Put the G back in ESG: “Zonder goede governance blijven mooie beleidsdoelen snel steken in goede voornemens.”

Richt jouw organisatie zich vooral op de milieu- en sociale pijlers, of is er ook aandacht voor data governance, nieuwe wet en (bank)regelgeving op dit gebied, of vennootschapsrecht? Tijdens FM Dag 2025 – “The Tipping Point”  –  zullen Paul Josephus Jitta, Partner en M&A advocaat bij BUREN en Vincent Wanders, ESG/ GRC-specialist en o.a. docent Corporate Governance op Nyenrode, ingaan op deze vraag tijdens de round table: De kracht van Governance in ESG – Van verplichting naar Impact op je organisatie.

Wordt het belang van Governance in ESG onderschat volgens jullie?

Paul: “Ja. Het is belangrijk hoe je je organisatie vormgeeft: de verschillende organen, stakeholders, de invloed die je ze wel of niet geeft. Maar als het in de media gaat over ESG lijkt de aandacht vooral te gaan naar de E en de S – milieu en sociale rechtvaardigheid – maar Governance is misschien wel de belangrijkste factor voor bedrijven, ook voor het behalen van de doelstellingen rondom milieu en sociale duurzaamheid. Zonder goede governance blijven mooie beleidsdoelen snel steken in goede voornemens.”

Vincent: “Klopt. In de algemene standaarden voor organisaties kun je heel veel teruglezen over welke organen en mensen binnen een bedrijf nu eigenlijk waarvoor verantwoordelijk zijn: de RvC, financiele medewerkers die nu met de CSRD eerlijk moet registreren wat er gebeurt in een bedrijf. Ook dat zijn, net zoals vennootschapsrecht, belangrijke elementen van corporate governance. Ik noem corporate governance ook altijd een kwestie van ‘bedrijfshygiëne’: hoe zorg je dat je organisatie zich houdt aan de regels en haar eigen voornemens?”

Dat klinkt als een typische taak voor de CFO…

Paul: “Klopt, CFO’s en hun Finance team hebben de taak om bedrijfshygiëne op orde te houden.

Vincent: “Je ziet dat financiële en ERP-data vaak wel goed op orde zijn, maar als je kijkt naar duurzaamheidsdata, zie je dat er vaak weinig governance omheen is georganiseerd. We hebben alles ingericht met spreadsheets en Excel, maar wie gaat er nou eigenlijk over het onderhoud? Wie keurt de duurzaamheidscijfers goed? Corporate governance omschrijft ook hoe je als organisatie omgaat met je leveranciers en partners, bijvoorbeeld op het gebied van betaaltermijnen. Je ziet bij de Gemeente Amsterdam bijvoorbeeld dat zoiets misgaat als je de governance afspraken  niet strak inregelt.”

Paul: “Vanuit mijn beroepspraktijk word ik ook vaak betrokken bij het opzetten en vormgeven van nieuwe structuren en entiteiten. Welke organen komen er: een RvA, een RvT, een RvC? Is het verplicht om een OR op te richten? Daar zijn allemaal regels voor, afhankelijk van de bedrijfsgrootte en die regels hebben ook consequentie voor de controle – een OR bij een grote vennootschap mag bijvoorbeeld standaard een commissaris leveren. Soms vinden RvB’s dat spannend. Bij een verplicht structuurregime is zeggenschap deels overgeheveld van de aandeelhoudersvergadering naar de RvC, die mag meebeslissen over belangrijke strategische keuzes – en het bestuur mag ontslaan. Ook als CFO moet je goed nadenken over de consequenties van de inrichting van je governance.”

Vincent: “Governance is ooit serieus op de kaart gekomen door affaires r asl Enron en Ahold. Waarbij bedrijfscultuur en dominante bestuurders echt de oorzaak bleken voor wanbestuur en overtreding van de governance, maar wat kan je daaraan doen?.”

Hoe kun je governance zo neerzetten dat hij weerbaar is tegen dit soort gorilla’s?

