Thomas Rau: “In de circulaire economie draait het om de relatie tussen mens en de aarde”

Volgens Rau geven veel architectenbureau’s het beste antwoord op de verkeerde vraag. “Daarom heb ik een architectuurbureau opgericht om het systeem te veranderen.” Rau vraagt de zaal wie er kinderen heeft. Tientallen financials steken hun hand op. “Waarom? U maakt er geen rendement op, u bent niet de eigenaar en u zult geen afschrijvingen doen op uw kinderen. Dat is ongewoon voor financials.” Volgens Rau investeren we toch in kinderen omdat we opschuiven wat we waardevol vinden. “De eerste tandjes, het behalen van de studie.” Krimp als groeimarkt Rau stelt dat we ook in de economie moeten opschuiven wat we waardevol vinden. “De echte groeimarkt is krimp. Dat is een ander perspectief, maar door dit perspectief missen we wel waardevolle businessmodellen”, zegt de architect. Rau beschouwt de aarde als gesloten systeem. Dit betekent dat er niets bijkomt, maar ook niets weg mag. Een essentieel kenmerk van een gesloten systeem is namelijk dat het limited resources bezit. Dat de klimaattop van Parijs is uitgelopen op een akkoord is volgens Rau dan ook een verschrikking. “We hebben niet een akkoord nodig over wat mogelijk is, maar over wat nodig is. De planeet wacht op niemand.” Hij vergelijkt het klimaatakkoord met een samenlevingscontract. “Eentje waarin ik mijn vrouw beloof om in 2030 te stoppen met roken, in 2040 te stoppen met drinken en in 2050 voor 50 procent trouw te zijn. En daar zijn we dan blij mee.” De architect meent dat er een nieuwe economie nodig is waar niet de relatie tussen mens en geld, maar tussen mens en aarde centraal staat. Bovendien moet deze relatie wederkerig zijn. Dit betekent ook dat we een andere verhouding tot materialen moeten aannemen. Zonne-energie en data worden door Rau als twee uitzonderingen van unlimited sources genoemd, de rest is allemaal beperkt aanwezig. Afval is in zijn ogen een grondstof zonder identiteit. Hij pleit dan ook voor een materialenpaspoort voor gebouwen. “Hoeveel hout, staal, glas en rubber zet er in een gebouw? Dit moet je weten om te voorkomen dat dingen in de afvalverbrander eindigen. Als we iets opschuiven hoeven we het niet af te schrijven”, betoogt Rau. Afvalverbranding wordt door de Nederlandse overheid met de  – in de ogen van Rau eufemistische – term thermisch recyclen aangeduid. “Groene stroom is dus hetzelfde als iets finaal kwijtraken in een gesloten systeem.”“Gebouwen moeten we daarom inventariseren en behandelen als een mijn. Zo wordt het waardeloze weer waardevol”, zegt Rau. Nieuwe gebouwen ziet de architect als een materiaaldepot of een materialenbank. Als voorbeeld geeft hij een lelijk kantoorpand in Duiven. Dit gebouw werd volledig gestript en opnieuw gebruikt. “Plafondplaten werden schoongemaakt en hergebruikt. Niemand in de plafondindustrie bood zo’n goedkope oplossing aan. Dat is logisch, want dat is niet hun verdienmodel”, vertelt Rau. Verdienmodellen staan volgens ondernemer Rau haaks op wat wij willen. Zo verhaalt hij over de keer dat zijn bedrijf voor een gebouw een stalen dakconstructie wilde bouwen. “Een staalbedrijf zal u zoveel mogelijk staal willen verkopen. Want dat levert het meeste geld op. Opmerkelijk genoeg besteden we altijd zo aan. Je moet juist bedenken wiens verdienmodel het is om zo min mogelijk staal te gebruiken.”  Achtbanen De architect kwam uit bij een ontwerper van achtbanen. “Deze moeten iedere week op- en afgebroken worden op kermissen. Zij willen dus dat dit zo licht mogelijk qua materieel is.” Uiteindelijk ging er 35 procent minder staal in het dak van het  gebouw en werd er bijna een derde minder energie verbruikt. De les hieruit vat Rau samen als “Do not ask  for products, but features”. Kortom, vraag niet om lampen, maar om licht. Hoe de leverancier licht levert regelt  hem niet uit. Door producten als een service aan te bieden moet verspilling tegen worden gegaan. Daarnaast pleit de architect voor een belasting op alle zaken die gelimiteerd zijn. “Materialen moeten in bruikleen worden gegeven aan de wereld”, besluit Rau. Een populaire wijsheid vertelt ons dat we de aarde te leen hebben van onze kinderen. Als iedere generatie deze wijsheid naleeft komt de relatie tussen mens en aarde centraal te staan. “De natuur is een bank”, zegt Rau. Een bank van lening, zou ik willen toevoegen.