CFO Forum: CFO’s allemaal negatief (maar niet over ESG)

De locatie was de exclusieve business en golfclub The Duke in Nistelrode. 50 CFO’s gaven acte de présence. Dankzij een testfaciliteit voor de deur, voor wie nog geen vaccinatiebewijs had, kon de anderhalve meter regel losgelaten worden. De negatief geteste financiële zwaargewichten mochten allemaal naar binnen. Het was even wennen voor de deelnemers om weer handen te schudden en geen afstand te hoeven houden, maar de pre-corona instincten keerden snel terug en bij het diner ‘s avond werd de intieme community-sfeer van weleer door iedereen gevoeld. Het was een mooie aftrap voor een nieuw seizoen van ‘live’ community-activiteiten met de aankomende CFO Day op 22 september als het voorlopige hoogtepunt. 

Inhoudelijk viel er ook nog wat te leren en wel op het terrein van ESG (Environmental, Social & Governance), een gebied dat momenteel een gigantische aardverschuiving doormaakt. “Banken, investeerders en private equity partijen maken er enorm veel werk van”, begon Melle Eijckelhoff een van de drie rondetafeldiscussies. “Rapportageregels worden in hoog tempo geïntroduceerd en de auditpraktijken maken zich klaar voor een flinke uitbreiding van hun taken. Er is, kortom, een miljardenindustrie in de maak. Hoe kijken jullie hier als CFO’s naar? Voelen jullie de druk?”

De druk wordt door een merendeel van de deelnemers gevoeld. Iedereen is er mee bezig. Zo probeert de CFO van een bedrijf dat onderdeel is van de fossiele keten grip te krijgen op hoe snel de energietransitie zich zal voltrekken en hoe zijn organisatie hierop kan anticiperen. De CFO van een retailer gaf aan eveneens de druk te voelen. “We hebben een groen imago en dat moeten we lading geven”, merkte hij op. “Dat doen wij door de keten te verkorten. Onze inkoop steeds lokaler te doen.”

“Investeerders en banken vragen er steeds vaker om, dat is duidelijk”, reageerde een andere CFO. “Ook neemt de appetite voor duurzame projectfinanciering toe. Het gaat heel erg snel. Wat het nog zal tegenhouden, voorlopig althans, is dat er enorm veel liquiditeit in de markt zit. Dus bedrijven die geen stappen zetten in ESG worden niet direct afgestraft. Gaat het aantal regels toenemen? En gaan we meer uitspraken zien, zoals in de Shell-zaak laatst? Dat denk ik wel ja.”   

De rondetafel werd gefaciliteerd door Workiva, een softwarebedrijf dat organisaties helpt inzicht te krijgen in ESG-data. Kuna van der Kolk, Regional Sales Director EMEA bij Workiva, merkt dat de focus van bedrijven nog vaak erg ligt op de ‘E’ van Environment en minder op de ‘S’ en ‘G’ van ESG. Ook staan veel bedrijven nog een het begin van hun ESG-reis. Maar er is enorm veel aandacht voor het onderwerp. 

Volgens Anne Brenninkmeijer, de nieuwe CFO Community Manager, is de grootste uitdaging van de CFO’s die ze ter voorbereiding van de rondetafel heeft gesproken, het gebrek aan eenduidige standaarden. Hier worstelen veel financials nog mee. Ook vinden ze dat het wel altijd vanuit intrinsieke motivatie moet komen, en niet moet ontaarden in een ‘ticking the box' exercitie wat nu nog wel eens het geval lijkt te zijn.

Een financieel directeur van een bedrijf actief in Afrika gaf aan hier inderdaad bezorgd over te zijn. “We zijn een enorme industrie aan het optuigen en bedrijven veel nieuwe regels aan het opleggen. Een bedrijf als Shell kan hier een afdeling van 60 man opzetten, maar wij zijn in feite een groot MKB-bedrijf. Daarnaast zijn we bijna niet meer financierbaar omdat we in landen als Nigeria opereren. Ik ben bang dat de angst gaat regeren en dat we geen ‘level playing field’ creëren. Waar stopt het?”

Zijn zorg dat het ‘onze size fits all’ model op totaal verschillende bedrijven wordt losgelaten, krijgt bijval van de andere deelnemers aan de discussie. Van der Kolk van Workiva hoopt dat er op Europees niveau heldere frameworks komen die rekening houden met de grootte van bedrijven. Zolang die er nog niet zijn houdt Workiva zich vast aan de standaarden die er wel al zijn. 

