“Toen ik in een artikel van Kees het woord ‘betekenis-economie’ las, werd ik getriggerd. Ik dacht: ‘Dit het moment om ook de financials te betrekken bij dit belangrijke onderwerp!’ Veel CFO’s van mijn generatie zijn nog opgevoed met de neo-klassieke economie en Finance.” Aan het woord is Jeanine Tijhaar, oud-CFO van Eneco. Samen met Kees Klomp, programmanager Agency bij Windesheim en auteur van verschillende boeken – onlangs nog Ecoliberalisme – spreek ik haar over nieuwe duurzame perspectieven voor het Nederlandse bedrijfsleven. Maar eerst nog even de brandende vraag. Zien we Jeanine ooit nog terug in een nieuwe positie als CFO?

Tijhaar lacht. “Zeg nooit nooit, maar nee, voorlopig niet. Ik geeft nu vooral executive coaching aan vrouwelijke CFO’s op onderwerpen zoals Finance transformatie, board dynamics, hoe laat ik mijzelf meer zien? Dat vind ik leuk. Daarnaast kijk ik op dit moment vooral naar RvC-rollen. Ik denk dat de benodigde systeemverandering daar beter vorm kan krijgen . Momenteel zit ik in de RvC van een transportbedrijf, Ewals. In die sector is kennis op duurzaamheid waardevol omdat deze sector heel lastig is om te decarboniseren. En sinds vorige maand ben ik ook toegetreden tot de RvC van EY Nederland.”

Leadership in Finance Summit | Expeditie CFO

De wereld verandert. Onvoorspelbaar. Complex. Vol risico’s én kansen. Juist nu vraagt leiderschap méér dan alleen cijfers. Het vraagt visie. Lef. Kompas. Tijdens 𝗘𝘅𝗽𝗲𝗱𝗶𝘁𝗶𝗲 𝗖𝗙𝗢 gaat een selecte groep CFO’s het avontuur aan door een landschap vol onzekerheid. Geen standaard conferentie,  een dag vol reflectie, strategische verdieping en inspiratie.

Reserveer jouw ticket

‘Spear in the chest’ moment
Kees Klomp was jarenlang lector bij de HogeSchool Rotterdam. Sinds 2024 is hij programmamanager Agency bij Windesheim. “Eigenlijk draait mijn hele rol om studenten die ‘spear in the chest’-ervaring te laten beleven, het moment dat studenten persoonlijk zodanig geraakt worden dat ze echt in actie komen. Duurzaam opleiden is niet alleen maar een kwestie van cognitie overdragen of vaardigheden aanleren. Er moet iets gebeuren in iemands leven, waardoor je gaat leven en leiden vanuit intrinsieke waarden in plaats vanuit externe omstandigheden.”

Herkent de oud-Eneco CFO in haar carrière ook zo’n ‘spear in the chest’-moment? Tijhaar: “Kees heeft mij geïnspireerd met zijn boeken. Maar mijn echte ‘spear in the chest’-moment was mijn scheiding in 2016. Die heeft me veel geleerd, met name over mijzelf. Ik heb  geleerd om mijzelf meer te laten zien en uit te spreken. Mezelf niet meer aan te passen aan het traditionele plaatje van ‘hoe het zou horen’. Dat leiden vanuit persoonlijke waarden en je hart, niet alleen maar vanuit je hoofd, neem ik ook mee naar mijn werk. Ik noem dat ‘bring your whole self to work’. Niet alleen praten over successen, maar ook over dingen die je gevormd hebben. Daar heb ik eerder ook een interview over gegeven voor CFO Magazine. Het is altijd mooi om achteraf te vertellen wat voor fantastische carrière je hebt gehad, maar uiteindelijk zijn we allemaal gewoon mensen – en van je nederlagen leer je vaak meer dan van wat goed gaat.”

Lees ook op CFO.nl: Jeanine Tijhaar (inmiddels oud-CFO Eneco): “Praat niet alleen over successen, maar ook over zaken die je gevormd hebben.”

