CFO Day 2022: Zichtbaarheid en sturing meer dan ooit nodig

Foto's: Mandy Brander

CFO Community Manager Anne Brenninkmeijer heette de bezoekers van harte welkom en lichtte kort het thema van de dag toe. "We gaan het vandaag hebben over ‘the invisible hand'. Twee vragen staan daarbij centraal: hoe kunnen we het onzichtbare zichtbaar maken? En waar hebben we wel en geen invloed op als mens, bedrijf en maatschappij?” En daarmee gaf de Community Manager het startschot voor een anderhalf uur durende talkshow rond het thema.  

De eerste spreker, Jan Lambregts (Head of RaboResearch Global Economics & Markets) zette het thema verder in de verf. “Hoe relevant is het überhaupt nog als je kijkt naar onze strubbelingen in de echte wereld?", vroeg de econoom zich af.  

Hij liet vervolgens wat van die ‘strubbelingen’ de revue passeren. Russisch imperialisme, de onzichtbare hand zal hier weinig aan gaan veranderen. Voedselschaarste in Afrika? Idem dito. Inkomensongelijkheid? “Globalisering heeft een record aan ongelijkheid teweeggebracht. In Nederland valt het nog relatief mee, maar het neemt wel toe”, aldus Lambregts. En tot slot klimaatverandering? “Niemand gelooft dat dat probleem door de vrije markt opgelost gaat worden. We hebben hiervoor een strak sturende overheid nodig.” 

Wat dat betreft is het logo van de dag een goede vondst, merkte Lambregts op. Een hand die bestuurd wordt als marionet. Zo was het alleen niet zoals Smith het voor ogen had. “Hoe zou de vader van de economie naar onze huidige wereld kijken?” vroeg dagvoorzitter Michiel Vos aan de eerste spreker. Die hoefde geen moment na te denken over zijn antwoord: “De moraalfilosoof zou zich omdraaien in zijn graf. Hij schreef zijn boek 200 jaar geleden vanuit de economische context van Schotland in die tijd. Globalisering zou hij niks vinden. Een fabriek openen in India? Hou toch op. Volstrekt onverantwoord.” 

Klimaatactie is een must voor CFO's 
32 jaar geleden vond in Noordwijk, het decor van deze 21ste editie van CFO Day, een internationale klimaatconferentie plaats onder leiding van toenmalig milieuminister Ed Nijpels. Dat vertelde de tweede spreker Jaime de Bourbon de Parme (Klimaatgezant namens Nederland). “Er werd bijna een akkoord bereikt over juridisch bindende afspraken om de CO2-uitstoot te beperken, maar toen torpedeerde de olie- en gaslobby uit de VS dit akkoord.  

De klimaatcrisis is niet langer een onzichtbaar probleem. De CFO’s werden getrakteerd op inmiddels bekende beelden van uitgedroogde vlaktes en overstroomde steden. Er was dan ook geen CFO te vinden die zijn of haar hand niet opstak toen de klimaatgezant vroeg wie zich zorgen maken over de escalerende crisis. De tijd van twijfel en scepsis is echt voorbij. “Deze zomer wordt opnieuw extreme hitte verwacht", aldus De Bourbon de Parme. “Nu zijn vooral de hittegolven in India in het nieuws en de historisch hoge voedselprijzen die hieruit voortvloeien.” 

Doen CFO's al genoeg? Slechts een paar handen gingen omhoog in de overvolle zaal en vooral van vrouwelijke CFO's, wat volgens de spreker bevestigt dat we “meer vrouwelijke CFO's nodig hebben.” Het laatste IPCC-rapport was duidelijk; als we alles doen wat wereldleiders beloofd hebben, stijgt de gemiddelde temperatuur met 3,2 graden. Een rampzalig scenario. En de ‘window of opportunity’ om er nog iets aan te doen is snel aan het sluiten. 

Het goede nieuws is volgens de klimaatexpert dat er vele ‘feasible’ oplossing voor handen zijn. Het IPCC-rapport zou iedere CFO dan ook moeten lezen en – vervolgens – zou hij of zij de oplossingen moeten implementeren; niet alleen in hun eigen bedrijf, maar in de hele keten waarin ze actief zijn.  

