Meer vertrouwen nodig in Rotterdamse haven

Erik Janse van ConQuaestor/Grant Thornton vertelt aan het begin van de avond waarom samenwerking als thema is gekozen. ‘Het delen van informatie is heel belangrijk in een wereld waar alles in een razend tempo verandert. Nieuwe producten en bedrijven kunnen in korte tijd een hele sector op zijn kop zetten met veranderende verdienmodellen. In mijn praktijk merk ik dat er veel vragen leven bij bedrijven over hoe ze hier mee moeten omgaan. Waar kan ik nog geld verdienen en waar zit mijn toegevoegde waarde? Om een goed voorbeeld te noemen: Pallets worden gedeeld alle supermarkten, waardoor de deelnemende ondernemingen gezamenlijk efficiënter opereren. Op dit onderdeel is er geen toegevoegde waarde meer te leveren en onderscheidend vermogen te bereiken. Dergelijke voorbeelden zie je in meer sectoren, maar dit type van samenwerking zie je in de haven nog maar heel weinig. De Rotterdamse haven heeft een geweldige naam en de grote vraag is hoe die status te behouden zonder dat activiteit verplaatst wordt naar andere havens. Moderne IT-systemen hebben vrijwel alles al veranderd – 60% van de bedrijfswaarde van een onderneming zit in informatie tegenwoordig – en die ontwikkeling zal zich de komende tijd voortzetten. Ook in de transport- en logistieksector kan de efficiency verbeteren door samenwerking, waarbij vooral het delen van informatie belangrijk is. Vrijwel alle bedrijven zijn actief met een of meerdere initiatieven, maar er is niet een centrale partij die onderdelen met elkaar verbindt. Dat is jammer, want volgens mij zijn er grote kansen op dit vlak.’Moeizame processenHet Havenbedrijf Rotterdam wordt door de aanwezigen gezien als een mogelijke voortrekker in het proces om meer te delen, maar er wordt ook geconstateerd dat het niet kan slagen zonder medewerking van veel anderen. Het gaat om het loslaten van controle en regie uit handen te geven: dat is best spannend, want iedereen wil toch het liefste alles voor zichzelf bepalen. De aanwezigen zijn het erover eens dat meer delen nodig is, maar dat de processen soms moeizaam verlopen. Het duurt dan ook lang om de eerste stap te zetten. ‘Veel bluffen en hopen dat je er mee weg komt’ en ‘Binnenvaartschippers worden geboren met een gen dat hen verhindert de waarheid te spreken’, zijn opmerkingen die met gelach én met herkenning begroet worden. Ongelijke voordelenHet is alle aanwezigen duidelijk dat het bouwen van vertrouwen een noodzakelijke voorwaarde is om samen nieuwe initiatieven op te zetten. De grote vraag is hoe dat vertrouwen te vergroten.’De eerste vraag is nu vaak: Wie wordt er uiteindelijk beter van? Als dat gelijkmatig verdeeld is, willen mensen wel meedoen. Maar vaak zijn de voordelen ongelijk verdeeld en dan is de bereidheid direct ook een stuk kleiner’, zegt een deelnemer. Een andere voegt daar aan toe dat alle partijen moeten meedoen. ‘In mijn sector kan ik op korte termijn geld verdienen ten koste van concurrenten door mijn prijzen te verlagen. Op lange termijn kost mij dat echter ook geld omdat die bedrijven mij volgen en de hele markt minder verdient. De asymmetrie in informatie van de markt is nu geld waard en alleen de eindklant kan afdwingen dat er meer openheid komt.’Er is nog een ander probleem met informatie, stelt een aanwezige. ‘Wat is de scope van de informatie die je deelt? Je kan zomaar business kwijtraken door bedrijven die van jou profiteren en gratis meeliften op jouw voorwerk. Dat heb ik zelf weleens meegemaakt en ik ken meer bedrijven die zich op deze manier bedonderd voelen. Het Havenbedrijf kan hier een goede rol spelen, bijvoorbeeld door mee te helpen en bij het ontwikkelen van nieuwe kennis en platforms.’De deelnemers willen niet alleen maar vitten op het Havenbedrijf, want deze organisatie heeft ook veel goede ontwikkelingen in gang gezet. ‘De samenwerking met de douane bijvoorbeeld loopt hier heel goed, bedrijven voeren op strategisch niveau gesprekken. In België mag je al blij zijn als ze je te woord staan.’Handschoen oppakkenSamenwerking tussen partijen levert dus voordelen op voor de betrokkenen, maar het is de vraag of er een organisatie het voortouw wil nemen om de transparantie te vergroten. ‘Er moet een partij zijn die de kennisinfrastructuur kan regisseren en managen. In de luchtvracht hebben ze te maken met vergelijkbare processen als in de haven en daar hebben de integrators het initiatief genomen om het hele proces in systemen te vatten. Dat levert meer op dan dat meerdere partijen apart kleine stapjes zetten. Iemand moet ook in de haven de