CFO van de toekomst denkt als een ontwerper

“De activiteiten van de CFO gaan echt anders worden.” Dat is de stellige overtuiging van Patrick van der Pijl, die als CEO van Business Models Inc grote internationale bedrijven heeft geholpen met de innovatie van hun businessmodel en het ontwerp voor een strategie voor de toekomst. Van der Pijl spreekt op 12 november op het Jaarcongres Finance Transformation tijdens een CFO Masterclass die wordt georganiseerd door American Express.  Andere vaardighedenHoewel de media tegenwoordig vol verhalen staan over disruptieve ontwikkelingen en businessmodellen en exponentiële organisaties die bestaande ondernemingen omver gaan werpen, loopt het volgens Van der Pijl in de praktijk niet zo’n vaart. “Ja, het landschap gaat er heel anders uitzien, maar je moet deze opvatting van Yuri van der Geest en de Singularity University met een korreltje zout nemen. Hun verhalen liggen meer op macroniveau en hebben tot doel om bedrijven angst aan te jagen. Zo dachten we allemaal binnenkort met een Google Glass op te lopen, maar gaat deze gadget het uiteindelijk niet redden. Zelfrijdende auto’s zijn technisch mogelijk, maar hoe snel ze geadopteerd gaan worden, weet niemand. Uiteindelijk zijn we niet slimmer dan onze klanten. Je ziet wel dat de wereld anders is en dat je echt andere gereedschappen en vaardigheden nodig hebt. Het schrijven van businessplannen en het rondsturen van Excel-sheets is echt niet meer van deze tijd. Je kunt niet meer zeggen: Vorig jaar was het 5 procent meer, wat gaan we dit jaar doen? Je hebt een andere manier van denken nodig.”Nieuwe aanpakVoor de CFO betekent dat in de praktijk dat hij zijn gebruikelijke manier van werken overboord moet gooien. Volgens Van der Pijl zit niet iedereen te wachten op reeksen cijfertjes met een grote nauwkeurigheid achter de komma. Bij een aantal ondernemingen is het kwartje gevallen en is er voor een nieuwe aanpak gekozen, zoals bij BNP Parisbas Fortis in België. In plaats van Mc Kinsey in te huren voor het nieuwe strategische plan, wendde de CFO zich tot Van der Pijl met de vraag hoe hij zijn organisatie mee kan krijgen in de verandering en hoe hij ervoor kon zorgen dat de strategie door iedereen werd begrepen en doorleefd en kon worden uitgelegd aan klanten? En met de nog belangrijker vraag: Hoe bereik ik dat collega’s met nieuwe businessmodellen aankomen?Volgens Van der Pijl heeft deze CFO zijn adviezen aangenomen en echt stappen gezet. “Deze CFO ging nu met tekeningen en andere gereedschappen de strategie handen en voeten geven zonder hulp van McKinsey of een heel groot en lang businessplan. Hij zei: Strategie moet gemaakt worden door onze eigen mensen en niet door derden."De grote uitdaging voor CEO’s en CFO’s is om niet alleen bezig te zijn met de bestaande business, maar tegelijkertijd ook met innovaties en de nieuwe business. Daar zijn volgens Van der Pijl andere methoden voor nodig. “Als je de nieuwe business gaat beoordelen met bestaande methoden en KPI’s, zul je er na een jaar mee stoppen, want dan zeg je: Het heeft niets opgeleverd. Dat is logisch, want je hebt tijd nodig om op te starten en bovendien ga je naar een ander businessmodel, waarvan je niet weet of het gaat lopen. Je moet meer uitgaan van de vraag: wat hebben we geleerd en zijn we een stapje dichter bij ons businessmodel gekomen, dan kijken of al meer euro’s op de bankrekening staan.”Innovators-DNAHoewel het in de praktijk lastig is, is het absoluut noodzakelijk. “Doe je dat niet, dan word je uiteindelijk wel ingehaald door disrupties, omdat andere partijen wel dat soort business gaan opstarten. Het is het probleem van de grote banken en van de grote uitgevers: hoe kunnen we innovatief blijven? Je bestaande business runnen en nieuwe business en innovaties runnen moet je eigenlijk allemaal tegelijk met je bedrijf kunnen doen. Dat samen bepaalt je innovators-DNA. De wereld gaat zo