Lewalt Eland (CFO van Circulus): “Door voorop te lopen in elektrificatie hebben wij nu het geluk dat we niet tot 2029 hoeven wachten op een extra aansluiting op het netwerk.”

Circulus bestaat ongeveer 25 jaar. Lewalt Eland is er CFO sinds 2022 en vertelt over hoe het allemaal begon. “Eind jaren ‘90 zijn we geprivatiseerd uit een aantal gemeentelijke ophaaldiensten en omgevormd tot één bedrijf. We zijn ooit nog FD Gazelle geweest, want we groeiden heel hard in het begin.”
Nu staat Circulus weer voor een nieuwe uitdaging. Kunnen ze groeien binnen de gemeenten die nu zijn aangesloten, of moet het bedrijf naar buiten kijken? Eland: “Aan de rand van ons werkgebied heb je mogelijkheden waar men nu nog met de andere partijen werkt. Dus daar zit groei en potentie in. Groei gaat bij ons altijd via onze aandeelhouders, de gemeenten die ons product afnemen. Dit betekent dat Circulus alleen kan uitbreiden in nauwe afstemming met de gemeenteraden en bestuurscolleges. Of dat nu gaat om ons werkgebied of om onze proposities.”

Bij zijn vorige werkgever kwam Eland ook al in contact met het maatschappelijk belang – en omdat hij merkte dat Finance alleen maar leuker werd wanneer je opereert in de driehoek, samenleving, wetenschap en bedrijfsleven, was Circulus een interessante next step. “Ik vond eb vind het leuk dat je klant ook aandeelhouder is, waardoor je, net zoals bij een familiebedrijf de ruimte hebt om te kijken naar de langere termijn.”

Met bijna 6 miljoen geleegde containers per jaar zit de omzet van Circulus op ruim 60 miljoen euro per jaar: “En we hebben ongeveer 900 mensen in dienst. Ongeveer de helft daarvan werkt niet in loondienst, maar via een inleenconstructie, of als vrijwilliger. Het gaat te ver om te zeggen dat we een echte social enterprise zijn, maar we proberen duurzaamheid en het sociale domein wel bij elkaar te brengen.”

Drie domeinen

Circulus is actief in drie domeinen. Afval, dat zoveel mogelijk circulair wordt omgezet in duurzame grondstoffen, beheer van de buitenruimte en het sociale domein. “We werken voor negen gemeentes: de regio Apeldoorn, Deventer, Zutphen, maar ook iets zuidelijker en noordelijker daarvan. Alles bij elkaar wonen er een half miljoen mensen in ons gebied.”

Eland stuurt als CFO waar hij kan op het optimaliseren van de processen: “Grondstoffen verwerken we steeds efficiënter. Dat doen we door meer gebruik te maken van allerlei soorten data. Dat gaat van wagens die steeds slimmer grondstoffen ophalen, tot zorgen dat mensen zoveel mogelijk in hun gedrag worden beïnvloed om weinig afval te maken en het bij de bron te scheiden. Het legen van afvalbakken aan huis doen we dan ook het liefst bij zoveel mogelijk gemeenten. Gewoon een kwestie van efficiëntie.”

“Grondstoffen verwerken we steeds efficiënter. Dat doen we door meer gebruik te maken van allerlei soorten data.”

De tweede tak van sport is de Buitenruimte. Veel inzamelaars in Nederland werken in een combinatie van afval en (straat)reiniging, maar Circulus doet ook groene buitenruimte voor enkele gemeenten. Eland: “Juist als verbonden partij staat Circulus uitstekend gepositioneerd voor dit werk in het openbaar domein. Zeker in combinatie met de derde tak: meer mensen een plek bieden op de arbeidsmarkt.”
Het staat hoog op de agenda voor 2024. “Daar hebben we nog heel veel zendingswerk voor de boeg, want in het sociaal domein zijn we nog niet actief binnen alle gemeenten, terwijl eigenlijk al onze aandeelhouders voor dezelfde uitdaging staan om mensen terug te activeren – de arbeidsmarkt op, of door ze een zinvolle dagbesteding te bieden.”

Eland ziet het als een mooie uitdaging voor de Finance functie om hierin werkelijke opbrengsten en kosten in kaart te krijgen. “Daarbij rekenen we bijvoorbeeld ook lagere uitgaven voor de gemeente aan uitkeringen mee in de afweging.”

