“Technologie biedt finance ultieme kans”

Wellicht duurt het drie jaar, vijf jaar, of langer. Maar feit is dat finance te maken krijgt met een metamorfose, stelt Erik van der Steen, partner bij EY. En dus kun je daar als CFO maar beter op voorbereid zijn, is zijn boodschap. Volgens Van der Steen gaat het om een disruptie die niet alleen finance raakt, maar eigenlijk alle backofficefuncties: “Laten we beginnen met finance. In 500 jaar is er in dit vakgebied relatief weinig veranderd. De boekhouding is ontstaan in Italië en met IFRS kwamen er internationale spelregels waardoor je appels met appels kon vergelijken. ERP maakte het mogelijk om backoffice en frontoffice te scheiden en shared services op te zetten. Dat zijn misschien wel de grootste veranderingen, terwijl in de rest van de wereld in diezelfde 500 jaar heel veel is gebeurd. Van de in- en uitrede van de stoommachine tot aan de introductie van het vliegtuig.”

Nieuwe motor

Nu wordt finance volgens Van der Steen zelf door de disruptie geraakt. Om die ontwikkeling te laten zien, maakt hij een uitstapje naar de geschiedenis van de technologie: “Leonardo da Vinci tekende al helikopters en vliegtuigen, lang voordat deze daadwerkelijk werden uitgevonden. Het grote probleem in zijn tijd? Er was geen motor die de mens met 200 kilometer per uur kon verplaatsen, om zo aan de zwaartekracht van onze planeet te ontsnappen. Pas 400 jaar later, bij de gebroeders Wright, kwam die motor er.

"Precies hetzelfde maken we nu mee. Big data noemden we vroeger datamining, robotic process automation (RPA) of gewoon macro’s bestaan ook al langer. Maar de motor om er echt een verschil mee te maken, was er nog niet. Die is er nu wel.” Diverse technologieën doen hun intrede. “Eén van de belangrijkste maar ook de minst herkende enabler, is de overgang van de harde schijf naar de memory chip. De harde schijf is een fysiek geheel, met een leeskopje dat eroverheen springt op zoek naar informatie. Om die informatie te kunnen benaderen heb je tijd en een zware index, een inhoudsopgave, nodig.”

Met de overgang naar de memory chip is er een nieuwe en supersnelle manier ontstaan om enorme hoeveelheden data op te slaan. “Die informatie hoeft nauwelijks geïndexeerd te zijn om gevonden te worden. Dat maakt het zoekproces duizenden malen sneller. Hierdoor kunnen CFO’s en financials zoeken in enorme hoeveelheden data. We kunnen big data, van binnen en buiten de organisatie gaan vangen, op een schaal die ongekend is. Als je daar dan vervolgens business intelligence-software op los laat, die ook nog eens kan profiteren van de enorm toegenomen rekenkracht, kun je aan predictive analytics doen.” Dat is niet iets van de verre toekomst, maar van het hier en nu, beschouwt Van der Steen. “Computers verhandelen hele beleggingsportefeuilles via de beurs. Veiligheidssoftware in auto’s maakt al beslissingen op basis van data van sensoren. Waarom zou het finance-vak daarin achterblijven?” Daarbij komt de opkomst van visualisatiesoftware. “Het simpelste voorbeeld: op Buienradar kijken of je op de fiets boodschappen kunt gaan doen. Je ziet wolkenvoorspelling op basis van data zo naar je toe komen.”

Paard en wagen

Van der Steen doet zijn verhaal voor zalen van financials. “Die tonen zich soms sceptisch. Dat komt ook omdat sommige software nog steeds wat klunzig functioneert. Blockchain bestaat bijvoorbeeld pas enkele jaren. Zie het als de eerste T-Ford die een dorp inrijdt waar ze tot dan toe alleen paard en wagen kennen. Deze eerste versie werd met hoon ontvangen. Het paard liep waarschijnlijk nog sneller en er was nergens een benzinestation te bekennen.” Maar wie door zijn oogharen naar de toekomst bekijkt, komt tot andere conclusies. “Technologie ontwikkelt zich verder, in de toekomst praat de business manager tegen een chatbot om de juiste analyses te ontvangen. En die krijgt hij of zij dan ook. Waarom hebben we dan nog financial en business controllers nodig?”

Van der Steen koppelt de vraag aan het doel van finance. “Finance is geen doel op zich. Het hebben van geld is een handelsmechanisme, zodat we weten wat de waarde van iets is. Die essentie is vaak zo complex, dat we een vertaalbureau nodig hebben: de financiële afdeling. Finance voorziet de business van informatie, op basis waarvan zij beslissingen kunnen en durven nemen. Maar als je nu privé al niet meer naar je bank gaat, waarom heb je op het bedrijf dan nog wel een finance-functie nodig? Het antwoord is dat financiële definities, processen en systemen vaak nog zo complex en imperfect zijn, dat we zoeken naar interpretatie. Daarvoor heb je een vertaler nodig.”

