‘Ik geloof heilig in de maakindustrie’

BEELD TON ZONNEVELD

Terwijl Roger Dassen wordt gefotografeerd in de hal en pal voor de ingang van de 82 meter hoge ASML-toren, stroomt het personeel aan het einde van deze werkdag in groten getale naar buiten, de warme zomerzon in. “Ik ken jou, bekend gezicht,” lacht een medewerkster de CFO vriendelijk toe. En Dassen, aimabel als altijd, lacht uitbundig terug. Op de achtergrond laat de eigenaar van een Ferrari F430 de 476 paardenkrachten van zijn Italiaanse V8 met Duitse kentekenplaten brullen, nadat hij de slagbomen van de parkeerplaats van het hightechbedrijf achter zich laat. Een Belg in een bijna even indrukwekkende Corvette van de laatste generatie blijft in zijn spoor. Maar lang niet iedereen bij het Veldhovense bedrijf beschikt over exotische bolides; andere medewerkers vertrekken met pendelbusjes naar het station van Eindhoven. En een vrachtwagenchauffeur manoeuvreert zijn truck – ‘Make microchips faster, smaller, greener‘ – richting provinciale rondweg. Maar één ding lijken ze gemeen te hebben, al die ASML-medewerkers: ze kijken allemaal vrolijk.

Logisch ook, want bij ASML is the sky the limit. Was in 2016 de beurswaarde van het concern nog 36 miljard euro, ruim twee jaar later is dat verdubbeld. Buitenlandse branchegenoten zijn inmiddels op zo’n achterstand gezet in de meest geavanceerde productiemethoden, dat ASML wat betreft de EUV-technologie de enige speler is. Want de ingenieurs van ASML kunnen iets wat anderen ontberen, en die kennis en vakmanschap worden gekoesterd. Daarmee heeft het concern Amerikanen en Japanners van zich afgehouden en vervolgens op overdonderende wijze weten te overvleugelen.

Roger Dassen (53)
CFO ASML

Woonplaats: Reuver
Gezin: getrouwd, twee kinderen
Muziek: Phil Collins, Genesis, Kate Bush, Andrea Bocelli
Studie: economie, bedrijfseconomie, Universiteit van Maastricht
Dé hobby: auto’s
Laatste boek: De Medici
Laatste vakantie: skiën in Frankrijk
Favoriete film: Casino Royale met James Bond
Auto: Alfa Romeo Giulia Quadrifoglio
Bekend van: Roger Dassen verkreeg nationale bekendheid, omdat hij tijdens de Ahold-affaire in 2003 weigerde de jaarrekening van Ahold goed te keuren, nadat hij van medewerkers hoorde dat er met de cijfers was gesjoemeld.

Trots in genen

Ook Roger Dassen heeft die trots die ASML’ers in de genen lijken te hebben. “Natuurlijk, dit is een prachtig bedrijf. En voor finance geldt dat je niet alleen van de debet en credit moet zijn, maar ook grote affiniteit met de techniek moet hebben. Wie dat laatste mist, kan het hier in Veldhoven best wel eens moeilijk krijgen.”

Want ASML ademt hightech. De wafersteppers, machines voor de fabricage van halfgeleiders, gelden als second to none. En daar waar 25 jaar geleden aan de rand van Veldhoven nog steenfabrieken, sigaren draaiers en wasserijen zetelden, prijkt nu een campus met de omvang van een middelgrote nieuwbouwwijk. In 1984 begon hier de successtory van ASM Lithography, gestart als een joint venture van Philips en Advanced Semiconductor Materials International. Opgericht om plakjes silicium (wafers) te belichten met de patronen die uiteindelijk chips (halfgeleiders) worden. Wat volgde: een ongeëvenaarde successtory.

Roger Dassen stapte 1 juni vorig jaar over van Deloitte – waar hij bestuursvoorzitter Nederland en vice chairman van Deloitte Global was – naar ASML. Hij was de opvolger van de naar Bayer verkaste CFO Wolfgang Nickl. Toen hij werd gevraagd, hoefde Dassen niet lang na te denken. De 53-jarige over finance richting 2025: “De eerste rol van finance is die van catalyst. Het inzicht bieden waarmee je als een uitdager voor de business kan opereren. Beslissingen op feiten, lees data, nemen en vervolgens monitoren of de resultaten overeenkomen met de doelstellingen. Om daarna de business met de juiste vragen te confronteren, uit te dagen. Van oudsher komen veel finance-mensen uit accounting; dat verschuift nu naar het interpreteren van data. We zien dan ook steeds meer migratie vanuit finance naar de business en vice versa. ”

"Wie affiniteit met techniek mist, kan het hier in Veldhoven best wel eens moeilijk krijgen"

