Ongemak in de boardroom: zeven practices op weg naar een nieuw type leiderschap voor de CFO

Er wordt steeds meer van organisaties verwacht dat zij een actieve rol spelen in maatschappelijke kwesties. Klimaatverandering, de energietransitie, sociale ongelijkheid… om bedrijven toekomstbestendig te maken is een ander type governance en ander leiderschap nodig.

In een systeem waarin aandeelhouderswaarde en rendementsdenken centraal staan is het lastig toegroeien naar zo’n nieuw type leiderschap. Al helemaal als je al tientallen jaren hetzelfde doet, wat altijd succesvol is geweest, en dat nu opeens moet veranderen. Hoe overbrug je de kloof tussen de eigen ethiek en het systeem waarin een bestuurder of commissaris opereert? Dat levert ongemak op: niet alleen bij de betrokkenen zelf, maar ook in de dynamiek van de bestuurskamer.

Om dat ongemak het hoofd te bieden ontwikkelde MVO Nederland samen met Goldschmeding Foundation een programma waarin toegepast wetenschappelijk onderzoek van de Universiteit voor Humanistiek en Nyenrode Business Universiteit gecombineerd wordt met een community of practice met 40 bestuurders en commissarissen. In dit programma, Ongemak in de Boardroom, kwamen 20 bestuurders en 20 commissarissen regelmatig bij elkaar om dit ongemak in de ogen te kijken, en van elkaar te leren hoe je deze cultuurverandering dan wél bewerkstelligt.

CFO.nl sprak Rob Blomme, hoogleraar Organisatiegedrag aan Nyenrode en Maria van der Heijden, directeur-bestuurder van MVO Nederland over dit unieke project.

Wat zijn de belangrijkste resultaten?

Blomme: “Laat ik beginnen met de term authenticiteit. Authenticiteit helpt je als bestuurder of commissaris in het omgaan met de spanning tussen je persoonlijke waarden en de eisen die je rol aan je stelt. Het maakt je een ethisch leider. Om je te helpen omgaan met dat spanningsveld heeft ons onderzoek zeven practices opgeleverd. Een voorbeeld van zo’n practice is niet het vermijden van ongemak, maar het bewust opzoeken, systematisch te onderzoeken en het als basis gebruiken voor verandering. Daarbij hoort ook de practice van het elkaar bevragen, en de verschillende manieren waarop je dat kunt doen. Met bevragen komen dan ook de practices van actief luisteren, open staan en ethische reflectie naar voren, evenals het exploreren en laten zien van authenticiteit. Samen met het leggen van verbindingen met de buitenwereld zijn deze voorwaarden nodig om daadwerkelijke verandering te bewerkstelligen. De practices lijken voor de hand liggend, maar om hier professioneel mee om te gaan is veel oefening noodzakelijk en niet in de laatste plaats (morele) moed. Dit kunnen de commissarissen en bestuurders die deelgenomen hebben aan het project met volledige instemming beamen.

Welke rol en verantwoordelijkheid hebben CFO’s?

Blomme: “Als bestuurslid heeft de CFO een belangrijke rol. Juist de CFO zou een belangrijke rol moeten spelen in de transitie door niet alleen aandeelhouderswaarde als leidend beginsel voor de bedrijfsvoering te gebruiken, maar ook duurzaamheid en maatschappelijk ondernemen hier onderdeel van uit te laten maken. Je hoort steeds meer over dat de CFO eerder een CVO zou moeten worden: een Chief Value Officer. In die rol neemt de bestuurder niet alleen de financiën mee, maar ook alle (im)materiële zaken die maatschappelijke en milieuwaarde opleveren. Meervoudige waardecreatie dus.

Wat moet er veranderen bij CFO’s om dit te bereiken?

Van der Heijden: “Die meervoudige waardecreatie is als het ware het eindpunt van de transitie. Omdat je daar niet zomaar bent, is eerst die eerste stap nodig: het vergroten van het bewustzijn over de taak- en rolinvulling van de CFO. Vervolgens moet het ongemak dat met dat bewustzijn gepaard gaat actief opgezocht worden, waarbij de zeven practices kunnen helpen Denk aan het doorbreken van belemmerende routines, maar ook door een heel andere rol aan te nemen in de boardroom-dynamiek. Stel je bijvoorbeeld kwetsbaar op en geef toe dat je iets niet weet. Met andere woorden: stel vragen en luister, in plaats van uit te gaan van eigen kennis en controle.

Meer weten over het project en meteen de zeven practices downloaden? Kijk op www.ongemakindeboardroom.nl.