Vincent: “Governance gaat over het inregelen van bevoegdheden en verantwoordelijkheden, maar uiteindelijk ook over handhaven. Tesla verkocht in januari 43% minder auto’s dan vorig jaar. Dat kan gewoon te maken hebben met het aflopen van subsidieregelingen, maar je ziet ook dat Tesla opeens een stuk minder cool is, alleen door het gedrag van Elon Musk  en zichzelf ook nog met 55 miljard dollar laat belonen. Ik heb geen idee of Musk zich ook maar iets gelegen laat liggen aan wat voor governance ook. Maar alleen als je goede afspraken hebt over welke organen wie tot verantwoording kunnen roepen – en eventueel naar huis kunnen sturen – voorkom je dit soort gedrag. Musk heeft eigenlijk maar 12% van de aandelen. Dat is niet niks, maar zodra andere aandeelhouders Musks gedrag in hun portemonnee gaan voelen, kan ik mij voorstellen dat men hem op enig moment er uit wil werken. Als daar geen heldere governance afspraken over zijn vastgelegd, dan krijg je iemand niet zomaar weg.”

Terug naar jullie roundtable. Waar gaan de deelnemers mee naar huis?

Vincent: “Een dieper besef dat je governance ook rondom ESG data op orde moet zijn. De recente ontwikkelingen rondom de Simplification Omnibus packages maken duidelijk dat het echt goed is om nauwlettend in de gaten te houden wat straks de nieuwe regels worden rondom CSRD. En wat Paul net vertelde: onderschat niet hoe belangrijk het is dat bevoegdheden en verplichtingen echt zijn ingeregeld. Denk ook aan fiscale en data governance. Zaken worden pas ingewikkeld zodra er bepaalde pijnpunten komen bovendrijven. Paul ziet dat veel vanuit zijn juridische praktijk, ik vanuit de accountancyhoek.”

Paul: “Het is lang onduidelijk geweest of een vennootschap zelf ook gebonden is aan de afspraken die joint venturepartners maken ten aanzien van het bedrijf. Ik ben in 2014 betrokken geweest bij de zaak rondom een ruzie binnen de joint venture Efesyde in Mexico. Daar is toen een baanbrekende uitspraak gedaan door de Hoge Raad – ‘het Cancun Arrest’: naast bestuurdersaansprakelijkheid bij joint ventures ook dat een vennootschap is gebonden aan wat de joint-venture partners als aandeelhouders met elkaar afspreken. Als zij ooit hebben afgesproken en vastgelegd een duurzame samenwerking te willen aangaan dan kan het niet zo zijn dat bij een meningsverschil de ene aandeelhouder, samen met een deel van het bestuur, de andere aandeelhouder buiten spel probeert te zetten. Het bestuur van een vennootschap moet gericht zijn op het doel van de vennootschap – en niet partij kiezen voor een van beide aandeelhouders. Dat laatste was wel gebeurd. De bestuursleden zijn toen dus ook veroordeeld voor wanbeleid.”

Hebben CFO wel de juiste kennis in huis voor dit soort vraagstukken?

Paul: “Een CFO hoeft geen jurist te zijn. Maar hij moet wel een echte lijn houden binnen de RvB. Ook wanneer een bepaalde aandeelhouders bijvoorbeeld af wil van bepaalde afspraken die ooit zijn vastgelegd in een statuut. De RvB is dan gebonden aan de letter. Maar ja, ik denk dat die juridische kennis wel eens tekortschiet, ook als het gaat om iets als data governance. Dat zal de komende jaren steeds belangrijker worden en het gaat allang niet meer om alleen financiële data.”

Vincent: “Ik denk dat de tekst uit de Corporate Governance Code: duurzame lange termijn waardecreatie – heel mooi is om voor ogen te houden voor een CFO. En het is ook nodig. Er wordt van CFO’s steeds meer een compliance risico visie verwacht. Vanuit de samenleving, maar ook juridisch.”