Troefkaarten in tijden van Trumpistische onzekerheid

Maar ik heb het in het verleden vaker gehoord: steeds weer leven we “in een tijd van grote volatiliteit en uitdagingen” – als aansporing om de daarna gepresenteerde analyse toch vooral serieus te nemen. Dan denk ik aan de tijd van de VOC. Toen wist men niet eens of de uitgezonden schepen en bemanningen wel zouden terugkeren. Dát was pas onzekerheid.

En toch, als we de vergelijking maken met de jaren negentig en de eerste jaren van deze eeuw, dan is er wel wat veranderd. In die jaren spaken we over “het einde van de geschiedenis” (Fukuyama) en “de nieuwe economie” (nooit meer een recessie). De restanten van de Sovjet-Unie zouden zich voegen naar de westerse democratische normen. De financiële crisis in Azie was een laatste rimpeling. Het grootste risico dat de wereldorde toen leek te bedreigen was de met veel bombarie aangekondigde millenniumbug, die een storm in een glas water bleek te zijn. En toen kwam, helemaal onverwacht, de echte storm in 2008.

Risico’s globalisering wel degelijk onderkend

Het ironische is dat de Trumpistische ontwikkelingen die we nu om ons heen zien (vergeten groepen, versplintering van het politieke landschap, protectionisme, handelsoorlogen, focus op bilateraliteit i.p.v. multilateraliteit) in het begin van de jaren negentig wel degelijk werden onderkend, als een mogelijke reactie op de voorziene globalisering en liberalisering die toen, na het omvallen van de muur, pas echt van start zou gaan. Zie hiervoor de Shell-scenario’s van 1992, die vooruitkeken over de periode tot 2020. Later in de jaren negentig voegde zelfs het Shell-scenarioteam zich echter naar de tijdgeest, en kon globalisering alleen maar een succes worden. In die tijd waren de langetermijn-onzekerheden en risico’s er dus wel, maar werden ze niet of nauwelijks meer onderkend.

Auteur Henk Krijnen is Adviseur onzekerheidsanalyse bij NavIncerta
Lees ook: Risico en discontovoet: geen gelukkig huwelijk
 

Zet Trumpisme door?

Nu kijken we om ons heen en met ook nog een recessie en Eurocrisis achter de rug vragen we ons af waar het naar toe gaat. Zet het Trumpisme door, of komt men in de VS weer bij zinnen? Hoe ontwikkelen de machtsverhoudingen zich in de wereld, in brede zin? Hoe gaat het getouwtrek in Europa verder? Komt er een harde of zachte brexit? Voor het bestuur van een onderneming zijn dit relevante vragen. Het lastige is dat de antwoorden op die vragen, de uitkomsten van de onzekerheden, niet te voorspellen zijn.

Het woord ‘scenario’ is hierboven al gevallen. Reeds eerder heb ik aan deze techniek aandacht besteed als een mogelijk antwoord op onzekerheid. Het aardige van scenariodenken is dat het een platform biedt voor een gestructureerde en redelijk concrete discussie over de toekomst. De analyse wordt dan waardevoller dan louter een opsomming van de onzekerheden in de zin van systeemrisico’s. We pretenderen echter niet de uitkomsten met enige mate van geloofwaardigheid te kunnen voorspellen. We proberen wél verschillende mogelijke plausibele uitkomsten van de onzekerheden te articuleren en dan met name te begrijpen hoe verschillende trends met elkaar samenhangen en wat reacties op bepaalde ontwikkelingen kunnen zijn. Deze worden vervolgens vervat in narratieven van verschillende toekomstbeelden.

Troefkaart spelen

Het resultaat is niet een glasheldere conclusie en een panklaar recept voor de inrichting van de bedrijfsstrategie. Maar we kunnen wel verschillende strategieën toetsen tegen de onderscheiden scenario’s, zelfs met enige kwantificatie. En als bestuurders van de onderneming in voldoende mate bij de scenariodiscussies betrokken zijn geweest, verschaft dit hen een veel beter begrip van de onzekere contextuele zakelijke, politieke en maatschappelijke omgeving waarin de onderneming zijn weg in de toekomst moet vinden. Het is zonde om die troefkaart niet te spelen.

Voor meer (Engelstalige) artikelen over scenariodenken zie https://navincerta.com/blog/