wat met groene waterstof te zullen gaan doen, Tunesië waarschijnlijk nog niet.”