Joost Vat, BDO: ‘Loyaliteit in familiebedrijf kan gevaar opleveren!’

Ze investeren minder in hun werknemers, zijn terughoudend met flexibele werktijden, doen weinig aan loopbaanbeleid en scoren al helemaal slecht op terreinen als diversiteit en duurzaamheid. Het aloude beeld dat werknemers beter af zijn bij familiebedrijven wordt door het rapport ‘Winnend werkgeverschap’ flink onderuit gehaald. 

Het Erasmus Centre for Family Business, BDO Accountants & Adviseurs en Rabobank bekeken acht management practices van duizenden ondernemingen in 37 landen, waaronder Nederland: inclusiviteit, opleiding, carrière en mobiliteit, gezondheid en veiligheid, arbeidsomstandigheden, balans werk en privé, baanzekerheid en arbeidsconflicten. En slechts op twee van die acht kwam het familiebedrijf positief naar voren. 

“Vooral de slechte score bij het invoeren van diversiteitstargets bij familiebedrijven springt er enorm uit”, zegt Joost Vat, partner bij BDO en specialist op het gebied van familiebedrijven. “Slechts 3 procent doet daaraan vrijwillig mee, tegen 39 procent bij niet-familiebedrijven. “Hier lijken de per saldo klassieke patronen van het familiebedrijf een rol te spelen. De man-vrouw verhouding. Hij werkt, zij is thuis voor het gezin. Wellicht ook onwil om het onderwerp serieus te maken, vooral bij de oudere generatie.”

Wrange constatering: het familiebedrijf is minder familievriendelijk. Bereidheid tot flexibele werktijden, faciliteiten voor kinderopvang… Het familiebedrijf is daar veel minder mee bezig dan andere ondernemingen. Ook qua actief loopbaanbeleid voor medewerkers en aandacht voor promotie en doorgroeimogelijkheden blijft het familiebedrijf achter.

Positieve kanten komen uit het onderzoek ook naar voren: in het familiebedrijf is het werkgeverschap vaak gebaseerd op wederzijdse loyaliteit. De cultuur, de geborgenheid, de consistentie. “Ze zijn conservatiever gefinancierd”, aldus Joost Vat van BDO Accountants & Adviseurs. “En dus onafhankelijker. Ook als het even minder goed gaat, is er consistentie. En als het bedrijf dan uit die dip komt, is er veel waardering voor al die trouwe medewerkers. De kans op ontslag is kleiner. Maar je kunt ook knuffelend ten onder gaan… Soms kan het beter zijn afscheid van mensen te nemen. Maar vertrek wordt vaak als verraad gezien.”

De CFO is ook in het familiebedrijf van cruciaal belang. “Als accountant en adviseur kijken wij meer zakelijk naar die rol; wat heeft de onderneming nodig?. Binnen familiebedrijven wordt op deze plek nog wel eens meer waarde gehecht aan loyaliteit en vertrouwen en minder naar kwaliteit. Daar schuilt een gevaar!”

Het is alweer het vierde wetenschappelijk onderzoek van de Erasmus Universiteit, BDO en Rabobank naar familiebedrijven. Eerdere thema’s waren strategieverandering na generatiewisseling, familiewaarden en internationalisering. Deze vierde studie, in het teken van werkgeverschap, laat vooral zien dat er veel verbeterpunten zijn. 

“Voor ons, BDO Accountants & Adviseurs, vormt deze sector een belangrijke klantengroep”, legt Vat uit. “We gaan met de conclusies dan ook het land in, houden onze cliënten een spiegel voor, wijzen hen op wat beter kan. Tijdens klantsessies en gesprekken tussen familiebedrijven onderling. Zeggen hoe het anders kan. Bijvoorbeeld op het gebied van innovatie, daar stoppen familiebedrijven vaak bij de grenzen van hun eigen onderneming. In plaats van de verantwoordelijkheid in de hele keten te nemen. Natuurlijk tellen handels- en ondernemersgeest zwaar, maar de maatschappij verandert wél. Diversiteit en duurzaamheid zijn geen hypes. Die moeten bespreekbaar worden gemaakt in de familie. Dat is ook onze oproep aan volgende generaties.”

Nederland zetelt in de top-10 als het gaat om aantallen familiebedrijven; als werkgever zorgen die voor 2,16 miljoen banen, 29 procent van het totaal, zo becijferde het CBS. “Zonder direct de eigen bedrijfscultuur overboord te gooien, is er nog een wereld te winnen voor familiebedrijven om uit te komen bij meer tevreden werknemers en betere prestaties”, stelt prof. Dr. Pursey Heugens, hoogleraar en directeur van het Erasmus Centre for Familiy Business. 

Joost Vat, partner BDO: “Bij het familiebedrijf komt het geregeld voor dat mensen decennia lang in dezelfde functie werken. En dat er plekjes voor familieleden worden overgehouden. Maar bijvoorbeeld bij promotie moet je je afvragen wat belangrijker is; kwaliteit of emotionele factoren.”