Hierbij moet worden gewaakt voor behoud van evenwicht. “Als er te veel mensen van finance naar de business gaan, dan woon je je tent uit.” En het gaat om ‘vrijwillige migratie’, zo benadrukt Dassen. “Je moet mensen niet dwingen, je moet ze verleiden. Dit is een content driven-organisatie. Je moet medewerkers laten zien hoe een periode in de finance-organisatie het perspectief kan verrijken van iemand die zijn sporen verdiend heeft op het gebied van business of technologie. En andersom. “Die catalyst-rol wil ik ook vanuit de IT-organisatie. Hoe kan IT je business veranderen? IT moet niet wachten tot de business met een vraag komt, maar juist de business uitdagen hoe artificial intelligen- ce, virtual reality en natural language processing kunnen worden gebruikt om bijvoorbeeld de customer support-organisatie te ondersteunen. Zodat duizenden medewerkers bij het stellen van een diagnose optimaal ondersteund worden, en zich niet door evenzoveel Handboeken Soldaat moeten worstelen,” legt Roger Dassen uit.
De traditionele rol van finance, die van operator, het laten draaien van de gegevensfabriek, zal in de journey naar het jaar 2025 steeds minder mensen vergen, zegt Dassen. “Hoe kun je die ondersteunende fabriek steeds efficiënter laten opereren en zo de business ondersteunen? Finance heeft hier een voorbeeldrol en daarbij is efficiency het toverwoord. Shared service-centers en het gebruik van robotic process automization hebben hier een belangrijke taak.”

Mooie integratie

Over de derde rol in de ASML-roadmap naar de toekomst, zoals Dassen die ziet: “Strategie, de financiering, de allocatie van de vrije cashflow, het onderhouden van relaties met aandeelhouders en andere stakeholders. En M&A. Dat draait bij ons om het verkrijgen van capaciteiten die we niet in huis hebben, maar die wel noodzakelijk zijn voor de succesvolle ontwikkeling van onze technologische roadmap. Cymer bijvoorbeeld, was een overname die wij hebben gedaan om de ontwikkeling van lasertechnologie voor onze EUV-machines te versnellen. Het werkt prima en inmiddels heeft het geleid tot een mooie integratie binnen het ASML-concern.”

Nóg een belangrijke deal was de 25 procent deelname in de semiconductor-tak van Carl Zeiss, de Duitse specialist in optische systemen. “Reflectie van licht, hoe vang je dat op… Met de lenzen en spiegels van Zeiss dus. Die zijn zo ongelooflijk verfijnd. Onze link met Carl Zeiss heeft ASML sterker gemaakt. Mijn rol als CFO bij M&A is om te onder- zoeken of de overname waarde toevoegt, te zorgen dat een zorgvuldig overname-onderzoek plaats- heeft, dat op de juiste manier wordt gefinancierd en dat wij de transactie goed uitleggen aan onze stakeholders.”
Met die beide deals was het, zoals de roadmap van ASML er nu uitziet, qua M&A mission accomplished voor de chipmachinemaker uit Veldhoven. “We verwachten tot 2025 weinig groot nieuws op dat gebied.” Een vraag die dan al snel opkomt: zijn er ergens op de wereld megagrote én gefortuneerde spelers die wel eens gecharmeerd kunnen zijn van ASML en op kopersjacht zijn?

Roger Dassen hoeft niet lang na te denken: “Dan moet die geïnteresseerde wel heel diepe zakken hebben. Bovendien zouden overheden op diverse continenten toestemming moeten geven.” De CFO zegt niet snel nooit, maar duidelijk is dat er bij ASML niemand is die serieus gelooft in zo’n scenario.

Waar wel heel serieus naar wordt gekeken, is de vierde en laatste speerpunt voor de CFO, die van ‘steward’, waarbij compliance en risk-management centraal staan. Compliance wordt anno 2019 steeds belangrijker. Recente compliance-schandalen, zoals bijvoorbeeld in de financiële sector, wil ASML koste wat kost voorkomen. “Compliance moet verankerd zijn in de business, moet in de haarvaten van de gehele organisatie zitten. Als CFO draag je daaraan bij. Door de organisatie alert te laten zijn op nieuwe regelgeving, door compliance in de kernprocessen te beleggen en door de compliance-prestaties actief te monitoren.”

En hetzelfde geldt voor risk-management. Daar ligt niet alleen voor de CFO een belangrijke taak, maar heel breed en in alle geledingen van ASML. “Risico’s kun je nooit helemaal uitsluiten, moet je ook niet per se vermijden, maar de organisatie dient er wel verantwoord mee om te gaan. Ook hier geldt dat de CFO moet bijdragen aan het identificeren van risico’s, het expliciteren van de risk-appetite, het challengen van de manier waarop die risico’s worden gemitigeerd, en het meten van de prestaties op dat terrein.”

