Hinrich Slobbe (Associate Professor NBA Opleidingen): “CFO’s moeten letten op de financiële gezondheid van hun huisbank.”

De onrust in de bankenwereld houdt voorlopig nog wel even aan. Wat moet je hier als CFO van vinden? CFO.nl vroeg het aan Hinrich Slobbe (Associate Professor, oa. bij NBA Opleidingen)

• Banken met veel lopende projectfinancieringen in bouw gaan in de problemen komen
• Ondernemingen die hun Corona-schulden nog niet hebben afgelost raken in de knel
• CFO's moeten alert zijn als financieringsaanvragen in de ijskast blijven staan
• Gezond werkkapitaalmanagement eerste verdedigingslinie CFO's tegen onrust bankensector

Wat zijn volgens u de belangrijkste oorzaken van de recente onrust in de bankensector?

Ten eerste zie ik het falend beleid in de vorige bankencrisis als belangrijke oorzaak. Er zijn sindsdien te weinig buffers (lees: te laag eigen vermogen) voor banken om klappen op te vangen. Anders gezegd kun je stellen dat bankiers te grote risico's konden nemen ten opzichte van hun buffers.

Ook spelen de ondersteuningsmaatregelen van de ECB om de economie in de voorgaande jaren te stimuleren, een belangrijke rol in de huidige situatie in de sector. Door veel geld bij te drukken  (lees: kredieten opkopen) is de geldhoeveelheid zo ruim geworden, dat de inflatie sterk op kon en kan lopen. De aanleiding daarvan was natuurlijk de energiecrisis – als gevolg van de inval van Rusland in de Oekraïne. Maar macro-economisch is en blijft de achterliggende oorzaak: de gigantische hoeveelheid geld de afgelopen jaren is gecreëerd door de ECB.

Had dit wel anders gekund? Voor de energie- en Oekraïne-crisis leek de wereld-economie bijna tot stilstand te komen door een Corona-virus waarvan niemand kon voorzien hoe lang het zou aanhouden. Was er op dat moment wel een ander alternatief dan geld bijdrukken?

Dat bijdrukken van het geld gebeurde al ruim voor de Corona Crisis. Dit ging vooral over het stimuleren van de economie (vooral Zuid-Europa). Gecombineerd met de lage rente werden massaal leningen opgekocht door de ECB om de bankbalansen ‘optisch gezond’ te maken. De ellende was dat de economie er niet harder van ging groeien. Maar dat geld werd wel de economie ingepompt.

Tussen 2010 en 2020 groeide de hoeveelheid geld enorm, maar de snelheid waarmee het werd uitgegeven nam even snel af. Daarom kwam er dood geld in vermogen te zitten. Onroerend goed en aandelen werden duurder, maar de economie groeide nauwelijks. En toen kwam de Oekraïne crisis, met de hogere prijzen – en dus alsnog de inflatie. Dus dat is waar we nu staan. Met veel te veel geld in omloop, sterk groeiende prijzen en daling van financiele waarden. 

Tot slot wil ik als oorzaak van de huidige onrust wijzen op de hoge rente die de Europese Centrale bank en de Amerikaanse FED berekenen. Die hogere rente heeft er voor gezorgd dat veel renteafhankelijke financiële beleggingen op de balansen van de banken, in waarde zijn verminderd. Ook hiervoor geldt: omdat er te weinig buffers zijn bij sommige risico-zoekende banken kunnen problemen, of zelfs faillissementen, ontstaan.

Heeft iemand zicht op hoeveel ‘risico-zoekende banken’ er eigenlijk zijn, waar Nederlandse bedrijven last van kunnen krijgen – direct of indirect?

De relatie tussen 'risicozoekende banken' en banken die dit niet doen, zit in het elkaar lenen van geld. Daar zit vandaag de dag vaak een centrale bank tussen, maar daar ligt volgens mij dus ook het belangrijkste risico. Ook centrale banken kunnen in de problemen komen bij een massale deconfiture van een groot aantal banken. Hoe groot die kans is? Hopelijk klein…….

In hoeverre schieten de maatregelen en kapitaalseisen voor banken nog steeds te kort?

Zoals ik al schetste, moeten de buffers veel hoger. In mijn ogen een factor 2 of 3. Maar ook moeten banken die extra risico's nemen, gedwongen worden om daarvoor hogere buffers aan te houden. Deze maatregel wordt geproblematiseerd door de politieke invloed van Zuid-Europese landen op het beleid van de ECB. In mijn ogen is voormalig topman van de ECB, de Italiaan Mario Draghi, dan ook de grote boef achter deze rampspoed.

Wat zijn volgens u de meest waarschijnlijke scenario’s voor de komende maanden?

Door de hogere rente liggen de nieuwbouwwoningen-projecten reeds stil, gecombineerd met de stikstofregels en hogere bouwkosten, zal de gehele bouw tot stilstand komen. Banken met veel lopende projectfinancieringen zullen daardoor in de problemen kunnen komen. Vervolgens zullen kredietlijnen worden bevroren, terwijl nieuwe kredieten niet meer los komen en investeringen in bedrijven moeilijker worden. Daar kan corporate finance last van krijgen.

Met name bedrijven met cashflow-uitdagingen gaan hierdoor in de problemen komen. Op de hoofdkantoren van de grote banken lijkt de lichte paniek namelijk reeds uitgebroken. Ik denk dat de afdeling Bijzondere Kredieten al weer wordt opgetuigd. Het lijkt er op dat wat Corona níet heeft uitgericht, nu mogelijk alsnog gaat plaatsvinden. Ik verwacht dat vooral de ondernemingen die hun Corona-schulden nog niet hebben afgelost, dit jaar in acute betalingsproblemen gaan komen. De fiscus gaat daarop actief acteren en saneren, waardoor de leveranciers aan die bedrijven uiteindelijk 'de sjaak' zullen worden.