Ondanks deze zorgen vinden CFO’s ESG belangrijk. Over de regels kun je discussiëren, maar je moet wel beginnen. “Zaken transparant maken is ontzettend belangrijk.” Bedrijven zullen hun verantwoordelijkheid moeten nemen, daar is geen twijfel over. “Je kunt je niet verschuilen achter; ‘als wij het niet leveren doet een Chinees bedrijf het wel’. Zo krijg je de wereld niet in beweging.” 

Over de rol van de CFO is consensus dat het gaat om de bestuurlijke verantwoordelijkheid en niet slechts om de reporting en compliance. In de operatie maak je de echte impact als bedrijf. De verantwoordelijkheid van de CFO is de volledige waardepropositie en hoe die ESG-datapunten daarin traceable en auditable heeft gemaakt. “De rapportage is slechts het verlengstuk van het beleid dat je gevoerd hebt.”

Hoe ingewikkeld zijn alle vereisten die erbij komen? Finance moet veel bijleren, maar hogere wiskunde is allemaal niet, vindt een CFO. “Ik heb een aantal keer met de accountant gezeten en wat nieuwe terminologie geleerd. Maar het is goed te doen.” 

De verantwoordelijkheid van de consument komt ook ter sprake. “Veel consumenten hebben hun mond vol over dierenwelzijn, maar als het op meer betalen aankomt, ho maar. En uiteindelijk bepaalt de consument.” Toch zien de finance executives wel een verschuiving bij leden van de nieuwe generatie die actief zijn in hun ondernemingen. De millenials zijn bereid andere keuzes te maken en hiervoor te betalen. Maar consumentenactivisme alleen gaat het tij niet keren. Overheden zullen verstandig moeten bijsturen in de vrije markt mechanismen. “Prijsmechanismen kunnen een enorme impact hebben. Maar ingrijpen kan wel andere spanningen opleveren. Als je in de bijstand zit, kun je je echt geen biologische kip veroorloven of een vliegticket voor de ware prijs. Zo kan ESG ook een voedingsbodem worden voor populisme.”

Bij het laatste rondje geven de CFO’s aan overwegend positief te zijn. Het momentum is er, maar er zijn wel valkuilen op de weg. KPI’s die bedacht zijn achter een bureau, maar geen rekening houden met de realiteiten waar bedrijven mee te maken hebben, bijvoorbeeld. “Hopelijk kunnen we het pragmatisch houden.”

True pricing op het menu
Tijdens het CFO-diner kwam het ESG-thema opnieuw ter tafel. Michel Scholten, ook wel bekend onder zijn bijnaam de Minister van de Nieuwe Economie, vertelde over het True Price & Impact Instituut dat hij heeft opgericht. “Met zo’n 50 man zijn we bezig de ware prijzen van alles door te rekenen”, aldus de bevlogen ondernemer. 

In zijn jeugd ontdekte Scholten de perversie van ons huidige systeem. Mensen in veel landen leven nog in armoede omdat ze niet genoeg betaald krijgen voor hun arbeid en producten. Hij werd lid van een Denktank, opgericht door o.a. oud-premier Ruud Lubbers, een bekende voorvechter van duurzaamheid. Een van de concepten van de denktank was het berekenen van de echte prijs van producten. 

“Maatschappelijke kosten zitten in alles wat we consumeren”, aldus Scholten. “Of het nou CO2-uitstoot is, verlies aan biodiversiteit of dat een cacaoboer te weinig krijgt voor zijn cacaobonen. Om mensen uit de armoede te trekken en een duurzame wereld te worden, moeten we deze impasse doorbreken en de echte prijs gaan berekenen.”

Hier ziet Scholten een belangrijke rol weggelegd voor de CFO. “Als financiële man of vrouw wil je begrijpen wat de echte prijs van al je diensten en producten is. Al is het alleen maar uit risico-overweging. Neem de Shell uitspraak als voorbeeld. Als je aansprakelijk wordt gesteld voor je maatschappelijke impact, wat voor bedrag gaat er dan van je balans verdwijnen? Je wilt als CFO grip hebben op de financiering van de externaliteiten. Praat hierover, ga aan de slag met scenario’s en leer deze nieuwe taal. Want dit gaat eraan komen.”