CFO’s netbeheerders: “Energietransitie betaalbaar houden”

Nederland buigt zich over de energietransitie en de vraag hoe die zich moet voltrekken. Maarten Blacquière, CFO van Enexis en Mark van Lieshout, CFO van Alliander hebben voor ogen wat de transitie betekent voor hun organisaties en welke rol ze hierin kunnen spelen.

Velen zien het belang van de energietransitie. Op de achtergrond speelt het Klimaatakkoord van Parijs. Wil Nederland aan de doelstellingen van 2050 voldoen, dan moet onze energievoorziening grondig veranderen, van fossiel naar duurzaam. Blacquière: “We hebben in Nederland de meest betrouwbare energievoorziening ter wereld. Die betrouwbaarheid willen we behouden, terwijl we overschakelen naar duurzame bronnen. Tegelijkertijd moeten we zorgen dat de energievoorziening betaalbaar blijft.”

“Ik denk dat netbeheerders in combinatie met gemeenten een belangrijke regierol moeten krijgen om het proces van de energietransitie te begeleiden. Wij hebben de kennis en energie-infrastructuur per wijk in kaart gebracht”, zegt Van Lieshout. Hierbij is het van groot belang om ver vooruit te kijken in dat proces, aldus de CFO: “Er moeten belangrijke beslissingen met grote impact genomen worden. Vanuit onze maatschappelijke rol als netbeheerders hebben we de verantwoordelijkheid de infrastructuurkosten zo laag mogelijk te houden. De focus is om de energietransitie tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten te realiseren.”

Mark van Lieshout, CFO van Alliander

De energietransitie betekent dat de netbeheerders moeten anticiperen door hun netwerken aan te passen, zegt Blacquière. De organisaties moeten snel in capaciteit kunnen opschalen, bijvoorbeeld vanwege de decentrale opwekking van energie of de komst van elektrische auto’s: “Dat betekent niet simpelweg meer kabels en leidingen leggen, maar ook nadenken over innovatie en digitalisering. Dat is de uitdaging.” De capaciteitsvergroting brengt namelijk hoge kosten met zich mee. Het zijn juist de innovatieve oplossingen die de energietransitie betaalbaar kunnen houden, zeggen de CFO’s. “We moeten niet te snel denken dat we het probleem oplossen door meer kabels in de grond te leggen. Als er slimmere oplossingen zijn, moeten we die bieden.”

Toekomstbeeld schetsen

Voor het doen van de benodigde investeringen is het voor de netbeheerders van groot belang om snel helder te krijgen hoe de energievoorziening er in de toekomst uitziet. Daarom willen ze tijdig met de betrokken partijen om de tafel om dit toekomstbeeld helder te krijgen: “Zo weten wij waar we aan toe zijn bij het maken van onze investeringen. Gebeurt dit niet op tijd, dan is de kans groter dat er investeringen worden gedaan die later overbodig blijken”, zegt Blacquière. Een voorbeeld is de aanleg van gasnetwerk in een wijk. Gaat die wijk in de nabije toekomst van het aardgas af, dan is de investering al gedaan.

Het punt van dit soort kosten of onnodige investeringen is dat ze niet alleen een probleem zijn voor de CFO’s en hun organisaties, maar ook voor de maatschappij. Uiteindelijk moet de rekening door iemand betaald worden. Van Lieshout: “Logischerwijs is het zo dat als gasleidingen minder lang meegaan, wij er sneller op zouden moeten afschrijven. Die afschrijvingskosten komen uiteindelijk bij de klant terecht, die geen keuze heeft. Wij staan ervoor dat dit zoveel mogelijk willen voorkomen. Daarom is het zo belangrijk dat we dit op een zo verantwoord mogelijke manier doen, dat we ver vooruit kijken en onnodige investeringen vermijden. Het is een maatschappelijk vraagstuk dat we samen moeten oplossen.”

