Het nieuwe Europese normaal van chronische crises?

door Andy LangenkampEuropa kan nog zulke mooie herverdelingsplannen bedenken, als oorlogen en onderdrukking in het Midden-Oosten en Noord-Afrika niet aangepakt worden, blijven mensen op de vlucht slaan. Europa kan de grenzen sluiten – met alle gevolgen van dien voor de handel – maar dan wordt het aan die grenzen alleen maar chaotischer met enorme druk op Turkije, dat nu al drie miljoen vluchtelingen opvangt.Volgens veel experts is het slechts een kwestie van tijd voordat we meer wanorde zien aan de Europese grenzen. Het is wachten op het gevaarlijke samensmelten van de demografische Afrikaanse explosie en uitdijende gevoelens van onveiligheid op het continent. Politiek geweld in Afrika is de laatste jaren sterk toegenomen en steeds meer Afrikanen hebben toegang tot media die laten zien hoe mooi het leven in Europa is.Verwend volkVeel Europeanen zijn verwend: vrede is normaal en het doel van de staat wordt gedefinieerd in termen van welvaart. De gemiddelde Europeaan heeft inmiddels zoveel te verliezen, dat hij steeds banger wordt nu zijn verworvenheden in het gedrang komen. Volgens veel kiezers worden hun belangen niet meer vertegenwoordigd door de overheid. In dit klimaat gedijen politici als Wilders, Orban en Le Pen met hun pleidooien tegen vrijhandel en open grenzen.Europese sloophamers De uitslag van het Oekraïne-referendum maakt het politieke bouwvakkers en architecten moeilijker en speelt slopers als Nigel Farage in de kaart. Hij noemde de Nederlandse volksraadpleging het hors-d’oeuvre voor het Britse hoofdgerecht en de uitslag heeft verder momentum gecreëerd voor euroscepsis.Het dreigende Britse vertrek uit de EU zorgt voor veel onzekerheid. Het pond is al verzwakt en investeringen lopen terug omdat partijen de uitslag van het Brexit-referendum willen afwachten. Deze onzekerheid raakt tevens de Eurozone. Het VK is weliswaar geen lid van de muntunie, maar het Europese integratieproject – waarvan de euro een culminatie is – krijgt een dreun als een van sterkste, grootste leden Europa de rug toekeert, een lid dat bovendien een van de meest flexibele, concurrerende economieën heeft van Europa.Woelige waterenDe Eurozone is sowieso niet in veilig water. De zorgen over de zuidelijke eurolanden nemen allengs toe. De Italiaanse bankensector wankelt met honderden miljarden aan slechte leningen. De Griekse crisis dreigt weer in alle hevigheid terug te keren. De Spaanse politiek is verlamd en de Portugezen komen nu ook in opstand tegen ‘austerity’.Die Europese kwetsbaarheid is koren op de molen van de Russische president Poetin. Moskou is niet uit op een Russofiel Europa – het weet dat dit onmogelijk is – maar het wil zoveel mogelijk verdeeldheid zaaien. Daarbij een handje geholpen door antidemocratische tendensen in Oost-Europa, bewondering voor Poetin door populistische Europese politici en burgers die zich afzetten tegen alles wat riekt naar Brussel en het politieke establishment. Bovendien is de EU vergeten hoe het machtspolitieke spelletje werkt; de EU speelt korfbal, de rest rugby.Bom onder Europese economie?En dan heb je nog degenen die gemeen hard spel spelen: terroristen. Zij zullen de Europese economie waarschijnlijk niet direct plat kunnen leggen, maar de reacties op aanslagen kunnen economische schade berokkenen als doorgeslagen maatregelen open markten en democratie ondermijnen. Bovendien zijn politieke kapitaal, tijd en geld die gestoken worden in terrorismebestrijding niet meer beschikbaar om structurele economische hervormingen door te drukken. Daarnaast is geld dat gestoken wordt in veiligheid vaak weinig productief in de zin dat het niet veel bijdraagt aan het verhogen van de – in vaktermen –  ‘economic growth multiplier’.Het reikt te ver om nu op deze plek aan te geven hoe de bestaande crises op elkaar inwerken en welke gevolgen dat heeft voor de euro, Europese rentes en de bredere financiële markten. Deze vertaalslag maken Arend Jan Boekestijn, ECR Research en ICC Consultants wel tijdens het seminar ‘Europa’s aftocht van het wereldtoneel in zes crises?’ Tijdens deze bijeenkomst worden de handvatten aangereikt om een bedrijf door deze uitdagende politieke en economische tijden te sturen. Andy Langenkamp is Senior Politiek Analist voor ECR Research en ICC