Haagse spoed is zelden goed

Een voorbeeld dat iedereen waarschijnlijk nog wel op het netvlies staat, is de overhaaste invoering van de verandering in de uitbetaling van de persoonsgebonden zorgbudgetten begin 2015. Dit leidde tot een enorme uitvoeringschaos die tot op de dag van vandaag nog niet geheel is opgelost. De betrokken minister Van Rijn (Volksgezondheid) ging in zijn haast om de maatregel door te voeren, tegen alle adviezen en waarschuwingen in om de operatie uit te stellen of eerst op kleine schaal te testen. Een jaar, en veel ellende voor alle betrokkenen, geeft hij toe dat er het een en ander is fout gegaan. De beschuldigende vinger gaat hierbij veelvuldig naar de Sociale Verzekeringsbank die verantwoordelijk is voor de uitkering van de persoonsgebonden budgetten. Politici stellen nu voor om de uitvoering aan gemeenten over te laten.De PGB-chaos is maar één voorbeeld van een maatregel die vastloopt op de gebrekkige backoffice van de BV Nederland. Een organisatie die hier ook over mee kan praten is de Belastingdienst. Bij iedere verandering piept en kraakt het systeem in zijn voegen. Er gaan regelmatig waarschuwingen uit naar politici om nu eens te stoppen met allerlei ad hoc maatregelen omdat het systeem dit niet aankan.  Het laatste voorbeeld is de verplichte digitale aangifte voor de inkomstenbelasting. Tot vorig jaar kon er een speciaal programma worden gedownload waarmee offline de gegevens konden worden ingevuld en gecontroleerd. Nu gebeurt dit online met als resultaat dat het systeem de eerste dagen regelmatig niet bereikbaar was omdat het maximum van 42.000 inloggers was bereikt. Mensen die aangifte wilden doen, werd geadviseerd het eens op een mooie zonnige dag of anders in de avonduren te proberen. Gelukkig is de deadline om aangifte te doen verlengd naar 1 mei.Er tekent zich een patroon af van een overheid die mooie plannen ziet vastlopen in back-office processen die niet op orde zijn of niet op de taak zijn berekend. Alles valt of staat met ICT en op dat gebied heeft de overheid een slecht trackrecord. Uit het rapport van de Commissie Elias, die in 2014 onderzoek deed naar het mislukken van grote ICT-projecten bij de overheid, blijkt dat de relatie tussen overheid en ICT geen gelukkige is. Er bestaat volgens de commissie te weinig kunde en kennis van ICT bij de overheid waardoor er miljarden over de balk zijn gesmeten bij grote projecten. Geheel in lijn met de Haagse politiek werd geadviseerd een nieuw  Bureau ICT Toetsing in te stellen dat toezicht moet houden en nieuwe projecten toetst op haalbaarheid. Hierbij wordt voorbijgegaan aan de werkelijkheid waarbij veel projecten te groot en te ingewikkeld zijn om vooraf te kunnen toetsen of ze zullen gaan werken.Natuurlijk waren er meteen deskundigen om de overheid en politiek te wijzen op deze denkfout. Zij adviseerden vooral grote complexe projecten op te splitsen in kleinere stukken zodat bij iedere stap kan worden gekeken of er vooruitgang in zit en het logisch is het project door te zetten. Zij pleiten niet voor een revolutie maar een evolutie. Door op deze manier met  projecten  om te gaan creëer je een solide basis voor wendbare organisatie. In de politiek is de waan van de dag belangrijk maar haast is een slechte raadgever.  Om effectief te kunnen regeren moet meer aandacht worden besteed aan de uitvoeringsorganisaties. Eerst moet het huis op orde.  Goede systemen en processen geven de politiek armslag om daadkrachtig en snel te handelen zonder dat er miljoenen overstag gaan en politici zich een jaar later moeten verantwoorden voor de puinhoop die ze hebben aangericht.