Wereld in vuur en vlam

Door Andy Langenkamp• Verergering van de Syrische burgeroorlog;• Een aanval op de VS of een bondgenoot met veel slachtoffers;• Een grootschalige cyberaanval op de essentiële infrastructuur van de VS;• Een grote crisis in of met Noord-Korea;• Politieke instabiliteit in de EU door de vluchtelingencrisis;• Meer chaos in Libië;• Oplopende spanningen in het Israëlisch-Palestijns conflict;• Meer politiek geweld in Turkije;• Toenemende instabiliteit in Egypte;• Het oplopende geweld en instabiliteit in Afghanistan;• Verdere versplintering van Irak door de opmars van ISIS en sektarisch geweld.Bijna het gehele lijstje wordt ingenomen door dreigingen binnen, of vanuit het Midden-Oosten en Noord-Afrika (MONA). De onrust en chaos aldaar raakt Europa hard, met name via de vluchtelingencrisis. Die druk op Europa zal waarschijnlijk niet afnemen, want de belangrijkste ontwrichtende factor in het MONA op dit moment – de Syrische oorlog – zal voorlopig in overvloed pijn en schade blijven uitdelen. Er zijn teveel facties, bewegingen en partijen aan het vechten en het aantal externe spelers met divergerende belangen is te groot om op de korte tot middellange termijn tot een duurzaam bestand te komen. Rusland en Iran laten Assad niet vallen, Saoedi Arabië maakt zich drukker om Iran dan om ISIS, Turkije wil Assad weghebben maar is toch net iets meer beducht voor de Koerden.Syrische Ground ZeroDe Syrische oorlog beïnvloedt bijna alle andere (potentiele) crises en conflicten in het lijstje. Zo moet eigenlijk gesproken geworden van een Syrisch-Iraakse oorlog, aangezien de grenzen tussen de twee in de praktijk deels weggeslagen zijn door ISIS. De grote aanwezigheid van ISIS, de oplopende animositeit tussen sjiieten en soennieten en de corruptie en wanorde binnen de overheid maken dat Irak almaar fragieler wordt en dat een terugval in een volwaardige burgeroorlog zeker tot de mogelijkheden behoort. Ook in Afghanistan verergert de situatie zienderogen nu de Taliban aan een sterke opmars bezig is.Het toenemende geweld in Afghanistan en de niet aflatende oorlog in Syrië (en Irak), betekenen ook dat de vluchtelingenstromen niet afnemen. Samen met Kosovo zijn de genoemde drie staten de belangrijkste herkomstlanden voor vluchtelingen in Europa. In de lente en zomer zullen de vluchtelingenaantallen waarschijnlijk weer toenemen vanwege de betere weersomstandigheden en onze verwachting dat een oplossing van de conflicten niet veel dichterbij komt. Hierdoor zal de druk op Europa oplopen in een klimaat waarin solidariteit tussen landen en met vluchtelingen al onder immense spanning staat. Overal worden grenzen dichtgegooid. De regels voor migranten worden op sommige plekken tot op het asociale aangescherpt. De steun voor populistische partijen groeit. De cohesie van de EU brokkelt zienderogen af.Zwakke groeibasisPolitieke ontwikkelingen binnen Europa en geopolitieke risico’s daarbuiten stemmen somber. (Geo)politieke krachten drukken de EU en eurozone steeds meer in richting desintegratie of in elk geval stagnatie. Een volledige implosie van Europa is vooralsnog onwaarschijnlijk. Maar het idee dat het een reële mogelijkheid is, zoemt nu wel rond in de hoofden van vele mensen. Dit vormt geen goede basis voor een sterke opleving van de Europese economie.De vraag is dan ook of de relatief betere performance van de Europese aandelen (ten opzichte van bijvoorbeeld de Amerikaanse) de komende tijd kan doorzetten. Wel zolang de huidige bear market rally aanhoudt, omdat meer monetaire verruiming van de ECB verwacht wordt dan van de Fed. Bovendien krijgen de banken nu meer lucht en de Europese economie is nu eenmaal afhankelijker van financiering door banken dan de Amerikaanse. Als duidelijk wordt dat monetaire stimulering onvoldoende helpt en Europa kampen blijft met politieke problemen, zien onze economen Eddy Markus en Maarten Spek een kentering. Europese aandelen worden dan kwetsbaar en underperformance van Europese aandelen ligt dan voor de hand. Daarbij verwachten wij ook dat de euro in een lange termijn downtrend zit, waarbij tussendoor nog wel een stijging richting 1,15-1,20 mogelijk is.Andy Langenkamp is Senior Politiek Analist voor ECR Research en ICC.