Luister jij naar de robotbaas?

Technologie wordt toegankelijker
De mogelijkheden van kunstmatige intelligentie worden steeds geavanceerder. Computers zijn in staat om goed doordachte beslissingen te nemen over financiële handel, ze kunnen vliegtuigen en auto’s besturen en zelfs medische diagnoses stellen.

Er zijn echter verschillende factoren waardoor bedrijven een afwachtende houding aannemen ten opzichte van deze technologie. Allereerst is er de data-drempel, want kunstmatige intelligentie vergt veel data wanneer een bedrijf er écht doordachte en geavanceerde beslissingen van verwacht. Veel bedrijven beschikken simpelweg niet over de systemen die nodig zijn om deze data te verwerken.

Maar daar kan verandering in komen nu steeds meer organisaties openstaan voor cloud-technologie. Dit betekent dat een bedrijf niet langer zelf de benodigde systemen en computers beheert, maar dat dit wordt uitbesteed. Zo kan een grotere partij AI-software aanbieden aan verschillende kleinere partners, waardoor een steeds grotere groep beroep kan doen op deze geavanceerde technologie.

De kracht van AI
De kracht van kunstmatige intelligentie zit vooral in de data-analyse. Op dit moment is de technologie al dusdanig ontwikkeld dat AI veel analyses nauwkeuriger en efficiënter uitvoert dan mensen dat kunnen. Het ligt dan ook in de lijn der verwachting dat op den duur al het cijfermatige werk wordt uitbesteed aan kunstmatige intelligentie.

Daarnaast blijken veel leidinggevende taken routineus, waardoor het makkelijker is om deze te automatiseren. Luchtverkeersleiding is daar een goed voorbeeld van. Een ander voorbeeld van een bedrijf dat al actief inzet op de voordelen van AI, is taxibedrijf Uber. De organisatie telt weinig menselijke werknemers die overzicht houden en laat AI uitzoeken hoe druk het is op de weg en hoeveel chauffeurs er nodig zijn op een bepaald tijdstip.

En ook op andere vlakken binnen de arbeidsmarkt zal AI zijn stempel drukken. Zo kan kunstmatige intelligentie vrij gemakkelijk bepalen of een uitzendkracht geschikt is om een bepaalde taak uit te voeren. Daardoor kan AI het proces van tijdelijke krachten inhuren al gauw overnemen binnen veel bedrijven. En daar hoeven de werknemers niets van te merken; het enige verschil is dat ze nu werk krijgen van een robot.

Deze taken zullen waarschijnlijk als eerste worden overgenomen door AI. Maar wie de constante technologische ontwikkelingen in ogenschouw neemt, weet dat er in de toekomst nog meer leidinggevende taken geautomatiseerd kunnen worden. Zelfs banen waarvan we nu denken dat ze per se door mensen uitgevoerd moeten worden. Maar wanneer is de mens in deze rol passé?

Van beneden naar boven
Momenteel wordt er voornamelijk werk geautomatiseerd dat wordt uitgevoerd door lager opgeleiden. In de auto-industrie verrichten robots bijvoorbeeld lopendebandwerk.

De lager opgeleide werknemers verzetten zich begrijpelijkerwijs tegen deze ontwikkeling, want automatisering kan een aanzienlijk deel van deze mensen werkloos maken. Maar het management heeft in veel gevallen doorgezet, met oog op het positieve effect dat automatisering kan hebben op het bedrijfsresultaat. Uiteindelijk trekken de werknemers aan het kortste eind.

Maar wat zou er gebeuren als niet de banen van de werknemers geautomatiseerd zouden worden, maar die van de leidinggevenden? Als het takenpakket van mensen met een bepaalde macht binnen een bedrijf wordt beroerd door AI, kunnen we verwachten dat er ook weerstand ontstaat vanuit die hoek.

Alleen een leider met lef koopt en gebruikt software die uiteindelijk zijn eigen rol binnen het bedrijf kan ondermijnen. Op de langere termijn zullen de leidinggevenden echter weinig keus hebben, wanneer blijkt dat kunstmatige intelligentie in staat is om betere beslissingen te nemen dan de mens. De aandeelhouders van een bedrijf zullen weinig geduld hebben met mensen die foute beslissingen nemen. Maar ook de werknemers zullen op den duur wellicht liever een foutloze robotbaas dienen dan een onvoorspelbaar mens.

De menselijke touch
Maar een van de meest belangrijke en vaak vergeten onderdelen van het leidinggeven, heeft niets te maken met het maken van beslissingen. Integendeel: het heeft alles te maken met emotie. Een goede baas houdt rekening met de moraal van zijn werknemers. Hij moet taken uitdelen zonder dat hij te autoritair overkomt, rekening houden met specifiek gedrag van bepaalde werknemers en goed kunnen omgaan met emotionele situaties, zoals een ontslaggesprek of een sterfgeval.

Veel bedrijven die AI-software ontwikkelen willen de software graag wat persoonlijker maken, waardoor mensen sneller genegen zijn het te omarmen. Enkele pogingen, zoals de Office Assistant van Microsoft, mislukten, maar dat hoeft niet te betekenen dat het niet kan. Sterker nog: nu AI een belangrijk onderdeel wordt van onze levens, zullen de softwareontwikkelaars de aansluiting met de mens wel moeten zoeken. Daarom zetten ze steeds meer in op een gebruiksvriendelijke interface voor hun software.

De weg naar gebruiksvriendelijke software is lang en hobbelig. Ontwikkelaars maken zich zorgen over de zogenaamde uncanny valley, een theorie die stelt dat mensen worden afgeschrikt wanneer kunstmatige interactie menselijk lijkt, maar toch niet voldoende is. In dat geval zouden mensen nog liever een volledig gerobotiseerd bericht ontvangen. Denk er maar eens over na: je krijgt een e-mail van je robotbaas, met daarin een opdracht. De mail is weliswaar in het Nederlands geschreven, maar toch merk je dat de pen niet menselijk is. Ben je dan sneller of minder snel geneigd deze opdracht uit te voeren?

Tot deze hobbels zijn weggenomen, spelen de menselijke leidinggevenden een belangrijke rol. Ze zijn het gezicht van het bedrijf en zullen voor een balans moeten zorgen, omdat de robots emotioneel gezien nog niet ver genoeg ontwikkeld zijn. Het maken van beslissingen wordt wel geautomatiseerd.

Nieuwe kansen
Kunstmatige intelligentie overtreft nu al onze stoutste dromen en het wordt, op het gebied van beslissingen nemen, alleen maar beter. Er zullen weliswaar veel leidinggevenden werkloos kunnen raken, maar in de altijd bewegende economie is het de verwachting dat er ook voor hen weer nieuwe kansen ontstaan. Het is amper te voorspellen hoe de nieuwe wereld eruit gaat zien. Maar één ding is zeker: het wordt heel anders dan nu.

Martien Merks is sinds 1 oktober 2015 verantwoordelijk voor de gehele Benelux-organisatie van Unit4. Hij maakt daarnaast deel uit van het Executive Committee van Unit4. Martien heeft meer dan twintig jaar ervaring in de Nederlandse en internationale IT-markt.