handschoen oppakken om dit te realiseren, maar de financiering lijkt op dit moment te risicovol’, zegt een CFO. Een andere deelnemer heeft twijfels of dit de goede aanpak is. ‘De totale koek aan inkomsten wordt er volgens mij niet groter van. Bij mijn bedrijf zijn we afhankelijk van één grote partij, die bepaalt of we in de haven komen. Als we niet aan hun eisen kunnen voldoen, stuurt dat bedrijf zijn lading naar een buitenlandse haven. De eindklanten zitten in Duitsland en Frankrijk en in die havens kunnen ze ook gewoon lossen. We kampen nu met hoge kosten omdat de vracht in Rotterdam slecht verdeeld over de week binnenkomt. Met meer kennis over wanneer de vracht aankomt en met meer spreiding over de week zouden wij efficiënter kunnen plannen. Dat overzicht over de hele keten is er nu echter niet. Als de koek niet groter wordt, treedt er kannibalisme verder in de keten op.’Deze opmerking roept veel discussie op. ‘Geld verdienen aan de ongelijkheid in toegang tot informatie is een aflopende zaak. Met betere IT heeft straks iedereen op hetzelfde moment gelijke kennis’, zegt een CFO.Een andere deelnemer vermoedt dat de winstgevendheid zelfs met een gelijkblijvend aanbod nog wel groter kan worden. ‘Ik zie nog veel verspilling in de haven. Door die inefficiëntie aan te pakken is er al veel te winnen.’Disruptive technologyEr is dus duidelijk behoefte aan bundeling van informatie om logistieke stromen op elkaar af te stemmen, maar de vraag is wie dat kan en wil doen. Het Havenbedrijf wordt genoemd, maar ook koepeloprganisatie TLN en de nationale overheid, die logistiek tot topsector heeft uitgeroepen.’Het voordeel van deze partijen is dat ze onafhankelijk zijn, dat is volgens mij onmisbaar. Anders leidt een platform al gauw tot machtsvorming, waar partijen gebruik van kunnen maken.’ Met een heffingssysteem waaraan alle bedrijven bijdragen dankzij efficiëntere en goedkopere processen is het financieel ook haalbaar, schat een deelnemer in. Iemand anders werpt op dat als de ketenpartijen niet samen het initiatief nemen, het risico bestaat dat er een onderneming van buiten de haven komt met een nieuw model op basis van disruptive technology. ‘Google weet al zoveel. Als zij die informatie gebruiken om een competitive edge te creëren, hebben ze een voorsprong die moeilijk zal zijn in te halen.’ Comfortabele positieErik Janse van Conuaestor stelt dat er veel voordelen zijn te halen als partijen beter gaan samenwerken. ‘Bedrijven kunnen beter kijken naar hun positie in de keten als geheel. Er verdwijnen nu schakels en daardoor verandert de hele markt. Daar moeten ondernemingen op inspelen door te kijken hoe ze hun belangrijkste capaciteiten en knowhow in deze nieuwe wereld gaan inzetten.’Een van de deelnemers vertelt uit eigen ervaring hoe dat kan werken. ‘Wij zijn gefuseerd met een andere partij en hebben toen onze processen veel efficiënter gemaakt. Klanten lopen hierdoor niet meer zo makkelijk weg en dat is voor ons natuurlijk een comfortabele positie.’SynergievoordelenDe vraag komt op wat dan de beste strategie is: kijk je dan eerst naar bedrijven die op een ander niveau verticaal in de keten zitten of zoek je juist schaalvergroting door meer met directe concurrenten horizontaal samen te gaan werken? En ga je dan op overnamepad of volstaat het om op operationeel niveau samen te werken? De meningen zijn verdeeld. ‘Als je alleen maar samenwerkt, kijkt iedereen naar zijn eigen belang. De krenten van de synergievoordelen worden eruit gepikt maar na twee jaar is er geen structurele verbetering. In mijn visie werkt samenwerking met vergelijkbare partijen beter. Mensen spreken dan dezelfde taal en snappen van elkaar wat ze doen.’Een andere deelnemer kent wel voorbeelden van succesvolle samenwerking tussen bedrijven door de keten heen. ‘Zolang ze niet te ver van elkaar af zitten in de keten is dat prima mogelijk.’Aan het einde van de avond vraagt Community manager Kevin Mottard de deelnemers naar de takeaways van de avond.- ‘Soms moet je over eigen schaduw heen stappen en het toch doen. Echte toegevoegde waarde is een drempel voor klanten om weg te gaan.’- ‘Ik geloof totaal niet in institutionalisering. Houd het alsjeblieft simpel en laat de markt zijn werk doen.’- ‘Iemand moet een keer lef tonen en wie weet kunnen wij daar een rol in spelen.’- ‘Institutionalisering is geen doel op zich maar een middel om ontwikkelingen op gang te brengen.’- ‘Ik heb vandaag veel gehoord over onderwerpen waar ik vrijwel niets van wist.’- ‘Wij verdienen in de haven al eeuwen ons geld met transport en dat zal zo blijven.’