Belastingexpert: Bedrijven zoeken minder de rand op

Deze en andere vragen bespraken executives van verschillende bedrijven tijdens een discussiesessie op CFO Day 2017, gefaciliteerd door BDO. CFO.nl sprak na afloop met Niek de Haan, eindverantwoordelijk partner bij BDO International Tax Services in Amstelveen, die de sessie samen met collega Emmanuel van Zandvoort leidde.

De roep om transparantie is meer aanwezig dan ooit. Juist afgelopen maand hield de Tweede Kamer een 'mini-enquête', waarin belastingontwijking via Nederland of belastingparadijzen centraal stond. En de verwachting is dat de eisen aan bedrijven alleen maar strenger zullen worden.

Geen keuze

Verschillende voorbeelden in de bijeenkomst op CFO Day maakten duidelijk dat bedrijven vaak niet eens iets te kiezen hebben als het aankomt op maatschappelijk verantwoord ondernemen, zegt De Haan. Neem de keurmerken die in verschillende industrieën gebruikt worden om aan tonen dat een product op een duurzame wijze tot stand is gekomen: “Een deelnemer vertelde dat zijn bedrijf een keurmerk kwijtraakte. Het resultaat was dat klanten de producten niet meer kochten. Dit had dus direct een impact op het resultaat. Een bedrijf moet zich dan wel aanpassen. Een keurmerk is geen keuze, maar een noodzaak, bevestigden de deelnemers.”

Ook de Starbucks-casus kwam voorbij in een discussie rond belastingtransparantie. De koffieketen betaalde door een fiscale afspraak met de Engelse fiscus weinig belasting in het Verenigd Koninkrijk. Meer winst dus, totdat de publieke opinie zich tegen Starbucks keerde en klanten het bedrijf in het VK gingen mijden. Deze externe prikkel van de consument zorgde uiteindelijk dat het bedrijf toch besloot meer belasting te gaan betalen in het land.  

Zowel externe als interne prikkels kunnen leiden tot maatschappelijk verantwoord gedrag van bedrijven. De externe prikkel is alleen maar sterker geworden, zegt De Haan. De media, de politiek, de publieke opinie, ngo’s of andere stakeholders, bedrijven worden op de voet gevolgd en hebben te maken met hogere druk op het gebied van milieu, arbeidsomstandigheden, transparantie of duurzaamheid. Ook zijn er bedrijven sommige waar de prikkel intern is. De Haan: “Bij sommige organisaties zit dit in het dna, die hebben geen externe prikkel nodig. Unilever is een mooi voorbeeld.” Ook denkt De Haan aan startups en jonge bedrijven zoals Tesla, die al sinds de oprichting milieuvriendelijk willen zijn. “Het is voor een gevestigd bedrijf lastiger dit in het dna te krijgen.”

Internationale verschillen

Een probleem is dat de internationale verschillen nog steeds erg groot zijn. In Europa is er veel aandacht voor thema’s als duurzaamheid of belastingtransparantie, in de VS is dit al minder, in Azië is die aandacht er nauwelijks, zegt De Haan. “Het effect kan zijn dat Europese bedrijven meer kosten maken en dus lagere winstmarges hebben. Dat kan je concurrentiepositie aantasten. Je kunt zelfs een prooi worden voor een overname. Het is dus de vraag wat de prijs is die je moet betalen voor je goede gedrag. Enkele deelnemers vroegen zich daarom af of er niet een importheffing aan de grens geheven moet worden voor bedrijven die niet vergelijkbaar bezig zijn, om zo een gelijk speelveld te creëren.”

Desondanks is het wel zaak dat bedrijven meebewegen, zegt De Haan. “Kijk bijvoorbeeld naar de roep om transparantie, dat is een trend. Blijf je als onderneming achter, dan kan dit leiden tot reputatierisico’s of zelfs een verlies aan klanten en dus omzet.” Zeker nu er ook vanuit wetgeving druk ontstaat om transparanter te worden. Binnen de BEPS (base erosion and profit shifting) wetgeving worden bedrijven verplicht aan te geven hoeveel belasting ze betalen. Dit om te voorkomen dat bedrijven via mismatches in belastingwetgeving hun winsten naar landen sluizen, zodat er weinig of geen belasting over betaald hoeft te worden. De Haan: “Transparantie gaat per wetgeving opgelegd worden. Wellicht worden de gegevens in de toekomst zelfs openbaar. Dus kun je er maar beter op voorbereid zijn.”

