Whiplash economics

Door Peter De Keyzer

Waaraan denkt u bij het horen van de term ‘whiplash’? Wie thuis is in taalkunde of geschiedenis legt allicht onmiddellijk het verband met een zweepslag. Liefhebbers van het steviger muziekwerk weten dat Whiplash een van de eerste nummers was van het toen nog piepjonge Metallica. Toch zullen de meeste mensen spontaan denken aan de nekblessure die je oploopt bij een verkeersongeval. Wie wordt aangereden, zal plots heel erg versnellen. Wie ergens tegenaan rijdt, zal heel plots vertragen. Voor de spieren in een kwetsbaar lichaamsdeel als de nek is die versnelling of vertraging te fors. 

Ook voor de economie dreigt de komende tijd een whiplash. We maken ons best op voor periodes van forse groei afgewisseld door plotse groeivertragingen. De cijfers in de boordtabellen van het Internationaal Monetair Fonds laten alvast weinig aan de verbeelding over. De groeicijfers in 2020 kleurden voor alle landen bloedrood. Door de pandemie beleefde de wereldeconomie de grootste recessie in vredestijd sinds de Grote Recessie in de jaren ‘30. Zo snel de economie tot stilstand kwam, zo snel kwam ze weer op gang. Door de snelle vaccinatiecampagnes konden heel wat Covid-beperkingen op de schop. Bedrijven gingen opnieuw open, afstandsregels werden soepeler en heel wat andere beperkende maatregelen werden opgeheven. Het resultaat is een spectaculaire versnelling van de groei in 2021. Zo donkerrood de groeicijfers kleurden in 2020, zo donkergroen kleurden ze een jaar later.

Toch lijkt ook dat fors herstel nu niet meer vanzelfsprekend te zijn. Eerst en vooral zijn er de tekorten van grondstoffen in een aantal sectoren. Het tekort aan halfgeleiders is ondertussen al bekend – bedrijven als BMW, Ford of Nissan legden daarom al de productie voor sommige wagens tijdelijk stil. Maar ook de voorstelling van de iPhone 12 wordt verlaat en ook de productie van de Playstation 5 komt maar niet onder stoom. Maar er zijn nog meer sectoren waar de grote vraag naar grondstoffen voor bottlenecks zorgt. Kijk naar de hoge prijzen voor het vervoer via scheepscontainers tot en met de grote tekorten aan hout voor de bouw. Elk tekort aan grondstoffen en elke vertraging van de productie is een stuk economische activiteit dat niet kan gerealiseerd worden. Deze economische whiplash heeft voor heel wat bedrijven grote financiële gevolgen.

Eveneens belangrijk is de snelle verspreiding van de nieuwe Covid19 delta-variant. Het goede nieuws is dat de snel oplopende besmettingen zich voorlopig niet vertalen in meer ziekenhuisopnames of overlijdens. Toch blijven beleidsmakers op hun hoede… Zo worden in Frankrijk en Italië een corona-paspoort ingevoerd en overweegt de Verenigde Staten opnieuw een mondmaskerplicht – zelfs voor wie al gevaccineerd werd. Meer regels, administratieve maatregelen en beperkingen vormen de komende periode allicht een rem op de economische activiteit. 

Op die manier dreigen we nog een tijdlang in een whiplash-economie terecht te komen – plotse versnellingen van de activiteit gevolgd door plotse vertragingen van de economie. Zolang niet de hele wereldbevolking is gevaccineerd, zullen nieuwe varianten van Covid19 blijven opduiken. Telkens opnieuw wordt het bang afwachten of die nieuwe variant besmettelijker is dan de vorige. Nog belangrijker wordt de vraag of de bestaande vaccins nog voldoende bescherming blijven bieden. De bestaande vaccins bieden nu al minder bescherming tegen de nieuwe delta-variant. Eerder vroeger dan later duikt dan ook een variant op die de bestaande vaccins zal kunnen verschalken. De race tussen enerzijds wetenschappers op zoek naar nieuwe vaccins en anderzijds steeds nieuwe Covid19 varianten blijft nog een tijdlang actueel.

Ook de financiële markten voelen de bui al hangen. Ook zij maken zich op voor een langere periode van whiplash economics. Tot voor een paar maanden overheerste de vrees voor een forse inflatie-opstoot. De combinatie van een fors versnellende economie, een uitbundige consument en tekorten aan grondstoffen zou het gemiddeld prijspeil fors de hoogte kunnen injagen. Met renteverhogingen door de centrale bank tot gevolg. Vandaag is die inflatievrees verdwenen. Markten breken zich nu vooral het hoofd over de gevolgen van de nieuwe deltavariant op de economische groei. 

Whiplash economie en whiplash financiële markten blijven nog een tijdlang aan de orde van de dag. Een verhoging van de vaccinatiegraad en de afbouw van beperkingen zullen telkens zorgen voor een forse herneming van de groei. Nieuwe virusvarianten en snel oplopende besmettingen dreigen op geregelde tijdstippen dan weer roet in het eten te gooien. Ga er dus maar van uit dat economie, rentes en financiële markten nog een tijdlang in stop-and-go modus zullen verkeren. In die omstandigheden wordt het voor beleidsmaker en bedrijfsleiders moeilijk navigeren. Toch zijn we niet geheel hulpeloos. Wendbaarheid, het opbouwen van tussentijdse buffers en heel snel kunnen schakelen helpen al een heel eind om een whiplash op bedrijfsniveau te vermijden. 

Peter De Keyzer heeft uitgebreide ervaring als econoom en hoofdeconoom bij KBC Asset Management, ABN AMRO Bank, Degroof Petercam en BNP Paribas Fortis. Hij is gastdocent aan de Universiteit Antwerpen en heeft docentfuncties bekleed aan verschillende andere universiteiten. Hij is medeoprichter en beherend vennoot van Growth Inc., een in België gevestigd adviesbureau. Voor het Amsterdam Institute of Finance (AIF) doceert hij het programma ‘Understanding Global Macroeconomics’ dat bestuurders en managers leert de wereld door een andere lens te zien en de impact van economische trends op hun bedrijf te begrijpen.