Winning culture? “Veel bedrijven houden zichzelf kunstmatig in leven”

“Een bedrijfscoach is er niet om je te pleasen.” Koen Gonnissen, spreker tijdens de Executive Day, 21 september in Brasschaat, wil het maar even gezegd hebben. Een bedrijfscoach gaat dingen zeggen die je liever niet zou horen. Zo niet, dan heb je niet de juiste coach. Gonnissen: “Pleasers heb je genoeg. Maar zij maken geen verschil. Een goede coach is iemand die anders durft te denken dan de CEO of CFO.”

De Vlaming vertelt een anekdote afkomstig uit de sportwereld: Royal Antwerp FC vroeg hem ooit om advies. De ooit talentvolle club is afgezakt naar de laatste plaats van de tweede klasse. Gonnissen houdt een sessie waarbij iedereen aanwezig is: “Binnen het uur komt er een incident naar boven dat voorgevallen is tijdens de voorbereiding en dat sluimerde in de spelersgroep. Daardoor stonden ze laatste. Je creëert een soort veilige omgeving waarin dit soort zaken naar voren komen. Het is wel gek dat ik binnen een uur een incident naar boven haal, waar de voorzitter niets van wist en stijl van achterover sloeg.” Gonnissen gaat aan de slag en werkt de pijnpunten weg. Antwerp begint weer te winnen en dwingt uiteindelijk promotie af naar de hoogste klasse.

Het is een van de vele anekdotes die voorbij komen uit zijn verleden als mental coach in de sportwereld. Gonnissen stond onder andere topsporters als Kim Clijsters, Philippe Gilbert en André Greipel bij. Sinds twintig jaar richt hij zich ook op het bedrijfsleven, als partner van het Mentally Fit Institute en docent aan onder andere Nyenrode en INSEAD. Hij ziet belangrijke paralellen tussen de sportwereld en het bedrijfsleven.

Koen Gonnissen voor het Kasteel van Brasschaat, locatie van Executive Day 2017

De swing van Tiger Woods

“Een belangrijke eigenschap van topsporters is dat ze ook kritisch in de spiegel durven te kijken en veranderen, als het goed gaat. De meesten veranderen pas, als het niet lekker loopt. De prikkel komt dan dus van buiten. Bij bedrijven werkt het net zo. Succesvolle sporters en bedrijven zijn in staat zichzelf te evalueren, ook als het goed gaat en blijven zo aan de top.” Het voorbeeld volgens Gonnissen is golfer Tiger Woods. “Hij stond nummer 1, verdiende 75 miljoen per jaar, was onevenaarbaar. Wel zag hij zijn concurrenten dichterbij komen. Woods had het erbij kunnen laten, maar veranderde tot drie maal toe in zijn loopbaan zijn swing. Omdat het even duurt voordat je een nieuwe swing onder de knie hebt, moet je incalculeren dat een tijd de ballen het publiek invliegen. Hij heeft het er voor over gehad, maar kon zo ook jarenlang aan de top blijven.”

Een obstakel hierin is dat mensen het liefste alles hetzelfde houden. Dat zit in ons lichaam, zegt Gonnissen. “De miljarden cellen in ons lijf zoeken bij verandering altijd naar de vorige, stabiele toestand, het principe van homeostase. Stel je wilt meer gaan bewegen. Op de sportschool word je flink onder handen genomen door de fitnessinstructeur. Je lichaam reageert de dag erna met spierpijn. Het merendeel van de mensen zegt dan: ‘Fitness is niks voor mij’, stopt ermee en gaat terug naar de vorige toestand. In de topsport voelt een goede coach aan wanneer de atleet voldoende energie heeft om een stap naar het volgende niveau te maken. Stilstand is echt achteruitgang.”

Niet resultaat, maar vooruitgang

Een winning mindset. Daar spreekt Gonnissen over. Cruciaal voor sporters, maar ook voor bedrijven. En het gaat niet perse om willen winnen: “Ieder kind dat talent heeft om topsporter te worden, heeft een coach nodig die niet kijkt naar resultaat, maar vooruitgang. Elke week werkt de pupil met de coach op tactisch, mentaal, technisch of fysiek gebied. Bij iedere wedstrijd kan de speler dan twee punten verdienen: één als de pupil toepast waar in de trainingen op geoefend is en twee als er ook gewonnen wordt: 2-0. Verlies je, dan bereik je toch nog de goede 1-1. Toch zie je vaak dat er onder druk van bijvoorbeeld ouders tijdens de wedstrijd teruggegrepen wordt naar de oude techniek. Soms wordt er ook nog verloren: de slechte variant van de 1-1 en de 0-2. Die zijn voor mij onaanvaardbaar.”