Dankzij de technologische ontwikkeling kunnen die hobbels worden genomen. Daardoor is het volgens Van der Steen niet meer te vraag of de finance-afdeling gaat veranderen, maar hoe en wanneer. “Vraagt een financial een ton euro per jaar voor die vertaalrol, dan kun je op je vingers natellen dat daarop bezuinigd gaat worden, of op z’n minst op een deel van de taken. Die worden dan overgenomen. Businesspartners zijn bij ultieme zelfservice in veel minder mate nodig. Ik verwacht dat de meeste ondersteunende afdelingen, zoals HR en inkoop, door deze ontwikkeling geraakt gaan worden. De decision maker gaat de informatie in hoge mate zelf interpreteren met de nieuwe technologie die hij tot zijn beschikking krijgt. Mocht er behoefte zijn aan een sparringpartner, dan zoekt hij of zij peer-to-peer-contact op. Een salesmanager die de kortingsstructuur onderzoekt, bespreekt dat met een andere salesmanager.”

De geschetste ontwikkeling past in een trend die onlangs naar voren kwam in een onderzoek van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants. Naast transactionele processen zijn ook analytische taken onderdeel van robotisering. “Logisch, want daar zijn veel meer mogelijkheden om te besparen op die dure vertalers”, zegt Van der Steen.

Rode baretten

Doemdenken is zeker niet nodig. “Het is immers een wereld van kansen.” Maar hoe zou de CFO met de genoemde veranderingen moeten omgaan? “Er ontstaan allerlei nieuwe mogelijkheden en  nieuwe rollen binnen finance. De CFO krijgt daarbij andere mensen onder zijn hoede. Allereerst de finance-architect. Die ontwerpt, beheert en monitort de ontsluiting van financiële informatie ten behoeve van de eindgebruiker. Ten tweede zijn er de finance special forces: de rode baretten van finance. Zij kennen de hoogste graad van training in finance en hebben krachtige technologie tot hun beschikking. Zij worden ingezet daar waar standaardroutines en standaard predictive analyses het niet meer redden. Denk aan complexe M&A-deals, het analyseren van een disruptieve concurrent, het inschatten van het Trump-effect op jouw markten, enzovoorts. En deze special forces doen de finance architects ook weer suggesties voor verbeteringen van het systeem. Het is een lerende organisatie.”

Wie mee wil in de digitalisering, zou stappen moeten zetten op “de digitale staircase", zegt Van der Steen: “Experimenteer vanuit jouw visie op finance met technologieën. Dat hoeft niet in allerijl. We hebben tijd. Denk aan het inzetten van een RPA op een proces, het automatiseren van de basisanalyses, het verzamelen en vergelijkbaar maken van data, maar ook aan het visueel ontsluiten van data of een proof of concept van een toepassing met blockchain. Vroeger was het de vraag of je ging investeren in SAP of niet. Dan keek je tegen een investering van 5 tot 10 miljoen euro aan. Nu kost een aantal robots misschien 50.000 euro.”

Verschil maken

Durf een visie te ontwikkelen, zegt Van der Steen. “Definieer hoe de superefficiënte en -effectieve finance-functie er voor jouw bedrijf en in jouw specifieke markt uit zou moeten zien. Formuleer een duidelijke en onderscheidende ambitie. Neem vervolgens kleine maar wel snelle stapjes in die richting. Gebruik je Global Business Services (GBS) en ERP-systemen als ultieme springplanken voor innovatie. Het GBS is je center of excellence van de toekomst. Werk samen met partners en klanten. Doe dat waar mogelijk agile. Je zult ontdekken dat er knappe koppen in je bedrijf zijn die van dit soort zaken al kennis hebben en er enthousiast over zijn. Empower je businesscollega’s.”

Zo ondergaat de finance-functie een complete metamorfose en komen er waarschijnlijk data-scientists en statistische wetenschappers aan boord, zegt Van der Steen. “Maar blijf zeker ook investeren in medewerkers die sterk zijn in het interpersoonlijk contact. In medewerkers die technologie begrijpen en kunnen inzetten ten behoeve van de business. Kortom, durf te experimenteren met digital finance. En zorg vooral dat je als CFO aan het stuur komt van deze ontwikkeling. Technologie is de ultieme kans voor finance om een wezenlijk verschil te maken. Het verschil voor je klanten, je investeerders, je collega’s en voor de CFO zelf. Het is een uniek moment, met unieke kansen. Grijp ze.”