Hinrich Slobbe is onder meer associate Professor Financieel management. Eerder doceerde hij aan verschillende onderwijsinstituten onder meer bankleer, financeel management en supply chain management. Daarnaast is hij voorzitter van het Landelijk Platform Ondernemers Fondsen na dergelijke functies eerder op regionaal niveau te hebben vervuld. 

Wat moeten de financiële autoriteiten en centrale banken doen?

De financiële autoriteiten moeten deze crisis gebruiken om eindelijk de kapitaaleisen voor de bankensector te verbeteren. Daarnaast moeten de centrale banken na gaan denken over hun rol in deze crisis. Jarenlang hebben ze de cash-persen laten draaien en dat heeft op de lange termijn repercussies voor de economie. Simpel gezegd: Het monetair beleid moet weer in handen komen van economen – en niet van politici.

Door deze politiek hebben Noord-Europese beleggers, spaarders en pensioenfondsen de rekening betaald voor het redden van Zuid-Europese banken. De kans is groot dat diezelfde groep nogmaals de rekening gaat betalen, maar nu voor de huidige crisis.

Welke gevolgen zullen bedrijven van deze maatregelen merken?

Er komt een prijscorrectie op diverse activa. Dat is ongeveer het enige positieve wat ik aan deze crisis kan zien; het biedt namelijk kans voor koopjesjagende beleggers. Het slechte nieuws is dat er bedrijven failliet gaan en de economie in een recessie gaat komen. Afhankelijk van de sector of branche, zullen de gevolgen ernstig zijn.

Op welke indicatoren moeten CFO’s letten?  

Voor de lange termijn zijn de kapitaalbuffers een sterk signaal van gezond bankieren. Maar dat is niet het enige waar CFO's op moeten letten; ook het risicobeleid van een bank is een belangrijk signaal. Let bijvoorbeeld op hoe banken hun kredietkeutels intrekken omdat risico's anders worden ingeschat.

Ook zullen CFO's en het financieel management van gezonde bedrijven gaan merken dat financieringsaanvragen in de bancaire ijskast verdwijnen. Als CFO moet je dan bedenken dat die bank er mogelijk slecht voor staat. Als accountmanagers niets meer mogen doen van de bank, dan kan dat een teken aan de wand zijn. Ook dat kan een signaal zijn om voorzichtig te worden.

Wat is uw advies aan de CFO’s en financiële afdeling van bedrijven? 

Ten eerste waarschuw ik bedrijven er voor te zorgen dat de gekozen bankier een kapitaalkrachtige, voorzichtige financiële partner is. Al te druistig bankieren lijkt op het eerste gezicht commercieel en meedenkend, maar in werkelijkheid koopt de bank daarmee ook allerlei risico's in. Bedenk als CFO dat dit soort banken bij conjuncturele schommelingen en rentesprongen als eerst de bietenbrug op gaan.

Als voorbeeld kennen de oudere lezers misschien de affaire rondom de Franse bank Credit-Lyonais. Dat leek een goede, actieve bank. Lekker commercieel en zij gingen veel verder dan veel andere banken in die tijd. Maar de bank is daarna '-tig' keer van eigenaar gewisseld vanwege zwaktes. Deze ellende was ook merkbaar bij de "gewone" klanten.

Ook kan ik meegeven dat een gezonde onderneming natuurlijk niet te afhankelijk van de bank hoeft te zijn. Door financieel gezond te zijn, voorkom je als CFO namelijk dat een dip in de kredietverlening jou raakt. Beleid zoals, gezond investeringsbeleid uit de lopende cashflow, regelmatige groei, gezond werkkapitaalmanagement, voldoende risicokapitaal op de eigen balans en uiteraard een gezonde waardepropositie met goede verdienmodellen, zorgen voor een eerste en vanzelfsprekende verdedigingslinie in financieel onzekere tijden in de bankensector.

Hoe kan finance alerter worden voor problemen bij de huisbankier?

Door zelf na te denken: als iets te mooi is om waar te zijn dan is dat meestal ook zo. Lees als financieel-manager wat regelmatiger de krant. Banken laten namelijk niet uit zichzelf het achterste van hun tong zien, waardoor je veel 'tussen de regels door' moet lezen.

Ook moet je als accountmanager letten op wisselingen van de wacht. Steeds nieuwe topmannen/vrouwen, gerommel bij de Raad van Toezicht en commissarissen kunnen een reden zijn voor de CFO om voorzichtiger te worden. Want net zoals bij een onderneming, is het ook de cultuur van de bank die bepaalt hoe de bank draait. De cultuur van de bank waar je bankiert is dus bepalend voor alle financiële gedragingen die je daarna ziet. Ik zie cultuur dan ook een van de belangrijkste onderwerpen van leiderschap bij banken.

Daarom kijk ik altijd naar leiders en de cultuur die zij met zich meebrengen. Een eikel als directeur van een bank zal nooit gezonde bedrijfsvoering met zich mee brengen. Zo zie ik een relatie tussen de crisis bij ABN-AMRO bank en het leiderschapsfalen van toenmalig topman Rijkman-Groenink. Hij was een gevoelsarm persoon die een verweesde bank veroorzaakte. De ellende die dat met zich meebracht heeft jarenlang voortgesleept. Dus verstand hebben van Cultuur & Leiderschap kan helpen bij je voorspellende analyse voor potentiële problemen bij een bank.