Tijhaar verlangde altijd al naar een andere wereld, maar om die ook echt te gaan scheppen en daar haar eigen verantwoordelijkheid in te nemen, dat had ze nog nooit gedaan. “Zo ben ik ook bij Eneco terechtgekomen. Daar zat – en zit – duurzaamheid echt in het DNA. Dat voel je als je er rondloopt. Caring en daring leadership – die term heb ik trouwens niet zelf verzonnen maar geleend van George Kohlrieser – heb ik daar echt kunnen uitleven. Meer samenwerking, meer luisteren, minder oordelen, goede vragen stellen over meervoudige waardecreatie. Dit leiderschap is nodig om de complexe transities, die we nu met z’n allen proberen vorm te geven, tot stand te brengen. We kunnen de klus niet meer klaren met wat ons vroeger succesvol maakte als leiders.”

Legacy
Tijhaar kreeg als aantredend CFO een tip mee van haar voorganger Guido Dubbeld. Tijhaar: Hij zei: ‘Jeanine, denk na over welke legacy je achter wilt laten. Want je hebt eigenlijk maar een paar jaar als bestuurder.’ Sommige mensen blijven heel lang zitten, maar ik heb gekozen voor één termijn. ”

En hoe kijkt ze terug op haar eigen legacy? “Voor ons One Planet Plan moesten we gaan bedenken wanneer wijzelf klimaatneutraal konden zijn. Toen hebben we niet zomaar als een datum geprikt. We zijn gaan kijken wat de wereld nodig heeft van ons, gebaseered opr het Klimaatakkoord van Parijs met  maximaal 1.5 graden opwarming. Van daaruit hebben we teruggerekend. Als energiebedrijf kun je gemakkelijker decarboniseren dan als industrie- of transportbedrijf, dus moet je vooroplopen op andere sectoren. Zij zijn ook afhankelijk van ons.”

“In de jaren dat ik in de board zat, hebben we 40% CO2-reductie gerealiseerd. Daar ben ik trots op.”

Zo kwamen Tijhaar en haar collega’s uit op het jaar 2035. “Nou, dat was best een spannende boardmeeting, kan ik je vertellen. Want ‘2035’ zeggen betekent dat je nu aan de bak moet – en ik voelde mij als financial natuurlijk ook verantwoordelijk om het dan ook te realiseren. Dan komt de blauwe kant van mij weer naar boven. Wat moeten we nu doen? Wat moeten we over vijf jaar doen? Wat moeten we over tien jaar doen? Hoeveel warmtepompen moeten we verkopen? Wanneer moeten de zakelijke klanten van het gas af? Wanneer moeten we op groene waterstof over? Hoe zorgen we dat ook mensen met een kleine beurs kunnen meedoen? Grote vragen. Echt complex. We hebben onze aannames en acties helemaal onderbouwd en onze plannen laten goedkeuren door STBI  (Science Based Targets Initiative). Onze roadmap is gemaakt met ondersteuning van BCG. Je ziet dan trouwens ook dat je best afhankelijk bent van de politieke keuzes.”

Tijhaar verankerde, samen met haar collega’s, de CO2-ambities integraal in het businessplan. “Elke businessunit wist wat zijn of haar target was om dat plan te halen. In de jaren dat ik in de board zat, hebben we 40% CO2-reductie gerealiseerd. Daar ben ik trots op.  Op biodiversiteit hebben we verschillende samenwerkingen gezocht met  NGO’s zoals de Rijke Noordzee en Staatsbosbeheer, maar ook met universiteiten en Rijkswaterstaat. We hebben  samen met Arcadis een methodiek ontwikkeld waarbij we de biodiversiteit meten vóórdat we de windmolen neerzetten. En daarna monitorden we of onze biodiversiteit-vergrotende maatregelen – bloemenranden, boshaardjes en zelfs kunstriffen bij onze windmolens op zee – ook renderen.”
Als CFO wilde Tijhaar ook weten of het verschil in financieel rendement groot was. Voor een windmolenpark op land was verwaarloosbaar, 0,1%. “Maar  een vergelijkbaar project  in de Ardennen, waar oerbos staat, betekent dit  een verlies van 2 à 3% aan rendement. Dat is dus niet alleen ecologisch, maar ook financieel , geen goede keuze.”
Het cijfermatig verankeren van de impact van milieubeleid helpt Eneco ook nu nog bij keuzes.