Lees ook: Belastingtransparantie, de juiste balans tussen open en gesloten

Ethisch verantwoord?

Door deze verplichting weet de belastingdienst straks de belastingdruk van een bedrijf. “Zit die op 20 procent, dan kun je met recht zeggen dat je geen belastingontwijker bent. Maar ligt de belastingdruk in een bepaald land maar op drie procent, dan kan dat de aanleiding zijn om vragen te stellen, legt De Haan uit. “Misschien is er een goede reden voor. Maar ontstaat die lage druk omdat je een fiscale structuur opgetuigd hebt, die volgens de regels legaal is, maar op ethisch gebied wel vraagtekens oproept, dan wil je misschien toch besluiten dit anders te doen.”

De discussie of een constructie wel ethisch verantwoord is, speelde volgens De Haan in het verleden veel minder. Hij ziet duidelijk een verschuiving: bedrijven kijken niet alleen meer naar wat volgens de regels mag, maar ook of het moreel te verantwoorden is. De Haan: “Deze belastingkwesties zijn tegenwoordig vraagstukken geworden in de politiek, media en publieke opinie. En dus moeten bedrijven daar wel rekenschap van nemen en zichzelf afvragen: kunnen we dit nog wel uitleggen aan onze stakeholders en willen we dit zelf nog wel? Dit laatste heeft weer te maken met intrinsieke motivatie. Je kunt je natuurlijk afvragen in hoeverre bedrijven echt de motivatie hebben om meer belasting te betalen. Iedereen vindt altijd dat we allemaal onze bijdrage moeten leveren. Tot het de eigen portemonnee raakt, dan wil men toch elke mogelijke aftrekpost gebruiken. Maar ‘agressief’ allerlei structuren of fiscale constructies opzetten, dat zie ik bedrijven echt minder doen. Ze blijven verder weg van de randen van de wetgeving.”

Moreel kompas

Het moreel kompas van bedrijven is dus hard nodig om binnen vraagstukken over transparantie een positie in te nemen. Maar dit kan lastig zijn, want hoe bepaal je of je goed of fout bezig bent? Het is subjectief, geeft De Haan toe. Om een richting te bepalen is het volgens hem belangrijk om te kijken naar de winstbijdrage per land en hoe deze winstbijdrage matcht met de realiteit. Voorbeelden van richtlijnen zijn er ook wel, recent kwam de fiscus met de regel dat een bepaalde structuur geaccepteerd is, als je voor een ton aan salarissen uitbetaald en een bedrijfsruimte hebt die daadwerkelijk wordt gebruikt. De Haan: “Maar dat is heel arbitrair. Waarom die 100.000 euro en wat wordt precies bedoeld met ‘gebruik’? Dus welke beslissing je hierin neemt is opnieuw subjectief. Dan gaat het weer om de vraag hoe ver je hierin gaat. Mijn advies zou altijd zijn om in ieder geval niet de rand op te zoeken.”

Hoe zorg je voor een goede voorbereiding? “Door te kijken naar je huidige structuur en je de vraag te stellen: hoeveel belasting betaal ik effectief en als dat te weinig is, kan ik dat uitleggen? Ook is het belangrijk in te kunnen schatten of je geraakt wordt door de nieuwe BEPS-wetgeving. Zo ja, dan ben je bezig met belastingontwijking en dat gaat dus aangepakt worden. Vooral op dit laatste punt is wel professionele ondersteuning nodig. Bedrijven kunnen vaak zelf niet goed inschatten of ze geraakt gaan worden door die vele nieuwe wetten.”

Lees ook: CFO Vastned Retail over belastingtransparantie