Joost Gietelink (CFO Enza Zaden) over innovatie en business partnering

In een boardroom is het heel belangrijk om elkaars context goed te begrijpen. Dat weet Joost Gietelink, CFO bij Enza Zaden als geenander: “Processen gaan uiteindelijk altijd om mensen. Bij een familiebedrijf als Enza Zaden heb je mensen die er al 30 jaar rondlopen, maar ook mensen zoals ik, die veel andere bedrijven van binnen hebben gezien. Men zegt weleens: je moet zeven keer dezelfde vraag stellen om echt te begrijpen waarom iemand iets vindt. Zo kom je tot de beste beslissingen.”
En beslissingen neemt een CFO, samen met het bestuur, op bijna elk vlak. Gietelink: “Welke investeringen doen we op de korte termijn en lange termijn – en waarom wel of niet? Maar we hebben het niet alleen over operationele vragen, ook over ethische. Genome editing is op dit moment heel actueel in onze branche. Hoe kijken wij daar tegenaan? In alle landen waar we met Enza Zaden opereren denkt men weer anders over.”

Veranderingen binnen en buiten het bedrijf gaan steeds sneller en iedere CFO vult zijn of haar rol daarbij anders in. Gietelink probeert als CFO een verbindende rol te spelen: “Tussen een bestuur en een Raad van Commissarissen, of een auditcommissie zitten soms verschillen in verwachtingen over de mate van adviseren en controleren. Ik zie het als mijn rol om die onderlinge verwachtingen naar elkaar toe expliciet te maken.” Volgens Gietelink gaan binnen een familiebedrijf veel zaken precies hetzelfde als in andere bedrijven: “Maar de bekende ‘korte lijntjes’, dat klopt wel. Ook wordt er bij Enza Zaden echt gedacht vanuit de lange termijnvisie. Gietelink: “We hoeven niet ieder kwartaal naar de beurs – dus als iets echt moet gaan we soms ook buiten budget. Tegelijkertijd doen we natuurlijk ook gewoon aan kwartaalrapportages.”

Stilstand is achteruitgang
Als CFO kijkt Gietelink in de breedte en denkt over alles mee: “In mijn oude rollen had ik een paar skills nodig die heel goed van pas komen in mijn huidige werk: vanuit een strategische visie toewerken naar concrete resultaten, bijvoorbeeld. En constructief beïnvloeden was ook al belangrijk toen ik als Business Controller bij Randstad in Londen werkte. Verschil met nu is wel: toen had ik geen team om aan te sturen. Als CFO ben je ook verantwoordelijk voor het op peil houden van de competenties van mijn team. En dat betekent: een organisatiestructuur opbouwen die gericht is op de toekomst. Want stilstand is achteruitgang.”

Innovatie als focuspunt is niet nieuw volgens Gietelink – “Twintig jaar geleden hadden we het al over standaardiseren, automatiseren en digitaliseren” – maar de mate waarin organisaties tegenwoordig data savvy moeten worden is wel veranderd. Wat dit betekent voor de manier waarop Gietelink zijn teams aanstuurt? Gietelink: “Er zijn drie polen waarop ik mijn finance afdeling aanstuur. Ik werk met centres of excellence: een fiscale functie, risk, auditing, control. Financials die vanuit hun niche added value moeten leveren. Dan hebben we de tak ´operationele finance´: facturaties, record to report, etc. Daar zie je een steeds verdere automatisering van de standaard processen. Hier gaan we de komende jaren wel zien dat professionals iets anders gaan doen: van handmatige input naar analyses maken van de uitzonderingen in de cijfers. En dan is er ook de derde tak van sport binnen finance die ik ´Business partnering´ noem: het bedrijf meesturen op basis van data die we verzamelen.”

De groeiende noodzaak tot ´data savviness´ die Gietelink ziet, wordt steeds belangrijker op al deze dimensies van finance: Wat is data? Hoe moeten we het analyseren? Hoe vertalen we de analyses naar concrete adviezen voor de rest van de organisatie? Professionals krijg je volgens Gietelink mee in hun nieuwe rol door er eerlijk en helder over te communiceren en goed te kijken naar persoonlijke competenties: “Wat betekent de digitale transformatie voor je medewerker? Dat verschilt soms per land, per locatie – en soms ook gewoon per persoon. De kunst is om als CFO, samen met HR, de juiste mensen naar de juiste plek brengen. Waar gaat wie de meeste toegevoegde waarde hebben? Hoe halen we nieuwe competenties en skills binnen? De CHRO is hierin een belangrijke strategische partner.”

