Schuilt er in u een fraudeur?

– Bekijk hier de foto's van CFO Day 2019
– En lees hier het verslag van CFO Day: 'Hypertransparantie wordt de norm'

Moeten bedrijven hypertransparant worden? Die vraag stelt Jan Schipper van SIS Finance aan Eric Smit, die hij introduceerde tijdens de drukbezochte masterclass op CFO Day. Tijdens het ochtendprogramma van deze dag die woensdag 5 mei plaatsvond, had Wopke Hoekstra, minister van Financiën, de CFO’s hier namelijk toe uitgedaagd. 

Smit is hier verrassend genoeg veel genuanceerder in. “Je moet je handelen goed kunnen uitleggen, maar dat is toch wat anders dan hypertransparantie. Je hebt ook nog de privacy van zakelijke deals.”

Echter, dat betekent niet dat een onderzoeksjournalist je gangen niet kan nagaan. Dat is wat Smit graag doet. Het volgen van geldstromen is de manier om ware motieven van de macht te ontdekken. De uitdrukking follow the money, waar Smit zijn journalistiek platform naar vernoemd heeft, komt van de journalisten Bob Woodward en Carl Bernstein die het watergate schandaal blootlegde in 1973. “Zij lieten zien dat je met onderzoeksjournalistiek zelfs de machtigste man ter wereld ten val kan brengen als blijkt dat hij zijn macht misbruikt heeft.” In de film ‘All the President’s Man’ zit het bekende citaat: ‘when in doubt, always follow the money’. 

Smit schreef zelf met deze methode een aantal boeken over controversiële figuren, zoals de bestseller ‘Nina’ over power lady Nina Smit, die een waardeloos bedrijf naar de beurs bracht (World Online) en daar miljoenen aan verdiende. Aanwijzingen voor de sjoemel waren te vinden in de beursprospectus. Namelijk onduidelijke statements over aandelentransacties en een schimmig CV van Brink. 

Een andere grote zaak waar Smit in dook was ‘The CumEx File’. Dit betrof het terugvorderen van grote bedragen van de belasting. Dit koste alleen de Duitste schatkist al 12 miljard euro. “Het werd in die tijd normaal gevonden. Twee/drie keer belasting terugvragen over belasting die slechts één keer betaald is. Een kind voelt aan dat dat niet in de haak is”, aldus Smit. “Toch ging de compliance officer van Fortis destijds vrolijk op roadshow om dit product aan de man te brengen.”

Een fraude is echter geen kwestie van door rood licht rijden. Het ontstaat geleidelijk. Dat was ook de les van Andrew Fastow, toenmalig CFO van Enron, waar de grootste bedrijfsfraude uit de geschiedenis gepleegd werd. Pas toen Fastow al twee jaar in de gevangenis zat vroeg hij zich af: ‘was het eigenlijk wel in de haak wat wij deden?’

En zo ging het wellicht ook bij Henry Keizer, de laatste grote zaak die Smit deed bij Follow the Money. Over de zeer verdachte management-buyout van de Beheermaatschappij de Facultatieve. “Wij vonden dat hij het wel voor een heel laag bedrag van de hand deed.” Deze zaak tegen Keizer loopt nog. 

“Fraude is een gradueel proces”, besluit Smit. “Het is niet een pil die je kunt nemen, maar een dieet. Moreel besef moet je dagelijks trainen.”