“De schaal waarop een organisatie als Eneco kan werken is onvoorstelbaar belangrijk. We moeten het klimaatvraagstuk oplossen in de mainstream.”

Succes voorleven
Klomp wordt erg blij van Tijhaars verhaal: “Het is fijn om de succesverhalen te delen van hele idealistische, piepkleine sociale ondernemers. Die zijn superbelangrijk, want ze hebben een voorbeeldfunctie. Zo zijn er nu allerlei studies uit Engeland waaruit blijkt dat de biodiversiteit in zonneweides en rondom windparken toeneemt in plaats van afneemt. Dat is echt heel fijn. Maar CFO’s als Jeanine leven het succes echt voor: de opgave is niet eenvoudig, maar sommige verbeteringen kun je gewoon doorvoeren. De schaal waarop een organisatie als Eneco kan werken is onvoorstelbaar belangrijk. We moeten het klimaatvraagstuk oplossen in de mainstream. Maar het zuiver berekenen van nulmetingen biodiversiteit en procenten rendementsverlies, zoiets doe je ook niet even in een dag.” Tijhaar beaamt. “Die methodiek die we met Arcadis hebben ontwikkeld moest echt substantieel zijn. Je wil niet greenwashen.”
Heeft haar aanpak bij Eneco navolging gekregen binnen Eneco en bij andere bedrijven? Tijhaar: “De lancering van ons One Planet Plan trok veel echt talentvolle mensen aan. We zaten  ook nog in een digitale transformatie, dus het was wel echt fijn dat we dankzij onze duurzame ambities weinig moeite hoefden te doen om high-tech talent te lokken. Die vinden het gewoon gaaf om een bedrijf als Eneco dan te komen helpen. Maar ook grote klanten zoals Heineken en Coca-Cola, Ahold, kwamen naar ons toe om te zeggen van: oké, als jullie dit dan echt doen, dan gaan we het samen doen.”

Goed voorbereid aan de slag met de implementatie van CSRD

Alle ins en outs en de toepassing van de nieuwe Corporate Sustainability Reporting Directive in twee dagen. De leergang CSRD bestaat uit de essentiële cursussen CSRD Essentials en CSRD Advanced. Na deze leergang draag je effectief bij aan de duurzaamheidsverslaggeving van jouw organisatie.

Schrijf je in

Wereldeconomie ontwricht in 2050
Waar staan we nu met de betekeniseconomie? Klomp heeft geen eenduidig antwoord. “Ik denk dat er verschillende snelheden zijn op hetzelfde moment. Met mijn nieuwe boek, ‘Ecoliberalisme’, heb ik een poging gedaan om het idee van ‘de betekeniseconomie’ echt tot een volwaardige economische theorie en benadering te maken. Er zitten allerlei haakjes aan al bestaande heterodoxe economische benaderingen, zoals de ecologische economische leer. Maar om antwoord te geven op je vraag. Ik denk dat we nu aan het beginpunt staan.”

Hij ziet wel dat alles wat nu in de wereld gebeurt, het proces enorm versnelt: Onze welvaartsstaat is gebaseerd op een economie die continu moet groeien. Daar zitten we nu middenin. “Ik wil niet te dramatisch doen over de toestand in de wereld, maar de wereldeconomie zoals we die nu kennen zal tussen nu en 2050 gesloopt worden door ecologische ontwrichting, klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, milieuverontreiniging. We hebben er nu al last van, enorme waterschade, krimpende oogsten, recent nog de dodelijke treinramp in Duitsland door extreem weer.”
Volgens Klomp zal het systeem zoals we het nu kennen echt uit elkaar klappen. “Het meest gunstige scenario, zoals je dat leest in publicaties in Nature en The Lancet, voorspelt dat de economie de komende decennia op z’n minst met 20% zal krimpen, oplopend naar 50% in 2070. Jullie weten genoeg van financiën om te begrijpen dat er bij een krimp van 20% of 50% geen wereldeconomie meer is. Dat overleeft geen bank. En deze berekeningen zijn gebaseerd op de maximale 2,5 graden opwarming waar we naartoe gaan – al gelooft eigenlijk geen enkele klimaatwetenschapper nog dat we het houden bij 2,5 graden.”

