Haal het maximale uit de balans

Door Casper van LeeuwenProminentere plek voor de balansEeuwig zonde, aangezien de balans het voorportaal is van hoe boekhoudkundige resultaten worden omgezet in fysieke kasstromen. Alleen al dat gegeven is voldoende argument om de balans een prominentere plek te geven in de planning- & control-cyclus van de onderneming. Daar zijn redelijk eenvoudige handvatten voor aan te reiken.De resultatenrekening en het kasstroomoverzicht zijn onderverdeeld in drie componenten: operationele activiteiten, investeringsactiviteiten, en financieringsactiviteiten. In de resultatenrekening vormen de omzet en de kostprijs daarvan, alsmede de operationele kosten, de operationele activiteiten. Afschrijvingen zijn een gevolg van de investeringsactiviteiten; financiële baten en lasten van de financieringsactiviteiten.Capital Employed-modelAls er vanuit deze gedachte naar de balans wordt gekeken, weerspiegelen het operationeel werkkapitaal en de voorzieningen de operationele activiteiten. De materiële en immateriële vaste activa laten zien hoeveel er aan investeringsactiviteiten hebben plaatsgevonden. Eigen vermogen en rentedragende schulden vormen tezamen de financieringsstructuur. Deze manier van balanslezen staat ook wel bekend als het Capital Employed-model. Het totaal van operationele- en investeringsactiviteiten weerspiegelt het in de onderneming geïnvesteerd vermogen. Een interessante meeteenheid voor de bepaling van het rendement daarop.Werkkapitaal is daarnaast een stuk inzichtelijker te krijgen door af te stappen van de traditionele onderverdeling naar kortlopende activa en kortlopende passiva. Verdeel de posten eens naar aard: vooruit ontvangen en vooruit betaalde bedragen, gefactureerde bedragen, en overlopende posten. Groepeer deze vervolgens naar tegenpartij: klanten, leveranciers, werknemers, en de fiscus. Het resultaat is een werkkapitaalrapportage die ook eenvoudig te begrijpen is voor de rest van de Raad van Bestuur.Operationeel geïnvesteerd vermogen en ander geïnvesteerd vermogenEen volgende stap in betere aansturing van de balans wordt behaald door een onderscheid te maken naar posten die beïnvloedbaar zijn vanuit de werkmaatschappijen, en posten die vanuit het concern worden aangestuurd. Over het algemeen houdt men zich op concernniveau bezig met de financieringsstructuur, fusies en overnames, en de fiscale structuur. Houd de bijbehorende balansposten dan ook apart van de balansposten waar een werkmaatschappij verantwoordelijk voor gesteld kan worden. Op die manier ontstaan twee soorten geïnvesteerd vermogen: operationeel geïnvesteerd vermogen en ander geïnvesteerd vermogen. Operationeel geïnvesteerd vermogen wordt bij voorkeur integraal door de werkmaatschappijen gebudgetteerd, terwijl het groepsbudget voor het ander geïnvesteerd vermogen op concernniveau wordt vastgesteld.Intensievere samenwerking financiële afdelingen nodigHet toepassen van deze handvatten vraagt van de financiële afdelingen dat ze intensiever samenwerken en daarbij minder als boekhouders, en meer als vermogensbeheerders naar de balans kijken. Dat zal in het begin wat onwennig zijn, maar de ervaring leert dat er uiteindelijk veel meer grip op en begrip van de balansposities ontstaat. Dat resulteert op zijn beurt weer in accuratere budgetten en prognoses, waardoor de Raad van Bestuur ook effectiever op de balans kan gaan sturen. En daar moet het uiteindelijk ook allemaal om te doen zijn.Casper van Leeuwen blogt voor CFO.nl over corporate performance management. Hij is partner bij Satriun Group, een consultantsbedrijf gespecialiseerd in Corporate Performance Management en de praktische toepassing daarvan bij ondernemingen.