‘Niet alleen voor onszelf en het milieu’

TEKST DJAJA OTTENHOF

Dat is een begin, maar om echt een duurzame brug te slaan naar de maatschappij, zijn meer fundamentele stappen nodig. Dan moet duurzaamheid onderdeel worden van de strategie.

Met het akkoord van Parijs en het Nederlandse klimaatakkoord is duurzaamheid in korte tijd een vast onderwerp geworden voor het bedrijfsleven. De maatschappij vraagt het bedrijfsleven een bijdrage te leveren, constateert Dirk Schoenmaker, hoogleraar banking and finance aan de Erasmus Universiteit dan ook. “Het startpunt is duidelijk, dat zijn de doelen voor duurzame ontwikkeling van de Agenda 2030 van de Verenigde Naties. Uiteindelijk gaat de wereld die kant op. Als je als bedrijf op de lange termijn lijfsbehoud wilt, zul je dat als leidraad moeten nemen. Daar rolt het gebruik van hernieuwbare energie uit. Het is niet houdbaar als je op fossiele energie blijft zitten.”

Lees ook: 'Generatie x en z moeten elkaar aanvullen'

De vraag is wat dat in de praktijk betekent, wat voor actie bedrijven dan moeten nemen? Heel veel organisaties beginnen in de eigen productie en de eigen keten. Een voorbeeld is Koninklijke Grolsch, op de biermarkt een voortrekker als het gaat om duurzaamheid. Ten opzichte van 2005 heeft het de CO2-uitstoot van zijn brouwerij al met 32 procent gereduceerd.

De reductie van CO2-uitstoot is gerealiseerd door het reduceren van het energieverbruik van de brouwerij. Vanaf de bouw van de brouwerij voorziet deze al voor ongeveer 20 procent in zijn eigen warmtebehoefte door productie en gebruik van biogas. CFO Lorant Kovacs legt uit hoe dit werkt. “Bij ons productieproces komt afvalwater vrij met veel organische componenten. Deze worden in de anearobe vergister in afvalwaterzuivering omgezet in biogas. Dat biogas wordt gebruikt voor productie van stoom en warmte voor de verschillende processen in de brouwerij. Dat biogas blijven we natuurlijk produceren. Zoals altijd zijn de volgende stappen voor reductie van de CO2-emissie lastiger. De vraag is nu hoe we van het niveau waar we zitten naar nul gaan in 2025.”

De eerste stap daarin is om de verwarmingsprocessen volledig CO2-neutraal te maken. Grolsch wil daarvoor warmte geproduceerd uit biomassa inzetten die een lokale energieproducent opwekt. Tegelijkertijd wordt de toepassing van warmtepompen onderzocht. Daarnaast moet ook de elektriciteit die de brouwerij gebruikt volledig, duurzaam worden, bijvoorbeeld door opwekking van deze elektriciteit met zonnepanelen of windmolens.

Gerecycled plastic

Al deze maatregelen passen bij Grolsch in een groter plaatje, vertelt Kovacs. Naast de doelstelling om een CO2-neutrale brouwerij te worden, streeft het er bijvoorbeeld ook naar om de verpakkingen voor 100 procent hernieuwbaar te maken. “Het meest zichtbare voorbeeld daarvan is ons pilsmerk Kornuit. Het zwarte krat van Kornuit is voor 100 procent gemaakt van gerecycled plasticafval van consumenten. Daarmee zijn we de eerste in Nederland, en misschien wel in de wereld.”

Het is juist zo’n bredere blik op duurzaamheid die heel belangrijk is, zegt hoogleraar Schoenmaker. “Iedereen begint altijd met zijn eigen voetafdruk, maar het gaat erom of het product of de dienst past in de nieuwe wereld. De hoofdvraag is of je verdienmodel bestendig is. Het gaat er niet alleen om wat je vandaag verkoopt, maar ook om de vraag of je op de middellange en lange termijn nog producten kan verkopen.

Je moet strategisch nadenken over de komende transitie, dat is waar het om gaat," gaat hij verder. “De kunst is om de lange termijn naar vandaag te vertalen. Je kijkt waar het naartoe gaat en vertaalt dit naar acties die daarmee consistent zijn. Als je weet welke kant het op gaat, ga je stappen zetten om daarheen te gaan.”

Fugro

Ook bodemonderzoeker Fugro benadert duurzaamheid met dit brede perspectief, vertelt CFO Paul Verhagen. “We hebben kantoren, schepen en trucks. Die proberen we allemaal zo efficiënt en duurzaam mogelijk te managen, maar we zijn geen productiebedrijf.” De duurzame strategie omvat dan ook vooral de betekenis die Fugro met zijn diensten voor zijn klanten kan hebben. In een update van de strategie vorig jaar heeft het bedrijf dit neergelegd in zijn ‘purpose’, de reden waarom het bedrijf bestaat. Deze luidt: ‘Together we create a safe and liveable world.’ “Daar zit een soort samenvatting in van wat wij doen. De diensten die wij aan klanten leveren, zijn allemaal namelijk van belang voor efficiëntie, de veiligheid en de duurzaamheid van hun projecten. We hebben dat hiermee veel duidelijker geformuleerd en zijn er veel explicieter in geworden.”

Hij vertelt hoe dat in de praktijk werkt. “Als je een gebouw neerzet of een windmolen of platform op zee, is het ongelooflijk belangrijk dat je dat met de juiste informatie doet. Hoe doe je dat efficiënt, veilig en duurzaam? Wij geven advies over de fundering, maar ook over de locatiekeuze. We doen daarbij analyses die ook in kaart brengen wat de impact is op de omgeving, wat de mogelijke schade zou kunnen zijn en waarom omgeving A beter is dan omgeving B. Het is vaak een heel klein onderdeel van een project maar wel een ongelooflijk kritisch onderdeel.”

