Laat overheden niet participeren

Door Maarten ErasmusDat mislopen heeft twee oorzaken. Ten eerste hebben overheden de neiging regels te willen stellen aan het initiatief. Als voorbeeld noemt hij dagopvang voor bejaarden, waarbij de gemeente eisen gaat stellen aan de opleiding van de vrijwilligers en brandveiligheid van het gebouw. Maar burgers zijn prima in staat om zelf regels te stellen. Als zij merken dat er iets niet goed loopt, passen zij dit aan. En juist dat aanpassen van regels, is iets wat de overheid heel moeilijk vindt.    De andere oorzaak is de neiging om de kring uit te breiden, te collectiviseren. Dat maakt het initiatief groot en complex, waardoor het zijn kracht verliest. Burgers haken af. “Overheden moeten accepteren dat het niet altijd gaat zoals zij gewend zijn.” Menno Fengers vindt dat de overheid moet zorgen dat burgers die zich willen inzetten, elkaar gemakkelijk kunnen vinden. Er zijn veel mensen die zich graag inzetten voor anderen. Dit zijn de conditional coöperators. Het is genoeg om deze mensen samen te brengen en de gelegenheid te bieden. Daarna moeten overheden toelaten dat het niet altijd gaat zoals ze gewend zijn en vertrouwen op het vermogen van de burgers om zelf bij sturen.  Toch snap ik die overheden wel. Niets is zo moeilijk als mensen zien modderen, als je weet dat het zoveel beter kan. En als het betreffende initiatief bovendien helpt om jouw doelstellingen te bereiken, wordt het wel heel moeilijk om je handen ervan af te houden. Dan moét je haast wel aansluiting zoeken en je ermee bemoeien. Ik vermoed dat daar precies het probleem ligt. Bij de doelstelling. Als je als overheid een doelstelling hebt, dan voelt het verkeerd om niets te doen. Ook wanneer nietsdoen de beste strategie is om die doelstelling te bereiken. Als je een doelstelling hebt, wil je controle houden en niet afhankelijk zijn van een paar goedbedoelende, maar onervaren burgers. Niets doen is gewoon tegennatuurlijk. Je kunt natuurlijk wel andere doelen stellen, bijvoorbeeld aan het aantal burgerinitiatieven. Als je er honderd hebt dan zitten er, net als bij startups, altijd wel een of twee juweeltjes tussen die het zo goed doen, dat die het gepruts van de andere achtennegentig ruimschoots compenseren. Maar ik draaf nu door. Menno Fengers onderzoekt de komende jaren hoe burgerinitiatieven ontstaan. Welke voorwaarden daarvoor nodig zijn en waarom het ene initiatief wel goed werkt en het andere niet. Ik ben erg benieuwd naar de uitkomsten. Het zou toch mooi zijn als je conditional operators kon herkennen, zodat je weet bij welke mensen je op je handen moet gaan zitten? Je weet dan namelijk ook met welke mensen je je wél mag bemoeien, zodat er toch iets te managen valt. Maarten Erasmus is managing consultant bij Emeritor, the procurement solutions company