Martijn Mouwen en Lonneke Arntz (Avaxa Debt Advisors): ‘Kijk verder dan de bank’

Geld uitlenen, de bank doet het niet graag. Niet meer tenminste. Deels komt dit natuurlijk door de huidige lage rente – volgens veel banken zelfs zo laag dat ze moeite hebben om wat te verdienen aan leningen die ze verstrekken. Deels speelt ook mee dat de banken nog nauwelijks bekomen zijn van de crisis van de afgelopen jaren, en huiverig zijn om geld uit te lenen. "Zeker als het gaat om langlopende leningen. En zeker als het gaat om leningen aan bedrijven die geen Investment Grade-rating hebben. Middelgrote en kleine bedrijven zijn bij banken al helemaal niet populair", zegt Martijn Mouwen, medeoprichter en vennoot van Avaxa Debt Advisors. Een derde oorzaak dat banken zo leningenschuw zijn heeft te maken met de hoge kapitaaleisen die worden gesteld door Europese wetgeving ('Basel III').

Of liever gezegd, zoals Martijn Mouwen eerder schreef in een artikel voor financieel-management.nl: "Basel III stelt hogere eisen aan de kwantiteit en de kwaliteit van de bankenbalans. Dit kan enerzijds door het versterken van het eigen vermogen door middel van aandelenuitgifte of hogere winst, maar beidezijn in het huidige economisch klimaat uitdagend. Anderzijds zou dit kunnen door het afbouwen van de kredietportefeuille en het selectiever verstrekken van nieuw krediet. Nieuwe financieringen gaan daardoor vaak tegen striktere voorwaarden en condities, voor een kortere looptijd en veelal lager bedrag per bank."
 
Woorden die weinig aan actualiteit hebben ingeboet, constateren Martijn Mouwen en Lonneke Arntz, zijn partner in Avaxa Debt Advisors nu, een kleine twee jaar later. "Wel hebben banken hun huishoudboekje beter op orde dan twee jaar geleden, ze staan vaker open om zaken te doen met bedrijven die op zoek zijn naar krediet", aldus Mouwen. "Maar zeker als het gaat om als riskant ervaren langlopende leningen schrikken ze vaak toch nog terug. Steeds vaker zelfs, vanwege de hoge kosten die de kapitaaleisen van Basel III met zich meebrengen. En banken letten ook nog altijd heel goed op hoeveel ze aan een enkel bedrijf uitlenen – het zogeheten 'final hold level'."
 
'Credit crunch' 
Nog duidelijker dan destijds blijkt nu dat die terughoudendheid van de banken geen ramp is. Terwijl sommige deskundigen een jaar of twee geleden nog waarschuwden dat de markt leek af te stevenen op een 'credit crunch', bleek het de afgelopen tijd wel mee te vallen met de problemen die ondernemingen ondervinden op de financieringsmarkt. Uiteraard komt dit doordat veel bedrijven de crisis nog in hun benen voelen en nog altijd geen behoefte hebben aan financiering of omdat ze kans zien om te groeien zonder uitgebreide beroep op financiers te hoeven doen, zoals bij weinig kapitaalintensieve softwarebedrijven nog wel eens het geval is.
 
Daarnaast blijkt dat er makkelijk toegankelijke alternatieven zijn voor de traditionele rechttoe, rechtaan bancaire lening. Grote beursgenoteerde ondernemingen kunnen bijvoorbeeld via de publieke kapitaalmarkt obligaties plaatsen. Bedrijven die daarvoor een maatje te klein zijn, kunnen een beroep doen op de onderhandse Amerikaanse of – sinds enkele jaren – Europese markt voor private placements – geld dat een verzekeraar of pensioenfonds verstrekt aan een onderneming in de vorm van een directe lening. Te riskant voor een bank, misschien, al was het maar omdat de bedrijven waar het om gaat niet beursgenoteerd zijn en niet altijd een publieke credit rating hebben. Maar private placements hebben een hogere renteopslag dan een bancaire lening. Voor een pensioenfonds of verzekeraar kan zo'n private placement daarom een uitkomst vormen", zegt Arntz. "Verzekeraars en pensioenfondsen steken een belangrijk deel van hun vermogen in vreemd vermogen. Willen ze ondanks de lage rente een aanvaardbaar rendement behalen dan is het voor hen prettig als ze kunnen uitwijken naar beter renderende vormen van vreemd vermogen dan de reguliere genoteerde obligaties.