Data en risicomanagement
Enza Zaden behoort tot de internationale topspelers in de markt voor zaden. Welke rol speelt data in de business? Gietelink: “In onze sector is R&D het belangrijkst – we besteden er ongeveer 30% van onze omzet aan. Mensen kopen onze zaadjes omdat ze beter en resistenter zijn: we zijn een productbedrijf – met de kwaliteit maken we het verschil. Dat betekent dat fenotypische data over onze eigen zaden, maar ook data van buiten, heel belangrijk zijn om zo efficiënt mogelijk nieuwe rassen ontwikkelen.”
Vanuit de finance hoek kijkt Gietelink naar allerlei soorten data: “Uiteraard maken we dashboards voor marketing, sales, procurement, logistiek. Maar ook aan de fiscale kant wordt digitalisering en data steeds belangrijker. Belastingdiensten doen steeds meer aan het cross country reporting, daar moet je iets mee. Maar ook op het gebied van risicomanagement is het handig als financials slimme analyses kunnen maken van bepaalde datasets: welke transacties zijn afwijkend? Wat betekenen dubbele betalingen? Welke transacties kunnen een fraudecomponent hebben? Kunnen we op basis van predictive analytics voorspellen welke klanten in je debiteurenportefeuille een probleem gaan worden?”

Daarnaast zijn de financials van Business Partnering ook bezig om crossrelationele data te analyseren over de voortgang van de innovatiestrategie van Enza Zaden: wat werkt wel en wat niet, welke projecten lopen in het juiste tempo? Is het mogelijk om op basis van data betere forecasts en planningen maken? Gietelink houdt hierbij wel altijd een slag om de arm: “We werken met een natuurproduct. Dat betekent dat je nooit alles 100% in de hand hebt. Weersomstandigheden zijn niet altijd te voorspellen: we produceren in landen waar orkanen en temperatuurwisselingen nogal eens voorkomen.”

Covid-19 en kostenbesparing
Hoewel Covid-19 niet aan Enza Zaden voorbij is gegaan, heeft het virus weinig invloed gehad op de markt voor zaadveredeling. Gietelink: “De voedselketen is een primaire sector en met Enza Zaden hebben we een goed jaar gedraaid. Ook bij onze concurrenten zien we geen daling. Onze klanten zijn telers en die hebben verschillende afzetkanalen – daarin zitten wel verschuivingen. Maar over de hele wereld gaan mensen meer groenten eten. We hadden natuurlijk een guideline, maar onze strategie rondom Covid verschilde per land, al naar gelang van de lokale regelgeving rondom lockdowns en mondkapjes.” Volgens Gietelink heeft de agrarische sector sowieso een eigen kijk op risicomanagement: “In de landbouwsector is men het gewend om te kijken naar de middellange termijn. Boeren hebben meestal een goed jaar en dan een paar slechtere. Het zit in het systeem om door te blijven draaien, ook als het een jaar wat minder gaat.”
Wel ziet Gietelink dat een aantal kostenposten flink zijn gedaald dankzij Cov-19 restricties: “Zo zijn we veel minder gaan reizen. Teammeetings, het beoordelen van proeven in het buitenland, het kon opeens allemaal digitaal met camera’s. Stakeholdermanagement, de jaarlijkse demo-dagen van onze gewassen, het ging allemaal online, met drones – efficiënter zelfs, omdat je nu met meerdere mensen tegelijkertijd naar een gewas kon kijken. Daarna ontmoetten we elkaar persoonlijk in een private room.”

Lessons learned
Als het aan Gietelink ligt worden dit soort lessons learned wel meegenomen na de pandemie – al beseft hij dat mensen wel gewoontedieren zijn: “Straks zullen we ongetwijfeld weer de wereld overvliegen met zijn allen. Maar samen met HR probeer ik toch een aantal guidelines te vinden: Als je gaat reizen: kijk heel goed wat je doelstellingen zijn en of een reis echt nodig is.”
Voor de finance afdelingen van Enza Zaden betekende Covid-19 vooral: thuiswerken – en toch hetzelfde doen. Gietelink: “Ik vind het knap hoe snel we dat allemaal hebben gerealiseerd. Afstemmen met elkaar – nu allemaal online in plaats van samen in een kantoor brainstormen rondom een flipchard. Het bleek allemaal te kunnen. We verwachten ook veel van onze mensen om zelf hun oplossingen te vinden.”
Eén blijvend gevolg heeft Corona in ieder geval voor Enza Zaden – en zeker voor de finance-afdeling: nog meer awareness rondom data security. Gietelink: “Cybersecurity stond al redelijk hoog op onze prioriteitenlijst – we zitten nu eenmaal in de technologische sector – maar zeker nu iedereen thuiswerk zullen we nog meer aandacht besteden aan het gedrag van werknemers zelf.”