Investeringsanalyse: welke aanpak kiest u?

In de kern gaan al die methodieken over het vergaren, structureren en presenteren van informatie op zodanige wijze dat dit een zinvolle bijdrage levert bij discussies over de uit te stippelen koers of het wel of niet doen van investeringen. Een eenvoudig en bekend voorbeeld is de SWOT-analyse. Bij het nemen van een nieuw initiatief heeft iedereen wel wat ideeën over sterke en zwakke kanten ervan, of van de bedreigingen en kansen. Als die op een simpele maar systematische wijze in vier kwadranten worden opgeschreven, dan is het veel eenvoudiger voor de betrokkenen om de klokken even gelijk te zetten.

Dezelfde rol hebben vele andere denksjablonen die gebruikt kunnnen worden bij de bedrijfsvoering of het nemen van investeringsbeslissingen. Wat we echter zien is dat er verschillende praktijken en denkscholen zijn die tamelijk geïsoleerd gehanteerd worden. En dat veel bedrijven zich onvoldoende verdiepen in welke er beschikbaar zijn.

Auteur Henk Krijnen is Adviseur onzekerheidsanalyse bij NavIncerta
Lees ook: Risico parkeren bij afdeling risk? Geen goed idee

Een benadering die wel breed toepassing gevonden heeft is ondernemingsrisicomanagement. Dit gaat om het systematisch onderkennen van de grotere en kleinere risico's die de onderneming in de weg kunnen zitten. Er worden registers aangelegd, inschattingen gemaakt en actieplannen ontwikkeld om de risico's te verkleinen of weg te nemen. Een en ander blijft doorgaans echter wel kwalitatief. Hoe de risico-inschattingen nu precies gebruikt worden bij strategieontrwikkeling of investeringsbeslissingen blijft altijd vaag.

Een discipline die meer vanuit de beslissing redeneert, met inachtneming van de risico's, is beslissingsanalyse (decision analysis) gekoppeld aan het begrip besluitvormingskwaliteit (decision quality). De te stellen vraag: wanneer is er sprake van een goede beslissing? Als ik door rood licht rijd, geen bekeuring krijg en vijf minuten eerder te bestemder plekke ben, is het dan een goede beslissing geweest? Nee natuurlijk (tenzij er sprake was van een noodsituatie).

Een goede uitkomst is niet hetzelfde als een goede beslissing. Dat lijkt triviaal maar net als de SWOT-analyse levert het concept besluitvormingskwaliteit een sjabloon om systematisch over de (mate van) juistheid van een beslissing na te denken. Daarnaast heeft de beslissingsanalyse een verscheidenheid aan hulpmiddelen om het besluitvormingsproces te begeleiden en investeringsbeslissingen getalsmatig te onderbouwen, inclusief de risico's: beslissingshierarchie, strategietabellen, tornadodiagrammen, beslisbomen, probabilistische onzekerheidsanalyse, enz. De discipline is 50 jaar geleden ontstaan bij de universiteit van Stanford in de VS en is in Noord-Amerika gematigd populair maar nog niet echt doorgedrongen in Nederland, behoudens bij enkele grotere bedrijven als Unilever, Shell en ASML.

Discontovoet

Een veel toegepaste denkwijze om om te gaan met het investeringsrisico komt uit de financiële theorie: stop het risico maar in de discontovoet voor de kasstroomanalyse. Aan deze benadering heb ik reeds eerder een blog gewijd waarin gesteld wordt dat dit eigenlijk niet zo' n goed idee is. Niettemin moet wel nagedacht worden hoe men in de financiële analyses de risico's meeneemt (dit kan op verschillende manieren).

Een methodologie die hier en daar toegepast wordt om meer begrip te krijgen voor de onzekerheden in de toekomst is het scenariodenken (of scenario planning). Zie ook deze eerdere blog. In wezen ligt deze benadering voor een flink deel in het verlengde van ondernemingsriscicomanagement. Bij scenariodenken blijft het echter niet bij het vaststellen wat de grote onzekerheden en systeemrisico's zijn, maar wordt er ook nagedacht hoe een en ander kan uitpakken en wat dit voor de onderneming kan betekenen.

Relevante disciplines

Ik heb hierboven vier verschillende en naar mijn idee voor bedrijven relevante disciplines kort aangestipt die elkaar gedeeltelijk overlappen maar vaak geïsoleerd gebruikt worden. Ondernemingen zouden er goed aan doen om in de eerste plaats te bezien welke methodieken voor hen interessant zouden zijn en daarnaast om bij eventuele toepassing goed te kijken hoe die zich tot elkaar verhouden.

Een uitgebreidere discussie is hier te vinden.