Belastingtransparantie: de juiste balans tussen open en gesloten

BDO-partners Niek de Haan (International Tax Services), Maurice de Kleer (Belastingadvies; ook NOB-voorzitter) en Arnout van der Veer (Risk Advisory) geven hun visie op de ontwikkelingen, laten zien wat de opties zijn en geven tips.

Waarom is transparant zijn zo belangrijk?
Maurice de Kleer: “Het is een groeiende behoefte bij multinationals zelf. Voorheen rapporteerde de fiscalist aan de CFO en had hij hooguit te maken met de Belastingdienst en vakgenoten. Verder interesseerde niemand zich voor belastingen, het was een puur technisch onderwerp. De laatste twintig jaar is de aandacht vanuit de maatschappij enorm toegenomen. Ngo’s als Oxfam Novib kregen aandacht voor de rol van multinationals in ontwikkelingslanden. De media pakten het op en daardoor kreeg het ook in de politiek alle aandacht. De financiële crisis versterkte dit proces toen overheden, geconfronteerd met dalende belastingopbrengsten, kritischer gingen kijken wie er waar belasting betaalde.”

Niek de Haan: “De country-by-country reporting verplicht ondernemingen met een omzet vanaf 750 miljoen euro sinds 1 januari 2016 om jaarlijks volgens bepaalde formats aan de Belastingdienst te rapporteren. Onder meer welke winst ze behalen in welke landen en wat de betaalde en latente belastingen zijn. Het landenrapport wordt uitgewisseld tussen de belastingdiensten van de verschillende landen.”

Arnout van der Veer: “Sommige overheden passen ook steeds meer naming and shaming toe, zoals Engeland in de Starbucks-zaak.”

De Kleer: “Ook in Nederland kreeg je discussies in de krant, en in de Tweede Kamer. Daar zegt men dan: belastingontwijking moet niet kunnen. Men wil dan de gaten dichten, een begrijpelijke reactie. En Brussel stelt nu op basis van de Anti Tax Avoidance Directive harde eisen, dat gaat verder dan ‘soft law’ zoals we die vanuit de OECD kennen. Door dit soort ontwikkelingen zijn belastingen tegenwoordig een zaak van iedereen. Zo worden er ook zonder tax shaming steeds meer eisen gesteld aan de openheid van bedrijven over hun belastingbeleid.”

Wat is er nodig voor transparantie richting de stakeholders?
Van der Veer: “Je moet eerst weten waar je het over hebt, dat is in de praktijk niet zo makkelijk. Want in grote complexe organisaties is het lang niet altijd helder wat voor implicaties bepaalde beslissingen hebben op het belastingbeleid. Zo kan het zijn dat een afdeling laag in de organisatie besluit om een deel van de productie te verplaatsen naar een ander land. Zulke verschuivingen zijn tegenwoordig door het internet heel makkelijk. Dat hoeft de directie lang niet altijd te weten, terwijl ze wel enorme belastingrisico’s kunnen creëren. Dat geldt ook als je een activiteit verplaatst van bijvoorbeeld Engeland naar Frankrijk. Daarbij ontstaan transfer pricing issues, iets wat veel mensen zich niet realiseren.”

De Kleer: “Ook als je voldoet aan de wetgeving in verschillende landen ben je er nog niet. Als je bijvoorbeeld werkt in ontwikkelingslanden, kun je wel blijven zeggen dat je opereert binnen de wetgeving van dat land, maar dan kun je nog steeds worden aangesproken op gedrag binnen de regels.”

Van der Veer: “Je ziet vaak dat ondernemingen wel zeggen dat zich behoorlijk gedragen, maar dat ze dat in de praktijk niet kunnen onderbouwen met hoe ze het echt doen. Je krijg het nooit 100 procent waterdicht.”

Transparant zijn is dus een hele opgave?
De Kleer: “Bij een gemiddelde multinational werkt een groot aantal  mensen aan tax; die weten op zich wel waar ze aan toe zijn. Maar als een bedrijf vierhonderd dochtervennootschappen heeft in verschillende landen, dan wordt belastingtransparantie natuurlijk wel een uitdaging.”

De Haan: “Nu wilden multinationals natuurlijk altijd al dubbele belastingheffing voorkomen. Daarvoor moet je sowieso veel in kaart brengen.”

Het nastreven van een lage belastingdruk is toch ook begrijpelijk?
De Haan: “Dat is vooral iets vanuit de VS, en dat is denk ik nog niet veranderd. De moraal om uiteindelijk meer belasting te willen betalen is in mijn ervaring daar nog niet aanwezig.”

Van der Veer: “Welke bestuurder zal ooit zeggen: als ik 50 miljoen euro belasting betaal voldoe ik aan mijn verplichting, maar als ik 100 miljoen euro betaal, word ik als een betere burger gezien?”

De Kleer: “Het is duidelijk dat je behoorlijk bestuur en reputatiemanagement daar wel bij zouden varen, maar hoeveel mag het kosten? Ook als we dat niet precies weten is wel duidelijk wat niet meer acceptabel is. Dezelfde euro rente één keer betalen maar in drie landen aftrekken, zo’n triple dip valt steeds moeilijker uit te leggen aan de buitenwereld.”

Wat is nu de opgave voor de fiscalist?
De Kleer: “Fiscalisten moeten technische informatie kunnen toetsen aan hoe vandaag de dag maatschappelijk naar belastingen wordt gekeken. Pas dan kan er beleid worden ontwikkeld.”

De Haan: “Je kunt van de fiscalist niet verwachten dat hij het alleen doet. Hij zal meer afstemming zoeken met de lokale fiscus. Maar zelfs als je het kunt afstemmen, zijn er misschien andere redenen om niet het laagste tarief te zoeken.”

Van der Veer: “Risk officers bij de bedrijven zelf en ook externe consultants moeten daarom samenwerken met fiscalisten.”

De Haan: “Voor de adviseur betekent het dat hij ook gaat meedenken op het ethische vlak. Daar moet hij de verschillende mogelijkheden kunnen schetsen. Want uiteindelijk is de vraag: wat is je fair share?”

Arnout van der Veer werkt als partner bij BDO Advisory onder meer op het gebied van risicomanagement. Voorheen was hij Chief Risk Officer bij Reed Elsevier en partner bij KPMG.

Niek de Haan is eindverantwoordelijk partner bij BDO International Tax Services in Amstelveen. Hij is ook bestuurslid van de sectie Europees recht van de NOB.

Maurice de Kleer is eindverantwoordelijk partner in de fiscale adviespraktijk van BDO Haaglanden. Hij is ook voorzitter van het bestuur van de NOB.

6 tips voor grotere transparantie

1. Inventariseer bestaande structuren en lopende afspraken.
2. Analyseer die met de blik van vandaag: passen ze nu nog, in de huidige regelgeving en in het huidige klimaat van verantwoord ondernemen?
3. Onderzoek hoe compliant je bent op dit moment; als je dat overziet, kun je de tax forecasting beter organiseren en beslissen over belastingaangifte.
4. Organiseer (half)jaarlijks een risk assessment en bepaal je risk appetite.
5. Zorg voor een goed Tax Control Framework.
6. Bepaal het beleid om het uit te leggen aan de stakeholders.

Lees ook: Bedrijfsprocessen optimaal? "Vaak kennen mensen de cijfers niet"