ING: afschaffen belastingkorting grootverbruikers werkt averechts

Als de overheid helemaal stopt met belastingkortingen voor grote bedrijven in Nederland die veel energie verbruiken, zullen veel van deze ondernemingen volgens economen uiteindelijk minder gaan produceren en misschien zelfs Nederland verlaten. De industrieën zullen dan ook geen investeringen meer doen om te verduurzamen, stelt energie-econoom Gerben Hieminga van ING.

Die investeringen in duurzaamheid zijn volgens hem juist hard nodig, "want ook in een economie die bijna geen CO2 uitstoot is er behoefte aan de producten die deze bedrijven maken". Vooral de staalindustrie, de glastuinbouw, betonbedrijven, de petrochemische industrie en raffinaderijen, waar honderdduizenden mensen werken, zullen volgens de ING-econoom hard geraakt worden met zo'n maatregel.

Volgens een nieuwe berekening van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat gaat er jaarlijks tussen de 39,7 en 46,4 miljard euro naar de fossiele sector via subsidies en fiscale voordelen. Demissionair minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) wil deze voordelen voor de betreffende bedrijven helemaal afschaffen.

Hans van Cleef, energie-econoom bij adviesbureau Publieke Zaken, ziet het somber in als dit gaat gebeuren. "Ze zijn bedoeld om een groot deel van het bedrijfsleven te beschermen tegen concurrentie van buiten Europa. Als het investeringsklimaat in een ander land aanzienlijk beter is, dan is het niet zo moeilijk om te bedenken wat er gaat gebeuren", stelt de deskundige.

Volgens hem is in andere landen de politieke wil om dit soort bedrijven juist binnen te halen en te steunen een stuk groter dan in Nederland. "Dat zie je bijvoorbeeld in Duitsland met de steun aan de staalindustrie en de auto-industrie. Dat staat haaks op het beleid van Nederland", aldus Van Cleef.

Bij het schrappen van belastingkortingen gaan bedrijven volgens ING fors meer betalen. "Maar daar zijn de winstniveaus helemaal niet toereikend voor. De winsten worden dan enorm uitgehold. Als je dat als Nederland alleen doet dan zet je deze bedrijven op grote concurrentieachterstand", stelt Hieminga van de bank.

Volgens hem is er veel op de laatste berekening aan te merken. "Er wordt van uitgegaan dat het tarief van kleinverbruikers ook voor grootverbruikers moet gaan gelden. Maar kleinverbruikers betalen heel hoge tarieven. Als je die ook aan grootverbruikers oplegt, worden energie en CO2 eigenlijk te veel belast."

Economen zijn het niet eens

Tegenover de ING-economen staat een groep van Nederlandse economen (Sweder van Wijnbergen, Jan Boersema, Arnoud Boot, Pieter Gautier, Reyer Gerlagh, Bas Jacobs, Naomi Leefmans, Rik Leemans, Rick van der Ploeg, Sjak Smulders, Daan van Soest, Patrick Huntjens, Barbara Hogenboom, Wendy Janssens, Wouter Botzen, Pieter van Beukering, Henri de Groot, Franc Klaassen, Roel Beetsma, Robert Dur) die in het FD precies beweren dat we fossiele subsidies zo snel mogelijk moeten uitfaseren.

"Fossiele subsidies worden ook verdedigd door te wijzen op weglekeffecten: als bedrijven ze niet krijgen, verhuizen ze naar een ander land. Zo dreigde de toenmalige Shell-ceo Jeroen van der Veer ooit de raffinaderij in Pernis naar België te verplaatsen. Shell kreeg niet zijn zin, maar de raffinaderij staat nog steeds in Pernis. Een lopende fabriek sluiten en ergens anders weer opbouwen is een gigantische kapitaalvernietiging. Volgens het CPB is er dan ook geen bewijs voor grote weglekeffecten.", aldus de ingezonden brief van de gerenommeerde economen.

Ruimte maken voor innovatie

Boris Schellekens van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (Somo) onderzocht eerder de hoogte van zogenoemde fossiele subsidies: "Het is fijn dat het kabinet nu transparantie geeft, maar ik maak me heel erg zorgen over het feit dat er nog steeds geen afbouwplan is. Er is beloofd voor 2025 af te bouwen, maar we lopen ver achter. Al in 2009 heeft het kabinet gezegd dat er een einde gemaakt moet worden aan de subsidies."

Schellekens denkt dat het stoppen met belastingvoordelen voor grootverbruikers van energie nodig is om de industrie te laten stoppen met het gebruik van fossiele brandstof. "Onze economie wordt aan het infuus gehouden met lage tarieven. Dit is niet toekomstbestendig."

Somo denkt dat Nederland er niet slechter van wordt als bepaalde industrie verdwijnt. Zo wijzen ze op het faillissement van Aldel, de voormalige aluminiumfabrikant in Delfzijl, die door de hoge gasprijs in 2022 moest stoppen. Op die locatie zit nu Giga Storage, een bedrijf dat duurzame energie opslaat. Met die opgeslagen energie ontstaat ruimte op het drukbezette elektriciteitsnetwerk om nieuwe bedrijven aan te sluiten.

De industrie struikelt overigens over de term 'fossiele subsidie'. Hans Grünfeld van de Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VEMW) vertegenwoordigt de belangen van de Nederlandse industrie waarin veel energie wordt verbruikt. "Subsidie is een onjuiste term. Het is natuurlijk niet bedoeld om gebruik van fossiele energie of CO2-uitstoot te bevorderen, maar om te zorgen dat klimaatmaatregelen of energiebelastingen niet leiden tot economische schade."