De netbeheerders zitten daarom rond de tafel met de gemeenten. Samen willen ze bepalen wat de ideale energie-infrastructuur van de toekomst is. “Wij zijn ervan overtuigd dat er voor het energiesysteem van de toekomst steeds meer gekeken moet worden wat lokaal gezien de beste oplossing is. Of dat nu warmte, biogas of all-electric is verschilt per lokale situatie, zegt Van Lieshout: “Bij Alliander hebben we daarom gezegd dat we met alle 160 betrokken gemeenten in gesprek gaan om awareness te creëren.” Ook Enexis zet in op het opstellen van energieplannen met de gemeenten uit haar verzorgingsgebied. Verder zitten de netbeheerders aan tafel bij het ministerie van Economische Zaken voor de uitwerking van de Energieagenda.

Slim opladen

Een voorbeeld van een slimme oplossing voor het capaciteitsvraagstuk waar de netbeheerders mee bezig zijn, is het opladen van elektrische auto’s. Elektrisch rijden zal in de toekomst alleen maar toenemen, waardoor meer capaciteit van het netwerk nodig is, legt Blacquière uit: “De simpele maar vaak dure oplossing is het verzwaren van het net. Veel slimmer is om met slimme software het laadproces zo in te richten, dat de bestaande capaciteit optimaal benut wordt. Smart charging noemen we dat. Bij het laden wordt bekeken wanneer welke auto opgeladen moet zijn en wanneer er capaciteit is. Zijn er auto’s die eerder opgeladen moeten zijn? Het opladen wordt ingepland, in plaats van dat het proces direct start zodra een auto wordt ingeplugd. In een parkeergarage met twintig laadpalen naast elkaar valt dit zo te sturen, dat de bestaande capaciteit of een kleine uitbreiding afdoende is.”

Maarten Blacquière, CFO van Enexis

Dit is een uitdaging, zegt de CFO van Enexis, want de autobezitters kiezen daarbij misschien wel voor andere energieleveranciers voor de laadsessie, met andere prijzen: “Maar in een notendop is dit precies wat wij willen doen. De infrastructuur geschikt maken voor de toekomst, tegen zo laag mogelijke kosten.” Van Lieshout: “Dit zijn innovaties die dicht bij onze kernactiviteit liggen en die ons helpen om sneller en slimmer te werken. Om het huidige tempo van de ontwikkelingen te kunnen bijbenen qua capaciteit is dat ook nodig.”

Nieuwe werknemers

Door de energietransitie zijn de eisen die aan de netbeheerders gesteld worden veranderd. De organisaties moeten zich snel kunnen aanpassen, zegt Van Lieshout. “We kunnen niet alleen meer bezig zijn met kabels en leidingen.” Hiervoor hebben ze ook andere werknemers nodig, naast de mensen die ze al in dienst hebben, geven beide CFO’s aan. “Voor toepassingen zoals de laadsoftware zijn mensen met een ander soort kennis nodig. Het gaat om een heleboel nieuwe banen in het innovatieve domein”, zegt Blacquière. Van Lieshout ziet dat vooral de behoefte aan analytische vaardigheden toegenomen is: “We bekijken wat er in het energienet gebeurt en wat de consequenties daarvan zijn. Wat is het effect in een wijk als er een bepaalde hoeveelheid zonnepanelen of elektrische auto’s bijkomt?”

Economische groei

De netbeheerders maken zich klaar voor de toekomst. Een toekomst die naast technologische uitdagingen en maatschappelijke vraagstukken ook kansen met zich meebrengt, zeggen de CFO’s. Blacquière: “Aan de ene kant is het een uitdaging. Maar volgens onderzoek van adviesbureau McKinsey kan de energietransitie leiden tot twee procentpunt economische groei en 45.000 nieuwe banen. Het komt nog maar net op gang.”

In deel 2 van deze serie sprak CFO.nl met Otto Jager, CFO van netbeheerder TenneT. Lees dit interview hier terug.