En let wel, pensioenfondsen en verzekeraars streven er wel naar hun geld aan solide ondernemingen te verstrekken, ook al zijn deze niet beursgenoteerd." Ook zijn er de afgelopen jaren kredietfondsen opgekomen. "Als paddenstoelen uit de grond, het moeten er inmiddels honderd zijn", aldus Mouwen. Gefund door pensioenfondsen, verzekeraars en private equity partijen. kunnen zij, soms samen met banken, bedrijven van financieringen voorzien. Kleinere bedrijven kunnen op al deze alternatieven waarschijnlijk geen beroep doen. Maar ook hier zijn er steeds meer oplossingen wanneer de bak nul op rekest geeft bij de aanvraag voor een lening, variërend van crowdfunding tot mkb-obligaties.
 
Overvloedige liquiditeit
Aan liquiditeit geen gebrek meer, kortom, zeker niet bij beursgenoteerde ondernemingen en de grotere familiebedrijven. De alternatieven voor bancaire financiering blijken bovendien in een stijgende behoefte te voorzien, constateren Mouwen en Arntz. "De crisis leidde tot een wijdverspreid besef onder ondernemingen dat ze wel erg afhankelijk waren van de banken", zegt Mouwen. "Toen bedrijven merkten hoe huiverig banken waren om geld uit te lenen, ontstond er aanvankelijk een paniekstemming, en schreeuwden ze moord en brand. Mondjesmaat gingen bedrijven zich ook oriënteren op alternatieven, maar dat was eerder uit nood geboren dan dat ze uit eigen kracht handelden. Dat is in de afgelopen twee jaar echt veranderd. Nu zie je dat steeds meer bedrijven zich op verschillende partijen oriënteren wanneer ze nieuwe financiering willen aantrekken of voor een financiële herstructurering staan. Niet alleen de top van het bedrijfsleven doet dat, maar in toenemende mate ook de groep daaronder. Het sijpelt naar beneden door." Zeker nu de ECB nog altijd schulden opkoopt, waardoor de rente maar blijft dalen en het aantrekkelijker wordt nieuwe leningen aan te gaan voor investeringen en bestaande leningen te herfinancieren tegen aantrekkelijker voorwaarden en tarieven.
 
En zo doet zich in Nederland en elders in Europa een 'ontbanking' voor. In de VS is het sinds jaar en dag gebruikelijk dat de bulk (driekwart) van het vreemd vermogen via de kapitaalmarkt wordt aangetrokken, en slechts een kwart via de banken. In Europa was het lange tijd andersom, maar zoals Mouwen eind 2014 ook al schreef: "Europa schuift op naar het Amerikaanse model." Het aandeel in financiering door de huisbankier neemt jaar in, jaar uit gestaag af. Het aandeel in financieringen door banken is sinds al gedaald van – zoals gezegd – 75 procent in 2012 naar minder dan 50 procent begin dit jaar. Bij ondernemingen tot honderd werknemers is de ontwikkeling helemaal snel gegaan. Daar was zes jaar geleden vrijwel de hele financiering afkomstig van banken en nu nog maar de helft.
 