De vier CFO's uit het panel gaven allemaal aan hier heel serieus mee bezig te zijn. “Dit soort beelden blijven schokkend", zei Peter Ligteringen (CFO Young Capital). “Maar daarom moeten we ze juist vaak zien", vervolgde hij. “Dit onderwerp moet top of mind blijven.” 

“Dit is een wake-up call voor iedereen die nog ligt te tukken, in welke rol dan ook", zei Ritchy Drost (CFO VodafoneZiggo). “Dit gaat niet om kansen en bedreigingen, maar om verplichtingen. We moeten dit allemaal doen.” Zelf heeft de CFO de hele financiering van het bedrijf opgehangen aan klimaatdoelen rond efficiënt energiegebruik. 

De CFO van Fugro, Barbara Geelen, is heel actief met windenergie. “Het is heel zonde dat geopolitieke zaken nu concurreren met klimaat, want een oplossing als offshore wind hebben we heel hard nodig, en er moet heel veel goed gaan willen we tijdig slagen in het maken van deze enorme transitie.” 

Tot slot riep Ingrid Tigchelaar (CFO Albron) de CFO's op om hun rol te pakken. “Zeg niet; ‘het is te complex, het lukt niet’, et cetera. Je moet het doen. De business wacht op de businesscase en als CFO's is het onze rol dit transparanter te maken. Het antwoord op die complexiteit zijn wij.”   

Urgentie ja! Maar zoom ook uit.  
De volgende spreker schrijver, theatermaker en stadsastronaut Marjolijn van Heemstra maakte indruk met haar bezielde betoog om bij al deze urgente zaken ook ruimte te maken om uit te zoomen. “De focus leggen op het universum en het heelal kan ons hierbij helpen.” 

Ze stond stil bij de oorsprong van het woord ‘urgent’ dat ligt in de jacht (jachtigheid) en vergelding. En in de hedendaagse tijd trekken snelle veranderingen en tijdslijnen voortdurend onze aandacht. “En het is waar dat er ontzettend veel moet gebeuren in korte tijd", erkende ze. “Maar overhaaste oplossingen gaan ons alleen maar meer problemen bezorgen.” Daarbij is het uitzoomen fundamenteel. Het besef dat we onderdeel zijn van iets wonderlijks en onmetelijk groots als het universum. Kosmologisch bewustzijn wordt dit genoemd. “Het diepe besef dat we onderdeel zijn van dit wonder kan ons helpen ons denken te verruimen over de oplossingen die nodig zijn.” 

Meteen daarna zette cybercrime-expert Pim Takkenberg (Northwave) de bezoekers weer terug op aarde. Hij deelde een op de werkelijkheid gebaseerde case waarin een bedrijf gegijzeld wordt door een bende criminelen. Alle systemen gaan op een dag offline en duizenden documenten worden buitgemaakt. Een schrikbeeld voor CFO's, die volgens Takkenberg de aangewezen functionarissen zijn die de criminelen bellen na een gijzeling. “Ze willen vaak twee procent van de jaaromzet. De winst die ze maken stoppen de criminelen in het verbeteren van hun operaties, dus de dreiging wordt alleen maar groter. Als je het over urgentie hebt, zou dit onderwerp bovenaan de CFO-agenda moeten staan. Onderschat deze bendes niet”, besloot de voormalig politieman.  

Young Capital is een databedrijf en daardoor heel bewust van het feit dat ze mogelijk een target zijn voor dergelijke criminelen. “Daarom steken we er heel veel tijd, geld en energie in", zei CFO Peter Ligteringen. “Als we de beste in onze industrie zijn, worden we hopelijk overgeslagen. Iemand komt aan de beurt. Dat is zeker.” In de ervaring van Barbara Geelen van Fugro is het cruciaal om de passie van mensen aan te wakkeren om de juiste dingen te doen. Dat gaat ook op voor cybercrime. “Ik ben ook natuurgids en zie dat wanneer mensen meer weten over de natuur, ze ook meer doen om het te beschermen. Zo is het ook bij de kroonjuwelen van je organisatie. Betrek dus je mensen en zorg dat ze gepassioneerd zijn om de juiste dingen te doen.” 