De resultaatgerichte ouder is in het bedrijfsleven de aandeelhouder, zegt Gonnissen. “Het probleem voor beursgenoteerde bedrijven is dat zij deze les niet kunnen hanteren. Want de beurs beloont niet de goede, maar de slechte variant van de 1-1: teruggaan naar de oude techniek en dan winnen in cijfers. De beurs is een pervers mechanisme dat de vooruitgang van bedrijven in de weg staat.” Het gevolg hiervan is dat deze druk ook zorgt voor een bepaal type leiders, zegt Gonnissen. “Door die afhankelijkheid krijg je managers aan de top die niet tegen de wensen van aandeelhouders in durven te kiezen voorinvesteringen, in de wetenschap dat het binnen een paar maanden toch wel goed komt.”

Underdog

Succesvolle teams en bedrijven beschikken over een winning culture. Maar in de twintig jaar die Gonnissen in het vak zit, heeft hij die binnen bedrijven te weinig gezien. Wel zag hij de silocultuur, of de 9-tot-5-mentaliteit van de participatiecultuur. “We moeten minimaal toe naar de performancecultuur, waarin mensen engaged zijn, er ownership is en teams belangrijker zijn dan het individu. Maar de overtreffende trap is de winning culture. Daarin zijn mensen ook nog eens enthousiast en trots om tot het team of bedrijf te horen.”

Het ontbreken van zo’n cultuur, breekt bijvoorbeeld het Belgisch voetbalteam op, zegt Gonnissen: “Want wie gaat ons verslaan als we op volle kracht spelen. Kwalitatief hoeven we voor niemand onder te doen. En toch vlogen we eruit op het EK 2016, tegen Wales. Omdat er in het team nog silo’s, kliekjes zijn. Er heerst wel al een performancecultuur, maar winning is het nog niet.”
Wat dat betreft winning kunnen Belgen wel iets leren van Nederlanders, vindt Gonnissen. Zij hebben sneller een gevoel van ‘fierheid’. Gonnissen: “We zijn zo graag de underdog. Als je zo’n goed voetbalteam hebt, moet je er ook voor uitkomen dat je voor de titel gaat. Een Nederlander doet dat veel makkelijker, soms ook iets te. Daar kunnen jullie weer leren van ons.”

Ook in het Belgische bedrijfsleven is er nog veel te verbeteren, zegt Gonnissen. Hij haalt aan dat hij, als Belg, ingehuurd wordt door Nederlandse bedrijven die van hun participatiecultuur een winning culture willen maken. Belgische bedrijven blijven achter. “Dat is toch te gek voor woorden.”
Gonnissen: “België kent heel veel participatiecultuur, de erfenis een politieke stroming die veertig jaar lang alles gratis maakte. Ook zie je veel silocultuur, met bijvoorbeeld een Brussels, Waals en Vlaams parlement.” Het gevolg is traag ondernemerschap. 

CFO strategischer

Veranderingen beginnen vaak bij de top. Gonnissen haalt een aantal keren de nieuwe Franse president Emmanuel Macron aan, die het kortetermijndenken in de Franse politiek te lijf gaat. Ook de CFO heeft een andere rol in dit verhaal. Een verschil is dat voorheen het geld makkelijker binnen kwam. En ondanks de verminderde inkomsten moet er toch geïnvesteerd worden, zegt Gonnissen. Het profiel verandert, de CFO wordt meer strategisch georiënteerd: “We hebben meer creatieve out-out-of-the-box denkers nodig. Een mooi voorbeeld daarvan is de CEO van Mastercard. Als dat bedrijf ook maar  één innovatie mist, kan het einde verhaal zijn. Dus hebben ze een creatieve denker aangenomen, in plaats van het klassieke grijze krijtstreeppak.”

Grootste bedreiging is stilstand

Succesvolle bedrijven kijken dus in de spiegel om te zien of ze moeten veranderen. Ze zijn altijd op zoek naar nieuwe kansen, naar hun bestaansrecht. Gonnissen: “Ik heb in Azië de oprichter van Alibaba mogen ontmoeten. In een zaaltje met CFO’s liet hij de oprichtingsakte van zijn bedrijf zien. Hij wees erop dat er ook een einddatum op stond. Gek misschien, maar ook volslagen logisch, zelfs voor zo’n enorm bedrijf als Alibaba. Want er zijn zoveel bedrijven in de wereld wiens bestaansrecht allang vervlogen is, maar die zichzelf nog kunstmatig in leven houden. Hoeveel van dat soort bedrijven, kennen we wel niet in België en Nederland?”

“Homeostase is de grootste bedreiging voor onze economie, voor onze topsport. Voor Europa.” De Belgische economie? “Volledige homeostase", zegt Gonnissen. “Het is het in stand houden van de vorige stabiele toestand.” Bedrijven die kritisch in de spiegel kijken, die durven te veranderen, hebben de meeste kans op succes. Doorbreek de status quo, stap uit de comfortzone, is de boodschap. Gonnissen: “We spreken altijd over change, terwijl het meestal niet gaat om echte changes, maar om natuurlijke vooruitgang. Change klinkt bedreigend, natuurlijke vooruitgang om de homeostase te doorbreken, is een keuze.”

Executive Day 2017 met als thema 'Belgium meets the Netherlands' vindt plaats op 21 september op Kasteel Brasschaat in België. Klik hier voor het programma en om u aan te melden.