"Een extra impuls omdat we het niet alleen doen voor onszelf en het milieu, maar omdat we nu het gevoel hebben dat we dit doen voor de consument"
-Lorant Kovacs

Daarbij wijst Verhagen er ook op dat de samenstelling van de omzet verandert als het gaat om de aard van de projecten die het bedrijf doet. De klanten uit de olie- en gasindustrie zijn van oorsprong heel belangrijk omdat in deze sector veel op zee wordt gedaan, maar dat verandert, aldus de CFO. “In 2013 was het aandeel olie en gas bijna 80 procent, dat is nu 57 procent. De overige 43 procent is een mix van infrastructuurprojecten en hernieuwbare energie.”

Fugro heeft gemerkt dat het met het brede verhaal een brug slaat naar alle stakeholders van het bedrijf, van werknemers en klanten tot investeerders. “We praatten er nooit expliciet over, nu beseft iedereen dat wij eigenlijk een hele mooie purpose hebben. Als je ‘s ochtends naar je werk gaat, is de vraag toch: wat ga je doen en wat draag je bij," zegt Verhagen. “Dat proberen we hiermee samen te vatten. Het blijkt ook dat klanten heel positief reageren en we horen meer van investeerders die willen alloceren naar groenere bedrijven.”

Consument

Ook voor Grolsch is juist het slaan van de brug naar de consument heel belangrijk bij de duurzame strategie, zegt CFO Kovacs. “Ik ben heel blij om te zien dat onze klanten nu meer en meer openstaan voor duurzaamheid. Dat geeft ons een extra impuls omdat we het dan niet alleen doen voor onszelf en het milieu, maar omdat we nu het gevoel hebben dat we dit doen voor de consument.” Doordat het gaat om fundamentele keuzes en de lange termijn, is duurzaamheid een vraagstuk dat op het niveau van de boardroom centraal moet staan.

Kovacs ziet ook een cruciale rol weggelegd voor finance en zichzelf. Er moeten namelijk wel grote financiële afwegingen worden gemaakt. “Het gaat erom een optimum te vinden vanuit financieel oogpunt. Als je het doel hebt om honderd procent CO2-neutraal te worden, is er een balans tussen de kosten en de snelheid om dat doel te bereiken. Met enorme kosten kun je het bij wijze van spreken morgen al bereiken, maar voor ons lijkt 2025 een redelijke doelstelling die ons de tijd geeft om er te komen.”

Moed

De CFO heeft daarnaast een bijzondere verantwoordelijkheid, denkt hij. “Het vinden van dat optimum vraagt een zekere moed van de CFO om daar met de organisatie naar te zoeken. We moeten een nieuwe strategie formuleren en stappen zetten en dat moeten we nu doen.” Hoogleraar Schoenmaker wijst ook op die financiële afwegingen die op boardroomniveau moeten worden gemaakt. “Het gaat erom dat echt goed wordt nagedacht waar het bedrijf naartoe gaat. Als dat helder is, hoort daar namelijk een investeringsplan bij dat bijvoorbeeld kijkt welke activiteiten worden verkocht en welke aangeschaft. Dat is de lange-termijninvesteringsplanning.”

"Lineair denken is te passief"
-Hoogleraar Dirk Schoenmaker

Een bedrijf dat aanzienlijke stappen zet met de duurzame investeringsplannen is Shell. De energiegigant heeft een duurzame strategie geformuleerd en heeft hiervoor de komende jaren 1 tot 2 miljard dollar aan investeringen per jaar gereserveerd. Het zet sterk in op groene stroom en heeft zelfs de ambitie uitgesproken om het grootste stroombedrijf ter wereld te worden. De consument is daarbij heel belangrijk. Die zal in de toekomst vooral stroom nodig hebben en geen fossiele brandstoffen meer. Shell slaat daarmee in feite een brug naar de consument die wil verduurzamen.

Fossiel

Tegelijkertijd blijft het bedrijf wel investeren in fossiele brand- stoffen. Dit ziet het als onvermijdelijk, getuige een rapport over de energietransitie dat het vorig jaar opstelde. Daarin is de impact van drie verschillende scenario’s voor de transitie bekeken. In alle drie de scenario’s zal Shell investeringen in olie- en gasproductie moeten blijven doen. De komende decennia blijft er namelijk wel een grote vraag naar producten gebaseerd op olie en gas.

Realiteit

Fugro-CFO Verhagen ziet dit ook zo. Het concern stopt dan ook niet met het bedienen van klanten in de olie- en gassector. “We moeten wel een stukje realiteit in ogenschouw nemen. Wij willen ook graag een duurzame wereld, maar morgen stoppen met olie en gas is niet reëel, gegeven de behoefte aan energie. We blijven natuurlijk de olie- en gasindustrie steunen, maar doen dat wel op een zo duurzaam mogelijke manier.”

Toch constateert hoogleraar Schoenmaker dat het duurzame beleid van Shell niet helemaal consistent is. “Shell loopt niet helemaal achter, maar als je nadenkt over een transitiepad, moet je consistent zijn. Als het doel is om CO2-neutraal te zijn in 2050, is het heel lastig denkbaar dat er nog veel vraag naar fossiele brandstoffen zal zijn," zegt hij. Hij pleit ervoor dat bedrijven niet op twee gedachten blijven hinken. “Mijn studenten leren mij dat we niet te lineair moeten denken, dat is te passief. Op een gegeven moment gaat het veel harder. Twintig of 25 jaar geleden schreven we een scriptie nog op een typemachine. Je moet echt kijken waar de bedrijfstak naartoe gaat en hoe je op tijd kan meebewegen. Door te bewegen naar een nieuwe werkelijkheid ben je meer toekomstbestendig.”