Minder regels graag

Werken is samenwerken. Leven is samenleven. Samen dingen doen is het mooiste en ook het moeilijkste, omdat mensen ‘bijzondere wezens’ zijn. Om dat ‘samen’ goed te laten verlopen zijn regels nodig, anders ontstaat er chaos. De huidige overdaad aan regels frustreert het samenwerken en -leven echter in ernstige mate. Regels doen het tegenovergestelde van waarvoor ze bedoeld zijn: op een klantgerichte, pragmatische en efficiënte wijze faciliteren. Het naleven ervan is een doel op zich geworden. En er hoeft maar iets fout te gaan of een uitzondering op te treden, of er worden nieuwe regels bedacht.

Compliance-dilemma

Het compliance-dilemma is dat wie de regels overtreedt, gesanctioneerd wordt en wie zich aan de regels houdt, blokkeert – bang om de regels te overtreden. Bovendien is het onmogelijk om je aan álle regels te houden, zelf al zou je dat willen. Ze zijn onderling tegenstrijdig en voor meerdere uitleg vatbaar. Een voorbeeld. Zeven jaar geleden startten we met een aantal bedrijven in de regio een project om energieneutraal te worden. Vandaag zijn we nog altijd niet in de buurt van een beslissing, terwijl alle betrokken partijen het op dag één eens waren: een no brainer.

Regels zijn ook inconsistent. Als de Verenigde Staten Rusland economische sancties oplegt, dan veranderen de regels in een groot deel van de wereld, maar niet in Rusland zelf. Als een multinational een contract heeft afgesloten met Rusland dat in strijd is met die sancties, ontstaat een dilemma. Wordt het bedrijf in Rusland aangeklaagd wegens contractbreuk of in de Verenigde Staten wegens het schenden van de sancties?

Dagelijks buigen we ons over dit soort dilemma’s. Samen met duurbetaalde adviseurs waartoe we door de complexiteit van de regels en de inherente risico’s veroordeeld zijn. Dat regels voor meerdere uitleg vatbaar zijn, dient het oorspronkelijke doel evenmin. IFRS vertelt niet hoe een bedrijf moet boekhouden. De fiscale regels leggen niet uit hoe je een belastingaangifte moet invullen. Doordat er steeds meer regels bijkomen die door steeds minder mensen worden begrepen, is een gigantische compliance-wereld ontstaan, die het samenwerken en samenleven schier onmogelijk maakt.

Op basis van vertrouwen

Het compliance-dilemma is op te lossen door de regelgevende en handhavende instanties, en de mensen en organisaties waarvoor deze regels gelden, bij elkaar te zetten. De overheid heeft het vaak over deregulering, maar er komen alleen maar regels bij. Laten we samen afspreken dat we vanaf nu alleen nog maar iets veranderen als het minder regels oplevert. In Amsterdam delen voetgangers, fietsers en scooters de ruimte achter het Centraal Station bij het pontplein. Zonder zebrapaden, stoplichten of voorrangsregels. Wat blijkt? Als de regelgever het verkeer met rust laat, ontstaan er minder ongelukken. Mensen zijn uitstekend in staat zelf hun weg te zoeken op basis van vertrouwen. Daarvan ben ik overtuigd.

Herman Molenaar is CFO van Vanderlande Industries

Lees ook: Geld speelt geen rol