Andere kijk op vuilnis

Het bedrijfsmodel van Circulus past in een veranderende manier van kijken op afval ophalen, aldus de CFO: “Vroeger werd vooral gewerkt met commerciële partijen. In de jaren ’90 trokken gemeenten het ophalen van vuilnis steeds vaker naar zichzelf toe. Vaak in regioverband door BV’s op te richten met gemeenten als aandeelhouder. Deze tendens werkt nog steeds door in die zin dat veel commerciële partijen zich nu terugtrekken uit de markt.”
Voordeel hiervan is dat gemeenten zo ook de regie kunnen houden over wat er met het afval gebeurt. “Vroeger werd afvalverwerking veelal aanbesteed op de prijs. Die legacy bracht een commercieel verdienmodel met zich mee van zoveel mogelijk afval verbranden, meer bakken volladen met zoveel mogelijk afval. Die dynamiek zie je veranderen. Wij willen zo weinig mogelijk wielen op de weg.”

Circulus kijkt anders naar vuilnis – en daar komt ook het sociale domein om de hoek kijken. “Wij zetten mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in bij kringloopwinkels, bij de verwerking in onze innamestraten, waar we kijken wat er eventueel nog hergebruikt kan worden, of gerepareerd. Maar we hebben bijvoorbeeld ook een eigen wasserij waar wij onder andere de kleding van de kringloopwinkel en onze eigen kleding wassen. Ook exploiteren wij een keuken waar we voor mensen in de buurt koken. En samen met Go Ahead Eagles in Deventer hebben we een traject waar mensen samen met begeleiders de wijk schoonhouden.”
Circulus werkt met verschillende doelgroepen: van mensen in een re-integratietraject tot mensen met een taakstraf.

Profitcenters en stijgende kosten

Als CFO werkt Eland met één balans voor alle bedrijfsonderdelen, maar hij onderscheidt daarbij wel verschillende profitcenters, met verschillende groeimodellen. De basis van Circulus is afval ophalen met als focus efficiëntie, maar ook voor het sociale deel van onze onderneming werkt Circulus met een groeimodel. Eland probeert er op te sturen dat gemeenten daar zelf zo snel mogelijk in participeren. “Wij stellen een sociale infrastructuur ter beschikking, bijvoorbeeld een Hout- of Textiel Werkplaats, waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt terechtkunnen en daarin ook een ontwikkeltraject doorlopen. Daarmee ontzorgen we gemeenten, maar we starten het op vanuit onze eigen bedrijfsvoering. Een mooi voorbeeld daarvan is dat wij tegenwoordig onze eigen ondergrondse vuilcontainers assembleren. Die werden vroeger door een fabriek in elkaar getengeld. Tegenwoordig krijgen we stalen plankjes aangeleverd en worden de containers op onze werkplaats in elkaar gezet door onze eigen mensen. Dat kunnen we zelf financieren. Als zoiets werkt in de ene gemeente, dan bieden we het ook aan bij andere gemeenten.”

“Ons investeringsbudget voor verduurzaming is vrij groot, tussen de 12 en 14% van onze omzet, dus dan zit je op 8 miljoen euro per jaar.”

De afgelopen jaren was het soms lastig om de baten te laten meegroeien met de kosten vanwege de exploderende energie- en brandstofprijzen. “Daar kan ik als CFO niets aan veranderen, dus dan moet je de ruimte opzoeken binnen je bedrijfsvoering. Bijvoorbeeld in nog meer efficiency – en in strategische keuzes. Ons investeringsbudget voor verduurzaming is vrij groot, tussen de 12 en 14% van onze omzet, dus dan zit je op 8 miljoen euro per jaar. Dat gebruiken we voor de elektrificatie van rollend materiaal en de infrastructuur die daar voor nodig is, zoals laadcapaciteit. De gemeentes zien gelukkig wel dat kosten soms voor de baten uitgaan. Zo hebben we de verwachte prijsontwikkelingen van fossiele brandstof meegenomen in de investeringsafweging rondom elektrificatie. Maar door voorop te lopen in elektrificatie hebben wij nu het geluk dat we niet tot 2029 hoeven wachten op een extra aansluiting op het netwerk.”

Lees ook op CFO.nl: Kabinet van de CFO: “Op verschillende terreinen wordt gekozen voor politieke ‘showcases’, zonder voldoende na te denken over de impact verderop in de keten.”

Finance en data

Het Financeteam van Eland bestaat uit de afdeling administratie, drie Finance controllers en twee businesscontrollers. “We zijn een datarijk bedrijf. Al onze containers en wagens zijn getagd, dus we hebben allerlei informatie over wanneer onze bakken worden geleegd, hoeveel kilo we ophalen. In onze branche wordt onderling veel data uitgewisseld, omdat we als regionale afvalophalers geen harde concurrent zijn van elkaar. We gebruiken vaak ook dezelfde branche specifieke data-software en voor analyse steeds meer Qlik Sense, de tegenhanger van Power BI.”