Lees ook op CFO.nl: Derk-Jan van der Wal en Jaap van Everdingen (EY): “No battle plan ever survives first contact with the enemy.”

Ook Tijhaar maakt zich zorgen. “De politiek in Nederland lijkt zich voornamelijk bezig te houden met het afschaffen van alle klimaat- en pesticiden beleid, maar als de bij uitsterft, we nog maar 6,5 jaar hebben voordat de mens uitsterft.”
Klomp vult aan: “Wetenschappers verschillen van mening over het aantal jaren, maar feit is dat de helft van onze voedselproductie afhankelijk is van bestuivers. We zien nu al de eerste gevolgen. In Nederland zijn er nu al problemen met de appel- en perenteelt. Telers moeten kolonies van ‘plofhommels’ inzetten om nog voldoende fruit te kunnen produceren. In China worden bloemen zelfs met de hand bestoven, omdat er simpelweg niet genoeg bijen meer zijn. Dat zal natuurlijk enorme gevolgen hebben voor de voedselproductie. Dan stijgen de prijzen, krijgen we meer fluctuatie, meer honger, en dus ook meer sociale onrust. Dat gebeurt allemaal op dit moment.”

“Zodra alles wordt teruggerekend naar geld zie je dat bedrijven die de grootste problemen veroorzaken, simpelweg carbon credits opkopen.”

Zijn we te laat?
Tijhaar ziet dat traditionele governance heel erg gericht is op hiërarchische besluitvorming, risicomanagement en korte-termijnresultaten. “Maar als we complexe vraagstukken zoals ESG echt willen aanpakken, hebben we een meer holistische vorm van governance nodig. Dat betekent meer participatie en samenwerking met andere stakeholders. We moeten niet alleen binnen de muren van de boardroom besluiten nemen, maar vooral ook de dialoog aangaan met andere stakeholders buiten de muren (heb ik weggehaald omdat we dit hierboven ook hadden toegelicht).”
Maar de oud-CFO is zich beter dan wie ook bewust van de druk in de boardroom. “Het tempo ligt hoog er zijn veel stukken te lezen en besluiten te nemen. Maar juist nu  moeten we tijd maken voor reflectie. Zoals wij nu stilstaan bij deze kwesties, moet er binnen governance ook ruimte zijn om zonder oordeel vragen te stellen en diepgaandere gesprekken te voeren. Ik gun iedereen zijn of haar ‘spear in the chest-moment’.”
Klomp ziet daarin een handelingsperspectief: “Jeanine heeft laten zien dat je een nulmeting en een éénmeting kunt maken. Dan kun je zien of vitaliteit en veerkracht toenemen, of biodiversiteit verbetert. Daarmee creëer je waarde. Die waarde hoeft niet per se in euro’s te worden omgerekend om als waardevol erkend te worden. Het risico van alles willen omrekenen in euro’s – en dat zie je nu dus ook gebeuren – is dat carbon credits gewoon een markt worden. Zodra alles wordt teruggerekend naar geld zie je dat bedrijven die de grootste problemen veroorzaken, simpelweg carbon credits opkopen. Aan de buitenkant ziet het er geweldig uit, maar van binnen stelt het weinig voor.”

Lees ook op CFO.nl: De eerste 100 dagen van Rob Storms (CFO van Brightlands Chemelot Campus): “Een goed businessmodel heeft sterke processen nodig.”

Leadership in Finance Summit | Expeditie CFO

De wereld verandert. Onvoorspelbaar. Complex. Vol risico’s én kansen. Juist nu vraagt leiderschap méér dan alleen cijfers. Het vraagt visie. Lef. Kompas. Tijdens 𝗘𝘅𝗽𝗲𝗱𝗶𝘁𝗶𝗲 𝗖𝗙𝗢 gaat een selecte groep CFO’s het avontuur aan door een landschap vol onzekerheid. Geen standaard conferentie,  een dag vol reflectie, strategische verdieping en inspiratie.

Reserveer jouw ticket