Hoe Jac Orie van één plus één drie maakt

En weer leverde schaatscoach Jac Orie gouden medailles af. Carlijn Achtereekte, Sven Kramer en Kjeld Nuis (tweemaal) beklommen deze winter tijdens de Olympische Spelen in Pyeongchang de hoogste trede van het podium. Vijf Spelen op rij wist een pupil van Orie een gouden medaille te winnen.  

‘Kampioenenmaker’ wordt de coach inmiddels genoemd. Zelf wijst hij op de kracht van het team als een verklaring voor topprestaties. Ook in een individuele sport als schaatsen speelt een goed functionerende equipe een belangrijke rol, stelt de coach. Maar hoe bouw je zo’n winnend team? 

Samen

Natuurlijk, in een wedstrijd is het ieder voor zich. Zeker als ploeggenoten het tegen elkaar opnemen. Maar aan die wedstrijd gaat een uitgebreid voorbereidingstraject vooraf. Een periode waarin de schaatsers veel samen doen: “Denk aan samen trainen, samen in hotels op trainingskamp, met elkaar naar wedstrijden gaan. In dat traject ondersteunen ze elkaar.”

Om tot goede prestaties te komen, moet in ieder team een gezonde balans bestaan tussen altruïsme en egoïsme, zegt Orie. Alleen dan kan er een toegevoegde waarde ontstaan. “In een team wil je dat 1+1 3 is. Slaat de balans door naar egoïsme, dan verdwijnt de kracht uit het team. Mensen gaan in zo’n geval meer nemen, dan geven. Is er balans, dan ontstaat er een interactie waar een individu niet tegenop kan.”
Een teamgenoot helpen die een probleem heeft met de schaats, in de training op kop rijden als een collega zich niet zo goed voelt. Orie: “Jan Smeekens, (zelf geen medaillewinnaar, red.) ging in Zuid-Korea tijdens de training gewoon nog een steigerung aantrekken voor Nuis. Ze houden rekening met elkaar, gunnen elkaar een medaille.”

Team kannibaliseren

Hoe merk je dat de balans verstoord raakt? “Eerst zie je mensen individualistischer worden,” zegt Orie. “De volgende stap is dat ze narcistisch worden. Drijven ze nog verder richting het egoïsme, dan worden ze veelvraten en kannibaliseren het eigen team. Ze willen dan alleen nog maar nemen en nemen, want het smaakt zo lekker.” Een leider moet zo’n persoon dan uit het team zetten, aldus de coach: “Mensen die voorbij de narcistische fase zijn, krijg je niet meer terug in het proces.”

Gelukkig kan er al eerder ingegrepen worden. Bijvoorbeeld door onzekerheid in te bouwen, vertelt Orie. “Door te innoveren, bijvoorbeeld een nieuw trainingsprogramma of andere periodisering, moeten ze dingen doen die ze nooit eerder gedaan hebben. Teamleden gaan vanzelf samenwerken als ze elkaar nodig hebben. Verandering kan dus heel veel teweeg brengen.”

Talent vs motivatie

Ook balans in de samenstelling van het team speelt een grote rol bij het bereiken van topprestaties. Maar hoe deel je mensen in? Orie maakt onderscheid in drie types: mensen met veel talent en veel motivatie, veel talent en minder motivatie en weinig talent en veel motivatie: “Type één, de absolute kampioen neigt naar egoïsme, al is dit geen wet van Meden en Perzen. Type twee is een pain in the ass voor de begeleiding, presteert vaak niet als het moet, maar zorgt wel voor niveau in de ploeg. Nummer drie is de motor, die het team nooit in de steek laat; maar snel overtraind of overwerkt raakt. Alle drie zijn in de juiste verhouding nodig,” zegt Orie.

Het doel waar zijn team voor strijdt lijkt voor de hand liggend: Olympisch kampioen worden. Maar het bepalen van zo’n doelstelling is veel complexer: “Iedereen kan zeggen goud te willen winnen, maar niet iedereen kan dit ook echt doen. En deze doelstelling zorgt er niet voor dat een schaatser betere bochten gaat rijden.” Een doelstelling moet niet op een resultaat, maar op de taken die leiden tot een resultaat gericht worden. Dan ontstaat er een andere dynamiek in het team en schieten prestaties vooruit.”

Meten

Die vooruitgang houdt Lotto-Jumbo nauwgezet in de gaten. Het team staat erom bekend dat het veel meet en testen doet. De coach spreekt van een leercyclus: “Trainen, meten, aanpassen, en zo verder. Er ontstaat een cirkel waardoor je kunt leren. Wanneer een aangebrachte variatie een gunstig effect heeft, dan ben je op de goede weg.”

Het is deze weg van het experimenteren, die Orie als een andere sleutel tot succes beschouwt. Ook al is de uitkomst ongewis: “Resultaten moet je goed in de gaten houden. Maar veranderen moet je toch. Anders haalt de concurrentie je in”, zegt de coach. 
Hoe ver je hierin kunt gaan? “Onbeperkt risico’s nemen kan niet. Risico’s moeten ingecalculeerd en te dragen zijn.” Maar zonder risico’s geen succes, is Orie's stelling. “Risico’s zetten de ploeg op scherp, houden de boel levendig. Voor mij geldt dat hoe meer risico’s ik neem, hoe beter het gaat. Speel je op zeker, dan win je niks.” 

Hoe bouw je een winnend (finance) team? Over die vraag spreekt Jac Orie op het Leadership in Finance Summit, woe 18 april in Spant!, Bussum. Kijk hier voor meer informatie.

Meten ook in bedrijfsleven?
Zoals in veel sporten, werkt ook Orie bij het schaatsen veel met data. Zou ook in het bedrijfsleven meer gemeten moeten worden? “Waarom niet”, zegt Orie. “Er bestaat al zoiets als Heart Math. Sommige mensen kunnen in belangrijke besprekingen hun hartslag reguleren, waardoor ze meer mentale capaciteiten hebben. Er bestaat een constante interactie tussen geest en lichaam. Psychische stress is terug te zien in het lichaam.”