M-Power Off-Grid:Electric

door Robert BoodDe Verenigde Naties schatten dat Afrika door over te stappen op duurzame vormen van energie alleen al voor verlichting jaarlijks rond de 15 miljard dollar kan besparen. Tel daarbij de voordelen voor gezondheid en global warming op en de keuze lijkt eenvoudig gemaakt. Een Afrikaans gezin dat volledig gebruikmaakt van zonne-energie, stoot gemiddeld 240 kilo minder zwarte koolstof per jaar uit, wat overeenkomt met de rook van zo’n veertig sigaretten per dag. Doet iedereen mee, dan zal de vroegtijdige sterfte van vrouwen in Afrika naar verwachting met duizenden per jaar afnemen. Het aantal brandwonden en verminkingen door ongelukken met olielampen kan jaarlijks zelfs met honderdduizenden dalen. Omdat één kilo zwarte koolstof de aarde in één maand net zoveel opwarmt als 700 kilo kooldioxide in een eeuw, zijn de effecten op global warming even indrukwekkend.Mede door stimuleringsprogramma’s van de Verenigde Naties zijn er de afgelopen jaren al honderdduizenden zonnelampen in Afrika afgezet. Vergeleken met de tientallen miljoenen huishoudens die kunnen overstappen, vormt dit echter nog slechts een druppel op een gloeiende plaat. De overgrote meerderheid hikt door lage en onregelmatige inkomens aan tegen de fors hogere prijzen van zonnelampen vergeleken met die van de traditionele olielampen. Men kan het zich niet veroorloven of is zich er niet van bewust dat de hogere investering ruim binnen een jaar is terugverdiend.Drie jaar geleden sprongen drie jonge ondernemers met de oprichting van Off-Grid:Electric in het gat door schone energie betaalbaar te maken voor iedereen. De missie van Xavier Helgesen – ook de oprichter van Better World Books, een online boekwinkel die analfabetisme bestrijdt –, Erica Mackey en Josh Pierce is rechtdoorzee: ‘to put kerosene out of business’; hun ambitie levensgroot: ‘lighting Africa in a decade by bringing power to 10 million homes’. Via hun lokale merk M-Power kunnen klanten met de mobiele telefoon of in een lokale kiosk prepaid de energie aanschaffen die ze willen gebruiken. Met dit ‘solar-as-a-service’ kopieert Off-Grid:Electric het businessmodel van telecoms door alle apparatuur die voor verlichting op basis van zonne-energie nodig is, niet te beschouwen als een product, maar als een dienst.Het voordeel voor gebruikers is dat ze niet ineens een groot deel van hun jaarinkomen hoeven te investeren in apparatuur die ze zelf niet kunnen repareren. Off-Grid:Electric plaatst zowel de zonnecellen als een of meer lampen voor een prijs die lager is dan die van lampolie, en neemt alle upgrades, onderhoud en reparaties voor haar rekening. Klanten kunnen hun pakket door middel van kleine wekelijkse betalingen uitbreiden met additionele apparatuur, zoals een oplader, radio of tv. Daarvoor krijgen ze een uitermate betrouwbare energiebron, een unicum in een continent waarin energy black-outs eerder regel dan uitzondering zijn.Op dit moment maken 50 duizend mensen maandelijks gebruik van M-Power. Omdat het businessmodel eenvoudig opschaalbaar is, kan dit aantal de komende jaren flink groeien, zeker als Off-Grid:Electric zich ook buiten de huidige markten in Tanzania en Rwanda begeeft. Aan geïnteresseerde investeerders zal het overigens niet liggen. Zowel bij ngo’s als bij private investeerders heeft de onderneming inmiddels al miljoenen opgehaald. Het is verre van verwonderlijk dat ook Solar City van Elon Musk zich daaronder bevindt. Alhoewel de culturele context en de schaal aanzienlijk verschillen, vertonen de businessmodellen van beide ondernemingen grote gelijkenis. Off-Grid:Electric heeft daarbij tenminste in één opzicht een voorsprong: terwijl Solar City nog moet concurreren met bestaande elektriciteitsmaatschappijen, lijken die in Afrika zeker op het platteland weinig kans meer te maken.Robert Bood, directeur Fairsights, is gespecialiseerd in scenariodenken en strategie-innovatie