Klimaat wordt de Lehman-crisis voor verzekeraars

Door Peter De Keyzer

De vorige financiële crisis kwam voort uit de onhoudbare opbouw van financiële onevenwichten. Een correctie op de Amerikaanse vastgoedmarkt stak het vuur aan de lont.  Aan de vooravond van het faillissement in 2008 zag iedereen dat het financiële systeem instabiel was. Financieel-economische onweerswolken pakten zich massaal samen, maar niemand kon voorspellen waar precies de bliksem zou inslaan. Tot dan toe waren overheden en centrale banken telkens tussengekomen om noodlijdende financiële instellingen te redden. De beslissing om dat niet te doen voor Lehman Brothers kwam onverwacht en zorgde voor een explosief domino-effect zonder weerga. Even leek het erop alsof de wereldeconomie afstevende op de Grote Depressie 2.0. 

Sinds het uitbreken van de financiële crisis meer dan tien jaar geleden waren overheden, regelgevers en internationale instellingen druk in de weer met het vermijden van een volgende crisis. Elk leger is gebouwd om de vorige oorlog te winnen. Zo bereidt ook elke toezichthouder en regelgever zich voor op een herhaling van de vorige crisis. Het volgende Lehman moment komt er vroeger of later – maar dan uit de hoek van het klimaat.

Het vordert niet overal even snel met de aanpak van het wereldwijde klimaatprobleem. Ondertussen pakken de donkere klimaatwolken zich samen en rijgen we het ene na het andere warmterecord aan mekaar. Er is een reden voor dat immobilisme. Eerst en vooral gaat het over een probleem ver in de toekomst. Dat speelt de menselijke natuur altijd parten – mensen hechten nu eenmaal altijd minder belang aan gebeurtenissen ver in de toekomst. Wie kan kiezen tussen 1.000 euro vandaag krijgen of 5.000 euro binnen twintig jaar, kiest vaak voor de eerste optie.  

Het tweede probleem is dat landen de verleiding hebben om te kiezen voor een rol als vrijbuiter. Laat vooral de rest van de wereld inspanningen leveren en doe zelf niks. Zo geniet je wél van een koelere wereld binnen vijftig jaar en heb je zelf toch geen kosten moeten maken om je uitstoot te beperken. Landen komen daar vandaag te makkelijk mee weg. Dat is uiteraard omdat er geen wereldwijde scheidsrechter bestaat die tegelijk op lange termijn denkt én financieel kan sanctioneren. Zonder financiële sanctie geen klimaatactie.

Het goeie nieuws is dat een dergelijke scheidsrechter eigenlijk al bestaat. Meer nog: de kans is reëel dat hij vroeg of laat een cruciale dominosteen in het klimaatbeleid omduwt – met verstrekkende gevolgen. Het gaat hier om de wereldwijde herverzekeraars. Zij verzekeren de risico’s van de gewone verzekeraars – die op hun beurt dan weer de risico’s verzekeren van u en ik. Gebouwen, bedrijven, activiteiten, aansprakelijkheid… Die herverzekeraars kijken typisch naar grote macro-evoluties, evoluties en voorspellingen op de langere termijn. Voor hen speelt de klimaatverandering nu al een financiële rol. 

Volgens herverzekeraar Swiss Re waren 2017 en 2018 de duurste twee jaren ooit voor herverzekeraars op het gebied van natuurrampen. In totaal hebben ze in die periode meer dan 219 miljard dollar aan schadeclaims moeten uitbetalen. De afgelopen jaren moesten sommige verzekeraars zelfs meer uitkeren aan storm- en rampenschade dan ze ontvingen aan premie-inkomsten. Dat is een typisch alarmsignaal en de voorbode van fors hogere premies. Reken dus maar dat klimaatverandering vandaag heel hoog op de agenda staat van herverzekeraars.

Volgens het Internationaal Panel voor Klimaatverandering zal de mogelijke schade door klimaatverandering dan ook serieus oplopen. Zeker wanneer de opwarming groter uitvalt dan 1,5 graden stijgt de totale schade door extreem weer, overstromingen en stormen quasi exponentieel. Stel je even voor dat de actuarissen, planners en modelbouwers van de herverzekeraars becijferen dat de opwarming van de aarde hen bijzonder veel geld kan kosten. Dat betekent dat ze de voorwaarden voor heel wat verzekeringen zullen verstrengen – veel hogere premies of zelfs het schrappen van bepaalde dekkingen. 

Dat zal op zijn beurt ingrijpende gevolgen hebben voor de reële economie en een heuse cascade aan economische gevolgen in gang zetten. Beeld je even in dat steenkoolcentrales niet meer verzekerbaar zijn. Dat oliemaatschappijen, vliegtuigmaatschappijen of sommige autoproducenten geen aansprakelijkheidsverzekering meer kunnen afsluiten. Of dat vastgoed in kustgemeenten niet meer te verzekeren valt. Een huis in Miami of New York dat binnen twintig jaar niet meer te verzekeren valt, valt binnen tien jaar al niet meer te verkopen. Het is duidelijk dat de gevolgen voor de reële economie gigantisch zouden zijn. Woningen die veel minder waard blijken, aandelen die klappen krijgen, langetermijnscenario’s die op de schop kunnen. Wat doe je als bank met activiteiten die niet klimaatbestendig zijn? Met leningen die zijn afgesloten voor een gebouw, fabriek of activiteit die niet langer verzekerbaar of verkoopbaar blijkt? 

De keuzes van herverzekeraars worden niet ingegeven door idealisme of geloof in de klimaatzaak – wel door welbegrepen eigenbelang, risicobeheersing en harde financiële overwegingen. Ook centrale banken en toezichthouders zien de klimaatbui al hangen. De centrale banken van bijvoorbeeld Nederland en het VK werken zo al aan stress-tests die banken en verzekeraars gaan screenen op hun klimaatbestendigheid. Reken er dus maar op dat steeds grotere partijen met heel grote financiële belangen hun klimaatberekening zullen maken – herverzekeraars, banken, toezichthouders en regelgevers. Zij zullen de eerste echte dominostenen van het klimaatbeleid omgooien. Met alle gevolgen van dien voor wie niet voorbereid is.

Peter De Keyzer heeft uitgebreide ervaring als econoom en hoofdeconoom bij KBC Asset Management, ABN AMRO Bank, Degroof Petercam en BNP Paribas Fortis. Hij is gastdocent aan de Universiteit Antwerpen en heeft docentfuncties bekleed aan verschillende andere universiteiten. Hij is medeoprichter en beherend vennoot van Growth Inc., een in België gevestigd adviesbureau. Voor het Amsterdam Institute of Finance (AIF) doceert hij het programma ‘Understanding Global Macroeconomics’ dat bestuurders en managers leert de wereld door een andere lens te zien en de impact van economische trends op hun bedrijf te begrijpen. 

Lees ook: Macro-econoom Peter De Keyzer: 'Kies altijd voor de positieve insteek'