Jaarverslagen publieke sector moeten meer gaan over maatschappelijk nut

Het effect is dat inzichten die het bestaansrecht staven, ondergesneeuwd raken of ontbreken. Volgens PwC moeten publieke organisaties meer laten zien wat hun waarde is voor de samenleving, welke risico’s ze lopen en hoe ze die beheersen. Op deze punten loopt verslaggeving achter bij beursgenoteerde bedrijven. Hierdoor roepen publieke organisaties maatschappelijke discussies voor een deel over zichzelf af, zegt Robert van der Laan, partner integrated reporting bij PwC.De alsmaar uitdijende jaarverslagen zijn een logisch gevolg van de wildgroei aan regels, richtlijnen, codes en keurmerken waar de sector aan moet voldoen. Ook de beschrijvende wijze van rapporteren en het gebrek aan datavisualisatie draagt niet bij aan de effectiviteit van jaarverslagen. Transparantie wordt voor veel publieke instellingen een doel op zich, zegt Robert van der Laan. ‘Dat klinkt positief. Maar een verhaal wordt niet per se beter als het langer is. De hang naar volledigheid gaat ten koste van inzicht in hun maatschappelijke nut. Legitimatie van hun bestaan lijken ze als een vanzelfsprekendheid te beschouwen. Maar is dat wel terecht, en wat is de invloed daarop van bezuinigingen?’Het ontbreekt met name aan concrete prestatie-indicatoren die een koppeling maken tussen de primaire taak en het nut voor de maatschappij. Bij universiteiten kan het gaan om in welke mate zij erin slagen de kennis die zij ontwikkelen over te brengen naar de samenleving en het bedrijfsleven. Bij zorginstellingen om de mate van tevredenheid van patiënten en de bijdrage aan de gezondheid van mensen. En bij maatschappelijke organisaties bijvoorbeeld om het aantal geslaagde en mislukte projecten. Verder ontbreekt het aan indicatoren waarmee de strategische voortgang kan worden beoordeeld. Ten slotte kan de risicoparagraaf concreter en actueler. Dan gaat het om verantwoording over risico’s van bijvoorbeeld derivaten.De jaarverslagen zijn langs de meetlat van integrated reporting gelegd en beoordeeld op ruim zestig variabelen die prestaties duiden. Integrated reporting staat voor een nieuwe benadering van publieke verslaggeving. Het gaat daarbij niet alleen om verantwoording over (niet-)financiële informatie, maar ook om de samenhang tussen strategie, de risico’s voor de uitvoering van die strategie en de wijze waarop het bedrijf die risico’s beheerst. Dat is belangrijke informatie voor bijvoorbeeld donateurs bij hun keuze om wel of niet te geven of voor verzekeraars bij de inkoop van zorg.Gemiddeld scoren publieke organisaties op twintig procent van alle zestig aspecten van integrated reporting. Een kwart van de publieke organisaties toont enkele aspecten van integrated reporting, maar hun jaarverslag is voor verbetering vatbaar: de jaarverslagen missen vooral samenhang. De overige driekwart toont geen of weinig aspecten van geïntegreerde verslaggeving.- vier op de tien organisaties rapporteert over strategie. In slecht 8% van de onderzochte jaarverslagen worden strategische doelen gekoppeld aan meetbare indicatoren waarmee voortgang kan worden beoordeeld.- De jaarverslagen lichten onvoldoende hun maatschappelijke relevantie toe: 95% gaat niet verder dan verplichte richtlijnen op het gebied van diversiteit en milieu.- De helft van de organisaties licht de aspecten die het financieel resultaat beïnvloeden toe. Slechts 8% rapporteert over financieringstrategieën.- Driekwart beschrijft de algemene risico’s. Maar informatie over organisatiespecifieke risico’s en hoe deze beheerst worden, ontbreekt bij een meerderheid.- 70% geeft toekomstgerichte informatie. Maar deze maakt onvoldoende duidelijk hoe de organisatie anticipeert op (toekomstige) risico’s, zoals bezuinigingen en stelselwijzigingen.PwC heeft recent ook onderzoek gedaan naar de mate waarin beursgenoteerde bedrijven integrated reporting toepassen in jaarverslaggeving. De verwachting dat de publieke sector beter zou scoren dan ondernemingen is niet uitgekomen. Ondernemingen brengen veel meer samenhang tussen hun maatschappelijke betekenis en hun prestaties. Driekwart van de onderzochte ondernemingen toont aspecten van integrated reporting (publieke sector 25%). Het verschil is het grootst op het onderdeel duurzaamheid. Dat is opvallend, omdat juist de publieke taken zich lijken te lenen voor een koppeling aan het maatschappelijk nut.Volgens Robert van der Laan staat het belang van verantwoording naar publiekgroepen volop in de aandacht. ‘Wat is bijvoorbeeld de invloed van bezuinigingen in ontwikkelingshulp op de ambities van maatschappelijke organisaties? Wat betekent het topsectorenbeleid voor de keuzes van wetenschappelijke instellingen? Beschik je bij het gebruik van derivaten over een adequaat ingerichte organisatie om risico’s die derivaten met zich meebrengen te beheersen? Dat zijn inzichten die voor publiek en toezichthouders relevant zijn. Jaarverslaggeving mag niet verworden tot een verplicht nummer.’Bron: PwC