De volgende spreker – Rob Wainright (expert sustainable business) – had het over een ander soort onzichtbare hand: slavernij, een industrie die onze maatschappijen vervuilt, 40 miljoen slachtoffers kent en 150 miljard aan omzet oplevert voor de slavendrijvers. Door complexer wordende procurement-processen, wordt het zicht op uitgaven van bedrijven minder en kun je er volgens Wainright niet zeker van zijn dat je als CFO niet bijdraagt aan slavernij. “Maak je uitgaven dus volledig transparant en help moderne slavernij te beëindigen.” 

“The invisible hand wordt steeds meer visible", reageerde Ritchy Drost. “En dat is de sleutel voor veel oplossingen.”  

Na nog een tripje naar de metaverse, konden de CFO's genieten van een heerlijke lunch met prachtig uitzicht op het Noordwijkse strand. Het middagprogramma bestond uit rondetafeldiscussies, netwerkmomenten en masterclasses. Met als rode draad steeds weer dat thema… 

Adam Smith heeft het zo niet bedoeld 
Edin Mujagić, hoofdeconoom bij OHV Vermogensbeheer, vindt het fascinerend dat het begrip ‘the invisible hand’ 200 jaar na dato nog steeds zoveel wordt gebruikt. “Geen economisch begrip is bekender", zei Mujagić in zijn sessie getiteld de Roaring Twenties 2.0.  

De econoom was de eerste spreker die de term toont zoals hij door Smith slechts eenmalig is gebruikt in zijn economische werk:  

‘As every individual, therefore, endevours as much as he can both to employ his capital…and so direct it that its produce may be of greatest value..he generally, indeed, neither intends to promote the public interest not knows how much he is promoting it…he intends only his own gain and he is in this, as many other cases, led by an invisible hand to promote and end which was no part of his intention.’ 

Het is bekend dat de term is opgevat als ‘alles aan de vrije markt overlaten’ en daarmee verkeerd is begrepen en toegepast. Smith had het in het citaat over het nastreven van eigen belang in de vrijheid van handelen. En wanneer je dit doet dien je volgens Smith ook het algemeen belang. Vrijheid is belangrijk voor ondernemers, zodat de allocatie van middelen op de meest efficiënte manier gebeurt.   

“Maar", stelde Mujagić, “er zijn wel een aantal voorwaarden aan die vrijheid om zo het systeem optimaal te laten werken. De eerste voorwaarde is dat je niemand mag achterlaten in de groei van de welvaart, want als een groot deel van de mensen miserabel is, kan de samenleving niet floreren. Ten tweede is er een stelsel nodig waarin contracten en afspraken goed geborgd zijn en er gevolgen zijn wanneer iemand ze niet nakomt. Dat is wel wat anders dan alles aan de markt overlaten. Ten derde heb je concurrentie nodig, omdat er anders geen innovatie meer plaatsvindt.” 

In de Verenigde Staten is momenteel bijna geen babymelk te vinden. Volgens Mujagić het directe gevolg van het ontbreken van concurrentie. In veel Amerikaanse industrieën is 80 procent in handen van slechts twee of drie spelers. “Als Adam Smith nog zou leven zou hij niet weten wat hij ziet. Een land waar zijn concept zo omhelst is, maar waar alle randvoorwaarden ontbreken.”  

Waar overheden en centrale banken juist weer niet alles aan de vrije markt overlaten is op het gebied van monetaire economie. Vorig jaar publiceerde de econoom zijn boek ‘Keerpunt 1971’, over het jaar waarop Nixon de omwisseling van goud in Amerikaanse dollars ophief. Daarmee werd het mogelijk om geld te drukken en is het model groeien op schulden van start gegaan. “Daarbij is steeds meer de overtuiging ontstaan dat de economie maakbaar is", aldus Mujagić. “Dat idee van maakbaarheid is nadelig voor de economie. Een recessie is niet altijd fijn, maar is soms nodig. Het hoort erbij.”  

De econoom voorspelde dat het hoge schuldniveau en de aarzelingen van de centrale banken om de rente flink te verhogen zullen leiden tot een structureel nog hogere inflatie. “Er is kortom genoeg om somber over te zijn", besloot de econoom. “Inflatie, oorlog, klimaat. Maar de historie leert ons: dergelijke periodes zijn de kraamkamer van nieuwe periode van bloei. De jaren 30’ die volgde op de grote depressie was een zeer innovatieve periode.” 

En zo eindigde CFO Day 2022, ondanks alle sombere zaken die spelen, toch op een positieve noot.