Als Eland kijkt naar zijn eigen carrière ziet hij een patroon. Overal werkt hij ongeveer zeven jaar. Wat wil hij in de komende vijf jaar nog doen bij Circulus? “Haha, misschien blijf ik hier ook wel 14 jaar hoor. Ik zou mij in ieder geval willen verdiepen in het nog beter analyseren van de data die circuleert in ons bedrijf.  Kunnen wij onze bedrijfsmodellen nog efficiënter en schaalbaarder inrichten? Want met die vraag worden onze aandeelhouders ook steeds meer geconfronteerd. En tegelijkertijd wil ik in deze dynamiek de warmte van ons bedrijf behouden.”

Machine learning en AI zijn nog niet echt besteed aan Circulus: “Daar is onze data te plat voor. Aan de andere kant, ‘dynamisch inzamelen’ is wel een trend waar al volop op wordt ingezet. Containers die zichzelf aanstampen en via 5G verbinding aangeven wanneer ze vol zitten. Daar besparen wij nu al ritten mee, maar met diezelfde data kun je ook gaan voorspellen en dat integreren met de planning. We weten ook hoe vaak een container wordt opengedaan. Op basis van de intensiteit van het gebruik kunnen we beter voorspellen wanneer een nieuwe onderhoudsronde nodig is.”

Producenten sleutel in kringloop-economie

De CFO van Circulus gelooft in scheiden bij de bron. “Wij halen afval op in meer dan 20 categorieën. Dat gaat van gips en grof sloop, tot vlak glas en papier. De vraag voor de toekomst wordt: hoe voorkom je dat iets afval wordt?” Een grote rol is hierin weggelegd voor producenten. Eland: “Je ziet dat steeds vaker dat zij zelf meer verantwoordelijkheid krijgen voor het inzamelen van hun oude producten. Denk daarbij aan matrassen, plastic flesjes en sinds kort blikjes. Maar het feit dat je batterijen kunt inleveren bij de supermarkt en elektronische apparaten bij de Gamma, moet je ook zien als een goede stap in de richting. Een ontwikkeling die steeds meer wordt aangestuurd vanuit Europa. Wij zien het als onze taak om daar iets aan bij te dragen.”
Veel grondstoffen levert Circulus ook weer terug aan de markt. “Papier wordt door ons direct aan de papierfabrieken geleverd in Eerbeek. Per saldo kost het ophalen van afval nog steeds geld, maar je wil er eigenlijk  wel naartoe dat recycling de ophaalkosten dekt.”

 “Gerecycled plastic wordt als grondstof op prijs weggeconcurreerd door nieuw plastic van buiten Europa. De CO2 reductie van gercycled plastic zou veel duidelijker terug moeten komen in een ‘true pricing’ model.”

Recent laait de discussie over de kwaliteit van afvalscheiding weer op, zo merkt ook Eland. Er zijn over en weer veel belangen en er gaat veel geld in om. “Helaas blijven sommige inwoners denken geld te besparen door restafval met gratis grondstofstromen te vermengen. De kosten voor de maatschappij zijn echter enorm, daarom is het echt de moeite waard het gesprek ‘dicht bij de bron’, dus met de inwoner te blijven voeren.”
Binnen het werkgebied van Circulus is het een kwestie die miljoenen kan opleveren. Eland: “Naast een gesprek is wel meer nodig. Gerecycled plastic wordt als grondstof op prijs weggeconcurreerd door nieuw plastic van buiten Europa. De CO2 reductie van gercycled plastic zou veel duidelijker terug moeten komen in een ‘true pricing’ model.”

Of de transitie naar afvalvrij binnen nu en 50 jaar realistisch is, ligt er volgens de CFO aan hoe de omstandigheden zich gaan ontwikkelen. “Elektronische apparatuur zit nu zo in elkaar dat het bijna ondoenlijk is om alle waardevolle onderdelen goed van elkaar te scheiden. Het begint bij producenten die hun producten zo ontwerpen en assembleren dat de grondstoffen er op een goede manier kunnen worden verwerkt. Daar ligt de sleutel.”

Naast al deze waarheden zijn er soms ook onverwachte trends uit onverwachte hoek. “Door de coronacrisis stegen de vraag en prijs van papier zo hard, dat dit een zeer kostbare grondstof werd. Een onverwachte meevaller voor veel gemeenten. Inmiddels zijn de prijzen weer genormaliseerd. Je ziet maar weer: ook als CFO moet je naast al je modellen en hulpmiddelen voldoende tijd nemen om in gesprek met de échte wereld te blijven!”

Ook lid worden van het CFO.nl Panel?

Als betrokken CFO kun je samen met vakgenoten invloed uitoefenen op de toekomst binnen jouw sector. Bespreek belangrijke trends, ontwikkelingen en strategieën tijdens onze online CFO.nl Panels. Geïnteresseerd in kosteloze deelname? Bezoek CFO.nl/panel voor meer informatie en sluit je aan.

Ja, ik meld me aan