Bedrijfsspionage

Eén van die risico’s wordt gevormd door de dreiging die bedrijfsspionage heet – in de branche van chipmachinemakers, waar ASML tot de absolute top behoort, geen uitzondering. Het bedrijf is goed beveiligd, goed voorbereid. Een medewerker op het hoofdkantoor in Veldhoven: “Natuurlijk, pogingen tot spionage kunnen zich voordoen.” Met een knipoog verwijzend naar de razendsnelle technische ontwikkelingen in de branche: “Maar deze industrie vervangt haar eigen producten elke twee jaar, door telkens nieuwe uitvindingen te doen.”

"Volledig op de inhoud, gedreven, altijd weer streven naar verbeteringen, dat is kenmerkend voor ASML"

Dassen werkt nog geen volle twaalf maanden bij ASML. Over zijn footprint op finance wil hij het dan ook helemaal niet hebben. Geen borstklopperij, te vroeg om al wat dan ook te claimen. Het bedrijf, zijn technologie en markten leren kennen, daar gaat het eerst om. En dat kost tijd.

“Wat ik hier echt geweldig vind, is die passie met en voor technologie,” lacht hij. “Laatst werd er in een vergadering gesproken over een bepaald onderdeel. Ik zei tegen de CTO daar graag iets meer over te horen. Onmiddellijk na de vergadering kwam een collega het onderdeel met een steekkarretje op mijn kamer brengen. En hij legde minutieus uit hoe, wat, waarvoor… Dat is echt kenmerkend voor ASML. Volledig op de inhoud, gedreven, altijd weer streven naar verbeteringen.”

Behouden toptalent

Dassen houdt van innovatie en techniek, en heeft zijn plek in Veldhoven dus gevonden. Zijn leider- schap is gestoeld op het formuleren van scherpe, strategische doelen, op het creëren van vertrouwen binnen sterke teams, en op het uitdagen en coachen van mensen op inhoud en proces. Centraal staat daarbij het krijgen, ontwikkelen en behouden van toptalent, ook voor ASML een belangrijke uitdaging. “Wij hebben er vorig jaar vierduizend mensen bijgekregen. Medewerkers met uitstekende kwaliteiten.

Maar gemakkelijk is het niet, ondanks onze goede naam en ons imago,” vervolgt de CFO. “We werven overal in de wereld: alleen ons hoofdkantoor hier in Veldhoven telt al meer dan honderd nationaliteiten. In Nederland zijn exacte studies niet populair, 26 procent van de studenten volgt een technische hbo-opleiding. Dat is een aanzienlijk lager percentage dan bijvoorbeeld in Duitsland en Engeland. Zorgelijk. We praten daarover met universiteiten, met hogescholen. En met de politici.”

Nothing less than impressive, noemt Roger Dassen wat er in Veldhoven en de rest van de wereld door ASML is neergezet. “Ik geloof heilig in de toekomst van de maakindustrie.” En: “Als ASML zijn wij onderdeel van een wereldwijd ecosysteem. Dat moet overeind blijven. Het uitsluiten van landen hoort daar niet bij. Het opkomende economische nationalisme volgen wij dan ook met argusogen.”

Keuzes en dilemma's van Roger Dassen

Beslissingen door iedereen gedragen of snelle besluitvorming?
“Goed afgestemd, maar geen eindeloze consensus-seeking.”
Jongeren met nieuwe ideeën of gaat werken zonder seniors niet?
“Diversiteit, ook in leeftijd en ervaring, levert de beste resultaten op.”
Wendbaar en agile of altijd eerst die regel- en wetgeving?
“Beide gaan prima hand in hand!”
Personeel in ‘meewerkstand’ of strak in vastgelegde bedrijfsprocessen?
“Goede mensen in goede bedrijfsprocessen zijn maximaal flexibel.”
Bedrijfscultuur veranderen en afscheid nemen van het oude of sleutelfiguren behouden?
“Veel bedrijfsculturen hebben vanuit het verleden sterke kenmerken die ook helpen om de uitdagingen van vandaag en morgen op te pakken.”
Maatschappelijke waarde creëren bij investeringsbesluiten of op financiële ratio’s sturen?
“Stakeholder interests moeten in balans zijn.”
Ondernemerschap binnen de organisatie stimuleren of de global strategy uitrollen?
“Consistente uitrol graag.”
Innoveren met de laatste technologie of juist die early adaptor zijn met hoge risico’s?
“ASML laat zien dat vooroplopen de moeite waard is.”
Compliance steeds belangrijker of ondernemerschap niet frustreren door meer checks?
“Risicobeheer en compliance worden steeds belangrijker en de business zal binnen dat kader moeten leren excelleren.”
Risico’s nemen (voor nog meer succes) of uitglijders voorkomen?
“No risk, no glory!”