snel, je kunt het je niet veroorloven te treuzelen.”Volgens Van der Pijl hebben veel CFO’s nog een verborgen aanname in hun hoofd dat de marktsituatie die in het verleden gold, nog weer terugkomt. “Dat is niet waar! Je kunt wel zeggen: We komen uit een crisis en straks wordt het wel weer beter, maar dat is niet zo. Het is gewoon een heel andere markt geworden, waarin de consument bepaalt hoe hij voor jouw product gaat betalen. Je moet nog twintig keer beter je best doen dan daarvoor.”Hoe doen we dat?Vragen waar veel raden van bestuur mee worstelen zijn: wat gaat die stip op de horizon zijn en hoe gaan we innovatief worden? Hoe doen we dat binnen onze organisatie en hoe doen we dat buiten de organisatie? Moeten we andere mensen aantrekken, moeten we bedrijven overnemen, hoe blijf we het bestaande spel spelen?Voor al deze vragen bestaat geen silver bullet, volgens Van der Pijl. “Absoluut niet. Wel kun je zeggen dat organisaties moeten zorgen dat er collega’s worden opgeleid. Je moet mensen leren als ontwerper te denken. Dat betekent dat je voor jezelf businessmodellen blijft ontwerpen, dat je voor jezelf je aannamen gaat valideren bij je klanten en dat je dat op een systematische manier blijft doen. Dat levert op termijn resultaten op.”De CFO heeft daarbij een belangrijke rol. “Hoe je het ook wendt of keert, het gaat erom dat je begrijpt wie je klanten zijn en waarvoor ze bereid zijn te betalen. Als je dat soort informatie niet gemakkelijk kunt ontsluiten en voor de business begrijpelijk kunt maken, ga je deze slag nooit winnen. Als je de data van klanten niet helder hebt, wordt het heel lastig om een visie te ontwikkelen.”Innovatie komt volgens Van der Pijl niet uit de bestuurskamer, maar gewoon uit de eigen mensen en bij de klanten vandaan. Een goede strategie bouw je op basis van ervaring. “Het is gewoon verbazingwekkend hoe weinig raden van bestuur weten van hun klanten en wat er speelt in de onderneming. Als we een project doen, gaan we op safari bij klanten en werknemers. We praten met ze, maken foto’s en presenteren een en ander in de bestuurskamer. Vaak slaan ze daar steil achterover, ze hebben er geen idee van wat er speelt.”De CFO heeft alle informatie en kan de relevantie hiervan duiden, hiermee kan hij een belangrijke brug slaan om in het hele bedrijf innovatie te brengen. Bovendien is hij verantwoordelijk voor het businessplanningsproces. Een voorwaarde is wel dat hij zich opstelt als een ontwerper die de klanten centraal stelt en ze observeert. “Ik denk daarnaast dat een CFO, als hij visueel gaat werken, een heel grote slag kan slaan. Laatst heb ik een benchmarkrapport van 140 pagina’s teruggebracht naar 4 pagina’s met alleen maar beelden, nu snapt iedereen het. Onze designers zijn daar twee weken mee bezig geweest. Het kost aanvankelijk heel veel tijd, maar als je de slag te pakken hebt, levert het heel veel op”, aldus Van der Pijl.Ontwerpers denken volgens hem in prototypes en dat betekent dat er niet wordt gekeken naar één oplossing, maar dat er meerdere opties worden opengehouden. “Je gaat wat experimenten uitvoeren om te kijken of dit het ook echt is, en je voert wat veranderingen uit of kijkt naar andere opties. Dat is een wezenlijk andere manier van denken, zeker voor CFO’s, die over het algemeen gewend zijn aan zekerheden. Het zou voor CFO’s goed zijn om eens met andere mensen te praten dan ze normaal doen. Ze zouden bijvoorbeeld eens met een grafisch ontwerper om de tafel kunnen gaan zitten om te kijken hoe hij zijn informatie brengt en hoe dat beter kan. Hij zou niet alleen de harde cijfers, maar ook zaken als praten met klanten en het kennisniveau binnen de organisatie, kunnen meenemen in zijn rapportages. Dat zijn geen dingen die raketwetenschap zijn, die kun je zelf doen!”Jaarcongres Finance Transformation12 november 2015De Fabrique in MaarssenVoor meer informatie en updates zie: www.financetransformation.nl