Snoepwinkel 
De voordelen voor bedrijven van deze 'ontbanking'? "Dat is natuurlijk dat ze minder afhankelijk zijn geworden van één partij voor hun financiering, en hun financiële risico's beter kunnen spreiden dan vroeger", aldus Arntz. Daarnaast kunnen bedrijven betere tarieven en voorwaarden bedingen, nu de banken concurrentie hebben gekregen van andere partijen. "En waar banken maar al te vaak uit zijn op 'cross selling' – als je een lening afsluit bij ons, willen we ook dat je je betalingsverkeer bij ons onderbrengt, je valutarisico's via ons afdekt en rentederivaten via ons betrekt – willen deze alternatieve aanbieders alleen geld uitzetten", vult Mouwen aan. "En ze zijn bereid individuele bedrijven veel grotere bedragen uit te lenen dan banken willen, met hun 'final hold' beleid." Dit alles hoeft niet per se in het nadeel van de bank uit te pakken, benadrukken Mouwen en Arntz. Bedrijven kunnen volgens hen beter dan vroeger aan een optimale financieringsstructuur komen, door bij verschillende aanbieders te 'shoppen'. Steeds vaker zal het er dan op uit draaien dat de bank kortlopend krediet verstrekt, en verzekeraars, pensioenfondsen en andere partijen langlopende leningen.
 
Al met al heeft de financieel directeur het momenteel voor het uitzoeken als hij vreemd vermogen wil aantrekken. "Als een kind in een snoepwinkel", zegt Mouwen. "En het loont om goed na te gaan welke smaakjes er in de schappen liggen. Dus ik zou willen zeggen: doe jezelf een plezier, oriënteer je breed, win informatie in." Niet alle financieel directeuren doen dit. "Vaak geldt hier 'onbekend maakt onbemind'. Dan zie je dat een bedrijf geen geld wil van een verzekeraar, bijvoorbeeld – zonder zich goed te hebben geïnformeerd in wat die partij te bieden heeft. Of een bedrijf is beducht voor een private placement omdat dan een openbare rating van Moody's of Standard & Poor's vereist is – wat niet het geval is; een verzekeraar zal in zo'n geval een vergelijkbare ratingsytematiek toepassen als een bank. En de rating niet openbaar maken."
 
Bruggen bouwen
Mouwen en Arntz hebben Avaxa Debt Advisors onlangs opgezet om bedrijven te helpen met hun financieringsvragen. Martijn was hiervoor Director van PwC Corporate Finance, terwijl Lonneke Arntz afkomstig is van de Rabobank, waar ze de afgelopen 5 jaar Executive Director was bij de afdeling Bijzonder Beheer. De drie A's in de naam 'Avaxa' verwijzen naar 'triple A-rating', waarmee zij hoogwaardig advies verlenen, terwijl de X aangeeft dat Mouwen en Arntz zichzelf zien als een partij die bruggen kan bouwen tussen financiers en bedrijven.

De dienstverlening van Avaxa is onderscheidend. Avaxa richt zich uitsluitend op vreemd vermogen. Maar dan in de volle breedte, in elke fase waarin een bedrijf zich bevindt. Van groei tot financiële herstructurering kan Avaxa de financieringsstructuur van een bedrijf doorlichten. Avaxa kan de verschillende opties op een rij zetten die een bedrijf heeft als het nieuw vreemd vermogen wil aantrekken evenals bij een herfinanciering. Ook kunnen ze financiers benaderen en met hen onderhandelen.

Waarbij het belang van de opdrachtgever – het bedrijf dat geld zoekt – vooropstaat, zo benadrukken Mouwen en Arntz. "Alle banken en oplossingen zijn ons even lief", zegt Mouwen. Wel geldt ook hier dat de partij aan de andere kant van de tafel daarbij voordeel kan hebben. "We worden ook al door banken benaderd of we een voorgesprek kunnen hebben met cliënten die krediet willen aanvragen. Wij weten wat de banken willen weten, wat voor eisen ze stellen, en hoe de communicatie richting de bank het beste kan verlopen”, aldus Arntz. Kan de bank dat zelf dan niet? Zou je zeggen. Maar, stelt Mouwen, een bruggenbouwer als Avaxa kan nuttig werk verrichten. Want: "Banken zijn nog heel erg met zichzelf bezig en hebben daardoor niet de volledige aandacht voor de klant."